Türk Borçlar Kanunu

10757

TÜRK BORÇLAR KANUNU

Kanun Numarasý              : 6098

Kabul Tarihi                    : 11/1/2011

Yayýmlandýðý R.Gazete    : Tarih: 4/2/2011 Sayý : 27836

 Yayýmlandýðý Düstur         : Tertip : 5  Cilt : 50  Sayfa:

 
BÝRÝNCÝ KISIM
Genel Hükümler
BÝRÝNCÝ BÖLÜM
Borç Ýliþkisinin Kaynaklarý
BÝRÝNCÝ AYIRIM
Sözleþmeden Doðan Borç Ýliþkileri
 

A. Sözleþmenin kurulmasý

I. Ýrade açýklamasý

1. Genel olarak

MADDE 1- Sözleþme, taraflarýn iradelerini karþýlýklý ve birbirine uygun olarak açýklamalarýyla kurulur.

Ýrade açýklamasý, açýk veya örtülü olabilir.

2. Ýkinci derecedeki noktalar

MADDE 2- Taraflar sözleþmenin esaslý noktalarýnda uyuþmuþlarsa, ikinci derecedeki noktalar üzerinde durulmamýþ olsa bile, sözleþme kurulmuþ sayýlýr.

Ýkinci derecedeki noktalarda uyuþulamazsa hâkim, uyuþmazlýðý iþin özelliðine bakarak karara baðlar.

Sözleþmelerin þekline iliþkin hükümler saklýdýr.

II. Öneri ve kabul
1. Süreli öneri
MADDE 3- Kabul için süre belirleyerek bir sözleþme yapýlmasýný öneren, bu sürenin sona ermesine kadar önerisiyle baðlýdýr.

Kabul bu süre içinde kendisine ulaþmazsa; öneren, önerisiyle baðlýlýktan kurtulur.

2. Süresiz öneri
a. Hazýr olanlar arasýnda
MADDE 4- Kabul için süre belirlenmeksizin hazýr olan bir kiþiye yapýlan öneri hemen kabul edilmezse; öneren, önerisiyle baðlýlýktan kurtulur.

Telefon, bilgisayar gibi iletiþim saðlayabilen araçlarla doðrudan iletiþim sýrasýnda yapýlan öneri, hazýr olanlar arasýnda yapýlmýþ sayýlýr.

10758

b. Hazýr olmayanlar arasýnda
MADDE 5- Kabul için süre belirlenmeksizin hazýr olmayan bir kiþiye yapýlan öneri, zamanýnda ve usulüne uygun olarak gönderilmiþ bir yanýtýn ulaþmasýnýn beklenebileceði ana kadar, önereni baðlar.

Öneren, önerisini zamanýnda ulaþmýþ sayabilir.

Zamanýnda gönderilen kabul, önerene geç ulaþýr ve öneren onunla baðlý olmak istemezse, durumu hemen kabul edene bildirmek zorundadýr.

3. Örtülü kabul
MADDE 6- Öneren, kanun veya iþin özelliði ya da durumun gereði açýk bir kabulü beklemek zorunda deðilse, öneri uygun bir sürede reddedilmediði takdirde, sözleþme kurulmuþ sayýlýr.

4. Ismarlanmayan þeyin gönderilmesi
MADDE 7- Ismarlanmamýþ bir þeyin gönderilmesi öneri sayýlmaz. Bu þeyi alan kiþi, onu geri göndermek veya saklamakla yükümlü deðildir.

5. Baðlayýcý olmayan öneri ve herkese açýk öneri
MADDE 8- Öneren, önerisi ile baðlý olmama hakkýnýn saklý olduðunu açýkça belirtirse veya iþin özelliðinden ya da durumun gereðinden baðlanma niyetinde olmadýðý anlaþýlýrsa, önerisi kendisini baðlamaz.

Fiyatýný göstererek mal sergilenmesi veya tarife, fiyat listesi ya da benzerlerinin gönderilmesi, aksi açýkça ve kolaylýkla anlaþýlmadýkça öneri sayýlýr.
6. Ýlan yoluyla ödül sözü verme
MADDE 9- Bir sonucun gerçekleþmesi karþýlýðýnda ödül vereceðini ilan yoluyla duyuran kimse, sözünü yerine getirmekle yükümlüdür.

Ödül sözü veren, sonucun gerçekleþmesinden önce sözünden cayarsa veya sonucun gerçekleþmesini engellerse, dürüstlük kurallarýna uygun olarak yapýlan giderleri ödemekle yükümlüdür. Ancak, bir ya da birden çok kiþiye ödenecek giderlerin toplamý, ödülün deðerini aþamaz.

Ödül sözü veren, giderlerinin ödenmesini isteyenlerin beklenen sonucu gerçekleþtiremeyeceklerini ispat ederse, giderleri ödeme yükümlülüðünden kurtulur.

7. Önerinin ve kabulün geri alýnmasý

MADDE 10- Geri alma açýklamasý, diðer tarafa öneriden önce veya ayný anda ulaþmýþ ya da daha sonra ulaþmakla birlikte diðer tarafça öneriden önce öðrenilmiþ olursa, öneri yapýlmamýþ sayýlýr.

Bu kural, kabulün geri alýnmasýnda da uygulanýr.

III. Hazýr olmayanlar arasýnda kurulan sözleþmenin hüküm aný
MADDE 11- Hazýr olmayanlar arasýnda kurulan sözleþmeler, kabulün gönderildiði andan baþlayarak hüküm doðurur.

Açýk bir kabulün gerekli olmadýðý durumlarda, sözleþme önerinin ulaþma anýndan baþlayarak hüküm doðurur.

10759

B. Sözleþmelerin þekli
I. Genel kural
MADDE 12- Sözleþmelerin geçerliliði, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir þekle baðlý deðildir.

Kanunda sözleþmeler için öngörülen þekil, kural olarak geçerlilik þeklidir. Öngörülen þekle uyulmaksýzýn kurulan sözleþmeler hüküm doðurmaz.

II. Yazýlý þekil
1. Yasal þekil
a. Kapsamý
MADDE 13- Kanunda yazýlý þekilde yapýlmasý öngörülen bir sözleþmenin deðiþtirilmesinde de yazýlý þekle uyulmasý zorunludur. Ancak, sözleþme metniyle  çeliþmeyen tamamlayýcý yan hükümler bu kuralýn dýþýndadýr.

Bu kural, yazýlý þekil dýþýndaki geçerlilik þekilleri hakkýnda da uygulanýr.

b. Unsurlarý
MADDE 14- Yazýlý þekilde yapýlmasý öngörülen sözleþmelerde borç altýna girenlerin imzalarýnýn bulunmasý zorunludur.

Kanunda aksi öngörülmedikçe, imzalý bir mektup, asýllarý borç altýna girenlerce imzalanmýþ telgraf, teyit edilmiþ olmalarý kaydýyla faks veya buna benzer iletiþim araçlarý ya da güvenli elektronik imza ile gönderilip saklanabilen metinler de yazýlý  þekil yerine geçer.

c. Ýmza
MADDE 15- Ýmzanýn, borç altýna girenin el yazýsýyla atýlmasý zorunludur. Güvenli elektronik imza da, el yazýsýyla atýlmýþ imzanýn bütün hukuki sonuçlarýný doðurur.

Ýmzanýn el yazýsý dýþýnda bir araçla atýlmasý, ancak örf ve âdetçe kabul edilen durumlarda ve özellikle çok sayýda çýkarýlan kýymetli evrakýn imzalanmasýnda yeterli sayýlýr.

(Deðiþik fýkra: 13/2/2011-6111/213 md.) Görme engellilerin talepleri halinde imzalarýnda þahit aranýr. Aksi takdirde görme engellilerin imzalarýný el yazýsý ile atmalarý yeterlidir.

d. Ýmza yerine geçen iþaretler

MADDE 16- Ýmza atamayanlar, imza yerine usulüne göre onaylanmýþ olmasý koþuluyla, parmak izi, el ile yapýlmýþ bir iþaret ya da mühür kullanabilirler.

Kambiyo senetlerine iliþkin hükümler saklýdýr.

2. Ýradi þekil
MADDE 17- Kanunda þekle baðlanmamýþ bir sözleþmenin taraflarca belirli bir þekilde yapýlmasý kararlaþtýrýlmýþsa, belirlenen þekilde yapýlmayan sözleþme taraflarý baðlamaz.

Herhangi bir belirleme olmaksýzýn yazýlý þekil kararlaþtýrýlmýþsa, yasal yazýlý þekle iliþkin hükümler uygulanýr.

C. Borç tanýmasý
MADDE 18- Borcun sebebini içermemiþ olsa bile borç tanýmasý geçerlidir.

D. Sözleþmelerin yorumu, muvazaalý iþlemler
MADDE 19- Bir sözleþmenin türünün ve içeriðinin belirlenmesinde ve yorumlanmasýnda, taraflarýn yanlýþlýkla veya gerçek amaçlarýný gizlemek için kullandýklarý sözcüklere bakýlmaksýzýn, gerçek ve ortak iradeleri esas alýnýr.

10760

Borçlu, yazýlý bir borç tanýmasýna güvenerek alacaðý kazanmýþ olan üçüncü kiþiye karþý, bu iþlemin muvazaalý olduðu savunmasýnda bulunamaz.

E. Genel iþlem koþullarý
I. Genel olarak
MADDE 20- Genel iþlem koþullarý, bir sözleþme yapýlýrken düzenleyenin, ileride çok sayýdaki benzer sözleþmede kullanmak amacýyla, önceden, tek baþýna hazýrlayarak karþý tarafa sunduðu sözleþme hükümleridir. Bu koþullarýn, sözleþme metninde veya ekinde yer almasý, kapsamý, yazý türü ve þekli, nitelendirmede önem taþýmaz.

Ayný amaçla düzenlenen sözleþmelerin metinlerinin özdeþ olmamasý, bu sözleþmelerin içerdiði hükümlerin, genel iþlem koþulu sayýlmasýný engellemez.

Genel iþlem koþullarý içeren sözleþmeye veya ayrý bir sözleþmeye konulan bu koþullarýn her birinin tartýþýlarak kabul edildiðine iliþkin kayýtlar, tek baþýna, onlarý genel iþlem koþulu olmaktan çýkarmaz.

Genel iþlem koþullarýyla ilgili hükümler, sunduklarý hizmetleri kanun veya yetkili makamlar tarafýndan verilen izinle yürütmekte olan kiþi ve kuruluþlarýn hazýrladýklarý sözleþmelere de, niteliklerine bakýlmaksýzýn uygulanýr.

II. Kapsamý
1. Yazýlmamýþ sayýlma
MADDE 21- Karþý tarafýn menfaatine aykýrý genel iþlem koþullarýnýn sözleþmenin kapsamýna girmesi, sözleþmenin yapýlmasý sýrasýnda düzenleyenin karþý tarafa, bu koþullarýn varlýðý hakkýnda açýkça bilgi verip, bunlarýn içeriðini öðrenme imkâný saðlamasýna ve karþý tarafýn da bu koþullarý kabul etmesine baðlýdýr. Aksi takdirde, genel iþlem koþullarý yazýlmamýþ sayýlýr.

Sözleþmenin niteliðine ve iþin özelliðine yabancý olan genel iþlem koþullarý da yazýlmamýþ sayýlýr.

2. Yazýlmamýþ sayýlmanýn sözleþmeye etkisi
MADDE 22- Sözleþmenin yazýlmamýþ sayýlan genel iþlem koþullarý dýþýndaki hükümleri geçerliliðini korur. Bu durumda düzenleyen, yazýlmamýþ sayýlan koþullar olmasaydý diðer hükümlerle sözleþmeyi yapmayacak olduðunu ileri süremez.

III. Yorumlanmasý
MADDE 23- Genel iþlem koþullarýnda yer alan bir hüküm, açýk ve anlaþýlýr deðilse veya birden çok anlama geliyorsa, düzenleyenin aleyhine ve karþý tarafýn lehine yorumlanýr.

IV. Deðiþtirme yasaðý
MADDE 24- Genel iþlem koþullarýnýn bulunduðu bir sözleþmede veya ayrý bir sözleþmede yer alan ve düzenleyene tek yanlý olarak karþý taraf aleyhine genel iþlem koþullarý içeren sözleþmenin bir hükmünü deðiþtirme ya da yeni düzenleme getirme yetkisi veren kayýtlar yazýlmamýþ sayýlýr.

V. Ýçerik denetimi
MADDE 25- Genel iþlem koþullarýna, dürüstlük kurallarýna aykýrý olarak, karþý tarafýn aleyhine veya onun durumunu aðýrlaþtýrýcý nitelikte hükümler konulamaz.

10761

F. Sözleþmenin içeriði
I. Sözleþme özgürlüðü
MADDE 26- Taraflar, bir sözleþmenin içeriðini kanunda öngörülen sýnýrlar içinde özgürce belirleyebilirler.

II. Kesin hükümsüzlük
MADDE 27- Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kiþilik haklarýna aykýrý veya konusu imkânsýz olan sözleþmeler kesin olarak hükümsüzdür.

Sözleþmenin içerdiði hükümlerden bir kýsmýnýn hükümsüz olmasý, diðerlerinin geçerliliðini etkilemez. Ancak, bu hükümler olmaksýzýn sözleþmenin yapýlmayacaðý açýkça anlaþýlýrsa, sözleþmenin tamamý kesin olarak hükümsüz olur.

III. Aþýrý yararlanma
MADDE 28- Bir sözleþmede karþýlýklý edimler arasýnda açýk bir oransýzlýk varsa, bu oransýzlýk, zarar görenin zor durumda kalmasýndan veya düþüncesizliðinden ya da deneyimsizliðinden yararlanýlmak suretiyle gerçekleþtirildiði takdirde, zarar gören, durumun özelliðine göre ya sözleþme ile baðlý olmadýðýný diðer tarafa bildirerek ediminin geri verilmesini ya da sözleþmeye baðlý kalarak edimler arasýndaki oransýzlýðýn giderilmesini isteyebilir.

Zarar gören bu hakkýný, düþüncesizlik veya deneyimsizliðini öðrendiði; zor durumda kalmada ise, bu durumun ortadan kalktýðý tarihten baþlayarak bir yýl ve her hâlde sözleþmenin kurulduðu tarihten baþlayarak beþ yýl içinde kullanabilir.

IV. Önsözleþme
MADDE 29- Bir sözleþmenin ileride kurulmasýna iliþkin sözleþmeler geçerlidir.

Kanunlarda öngörülen istisnalar dýþýnda, önsözleþmenin geçerliliði, ileride kurulacak sözleþmenin þekline baðlýdýr.

G. Ýrade bozukluklarý
I. Yanýlma
1. Yanýlmanýn hükümleri
MADDE 30- Sözleþme kurulurken esaslý yanýlmaya düþen taraf, sözleþme ile baðlý olmaz.

2. Yanýlma hâlleri
a. Açýklamada yanýlma
MADDE 31- Özellikle aþaðýda sayýlan yanýlma hâlleri esaslýdýr:

1. Yanýlan, kurulmasýný istediði sözleþmeden baþka bir sözleþme için iradesini açýklamýþsa.

2. Yanýlan, istediðinden baþka bir konu için iradesini açýklamýþsa.

3. Yanýlan, sözleþme yapma iradesini, gerçekte sözleþme yapmak istediði kiþiden baþkasýna açýklamýþsa.

4. Yanýlan, sözleþmeyi yaparken belirli nitelikleri olan bir kiþiyi dikkate almasýna karþýn baþka bir kiþi için iradesini açýklamýþsa.

5. Yanýlan, gerçekte üstlenmek istediðinden önemli ölçüde fazla bir edim için veya gerçekte istediðinden önemli ölçüde az bir karþý edim için iradesini açýklamýþsa.

Basit hesap yanlýþlýklarý sözleþmenin geçerliliðini etkilemez; bunlarýn düzeltilmesi ile yetinilir.

10762

b. Saikte yanýlma
MADDE 32- Saikte yanýlma, esaslý yanýlma sayýlmaz. Yanýlanýn, yanýldýðý saiki sözleþmenin temeli saymasý ve bunun da iþ iliþkilerinde geçerli dürüstlük kurallarýna uygun olmasý hâlinde yanýlma esaslý sayýlýr. Ancak bu durumun karþý tarafça da bilinebilir olmasý gerekir.

c. Ýletmede yanýlma
MADDE 33- Sözleþmenin kurulmasýna yönelik iradenin haberci veya çevirmen gibi bir aracý ya da bir araç tarafýndan yanlýþ iletilmiþ olmasý hâlinde de yanýlma hükümleri uygulanýr.

3. Yanýlmada dürüstlük kurallarý
MADDE 34- Yanýlan, yanýldýðýný dürüstlük kurallarýna aykýrý olarak ileri süremez.

Özellikle diðer tarafýn, sözleþmenin yanýlanýn kasdettiði anlamda kurulmasýna razý olduðunu bildirmesi durumunda, sözleþme bu anlamda kurulmuþ sayýlýr.

4. Yanýlmada kusur
MADDE 35- Yanýlan, yanýlmasýnda kusurlu ise, sözleþmenin hükümsüzlüðünden doðan zararý gidermekle yükümlüdür. Ancak, diðer taraf yanýlmayý biliyor veya bilmesi gerekiyorsa, tazminat istenemez.

Hâkim, hakkaniyetin gerektirdiði durumlarda, ifadan beklenen yararý aþmamak kaydýyla, daha fazla tazminata hükmedebilir.

II. Aldatma
MADDE 36- Taraflardan biri, diðerinin aldatmasý sonucu bir sözleþme yapmýþsa, yanýlmasý esaslý olmasa bile, sözleþmeyle baðlý deðildir.

Üçüncü bir kiþinin aldatmasý sonucu bir sözleþme yapan taraf, sözleþmenin yapýldýðý sýrada karþý tarafýn aldatmayý bilmesi veya bilecek durumda olmasý hâlinde, sözleþmeyle baðlý deðildir.

III. Korkutma
1. Hükmü
MADDE 37- Taraflardan biri, diðerinin veya üçüncü bir kiþinin korkutmasý sonucu bir sözleþme yapmýþsa, sözleþmeyle baðlý deðildir.

Korkutan bir üçüncü kiþi olup da diðer taraf korkutmayý bilmiyorsa veya bilecek durumda deðilse, sözleþmeyle baðlý kalmak istemeyen korkutulan, hakkaniyet gerektiriyorsa, diðer tarafa tazminat ödemekle yükümlüdür.

2. Koþullarý
MADDE 38- Korkutulan, içinde bulunduðu durum bakýmýndan kendisinin veya yakýnlarýndan birinin kiþilik haklarýna ya da malvarlýðýna yönelik aðýr ve yakýn bir zarar tehlikesinin doðduðuna inanmakta haklý ise, korkutma gerçekleþmiþ sayýlýr.

Bir hakkýn veya kanundan doðan bir yetkinin kullanýlacaðý korkutmasýyla sözleþme yapýldýðýnda, bu hakký veya yetkiyi kullanacaðýný açýklayanýn, diðer tarafýn zor durumda kalmasýndan aþýrý bir menfaat saðlamýþ olmasý hâlinde, korkutmanýn varlýðý kabul edilir.

IV. Ýrade bozukluðunun giderilmesi
MADDE 39- Yanýlma veya aldatma sebebiyle ya da korkutulma sonucunda sözleþme yapan taraf, yanýlma veya aldatmayý öðrendiði ya da korkutmanýn etkisinin ortadan kalktýðý andan baþlayarak bir yýl içinde sözleþme ile baðlý olmadýðýný bildirmez veya verdiði þeyi geri istemezse, sözleþmeyi onamýþ sayýlýr.

10763

Aldatma veya korkutmadan dolayý baðlayýcýlýðý olmayan bir sözleþmenin onanmýþ sayýlmasý, tazminat hakkýný ortadan kaldýrmaz.

H. Temsil
I. Yetkili temsil
1. Genel olarak
a. Temsilin hükmü
MADDE 40- Yetkili bir temsilci tarafýndan bir baþkasý adýna ve hesabýna yapýlan hukuki iþlemin sonuçlarý, doðrudan doðruya temsil olunaný baðlar.

Temsilci, hukuki iþlemi yaparken bu sýfatýný bildirmezse, hukuki iþlemin sonuçlarý kendisine ait olur. Ancak, karþý taraf bir temsil iliþkisinin varlýðýný durumdan çýkarýyor veya çýkarmasý gerekiyor ya da hukuki iþlemi temsilci veya temsil olunandan biri ile yapmasý farksýz ise, hukuki iþlemin sonuçlarý doðrudan doðruya temsil olunana ait olur.

Diðer durumlarda alacaðýn devri veya borcun üstlenilmesine iliþkin hükümler uygulanýr.

b. Temsil yetkisinin içeriði ve derecesi
MADDE 41- Baþkasý adýna ve hesabýna temsil kamu hukukundan doðmuþsa, temsil yetkisinin içeriði ve derecesi bu konudaki yasal hükümlere; temsil hukuksal bir iþlemden doðmuþsa, temsil yetkisinin içeriði ve derecesi o hukuksal iþleme göre belirlenir.

Temsil yetkisi üçüncü kiþilere bildirilmiþse temsil yetkisinin içeriði ve derecesi, bu bildirime göre belirlenir.

2. Hukuki iþlemden doðan yetki
a. Yetkinin sýnýrlanmasý ve geri alýnmasý
MADDE 42- Temsil olunan, hukuki bir iþlemden doðan temsil yetkisini her zaman sýnýrlayabilir veya geri alabilir. Ancak, taraflar arasýndaki hizmet, vekâlet veya ortaklýk sözleþmeleri gibi hukuki iliþkilerden doðabilecek haklar saklýdýr.

Temsil olunan, bu hakkýndan önceden feragat edemez.

Temsil olunan verdiði yetkiyi üçüncü kiþilere açýkça veya dolaylý biçimde bildirmiþse, bu yetkiyi tamamen veya kýsmen geri aldýðýný onlara bildirmediði takdirde, yetkinin geri alýndýðýný iyiniyetli üçüncü kiþilere karþý ileri süremez.

b. Ölüm, ehliyetsizlik ve diðer durumlar
MADDE 43- Hukuki iþlemden doðan temsil yetkisi, aksi taraflarca kararlaþtýrýlmadýkça veya iþin özelliðinden anlaþýlmadýkça, temsil olunanýn veya temsilcinin ölümü, gaipliðine karar verilmesi, fiil ehliyetini kaybetmesi veya iflas etmesi durumlarýnda sona erer.

Bu hüküm, bir tüzel kiþiliðin sona ermesi durumunda da uygulanýr.

Taraflarýn karþýlýklý kiþisel haklarý saklýdýr.

c. Yetki belgesinin geri verilmesi
MADDE 44- Temsilciye yetki belgesi verilmiþse, yetkinin sona ermesi durumunda temsilci, bu belgeyi temsil olunana geri vermekle veya hâkimin belirleyeceði yere býrakmakla yükümlüdür.

Temsil olunan veya halefleri, temsilcinin belgeyi geri vermesi için gerekeni yapmazlarsa, bundan dolayý iyiniyetli üçüncü kiþilerin zararýný gidermekle yükümlüdürler.

10764

d. Yetkinin sona erdiðinin ileri sürülememesi
MADDE 45- Temsilci, yetkisinin sona ermiþ olduðunu bilmediði sürece, temsil olunan veya halefleri, temsilcinin yapmýþ olduðu hukuki iþlemlerin sonuçlarýyla baðlýdýrlar.

Bu kural, üçüncü kiþilerin yetkinin sona ermiþ olduðunu bildikleri durumlarda uygulanmaz.

II. Yetkisiz temsil
1. Onama hâlinde
MADDE 46- Bir kimse yetkisi olmadýðý hâlde temsilci olarak bir hukuki iþlem yaparsa, bu iþlem ancak onadýðý takdirde temsil olunaný baðlar.

Yetkisiz temsilcinin kendisiyle iþlem yaptýðý diðer taraf, temsil olunandan, uygun bir süre içinde bu hukuki iþlemi onayýp onamayacaðýný bildirmesini isteyebilir. Bu süre içinde iþlemin onanmamasý durumunda, diðer taraf bu iþlemle baðlý olmaktan kurtulur.

2. Onamama hâlinde
MADDE 47- Temsil olunanýn açýk veya örtülü olarak hukuki iþlemi onamamasý hâlinde, bu iþlemin geçersiz olmasýndan doðan zararýn giderilmesi, yetkisiz temsilciden istenebilir. Ancak, yetkisiz temsilci, iþlemin yapýldýðý sýrada karþý tarafýn, kendisinin yetkisiz olduðunu bildiðini veya bilmesi gerektiðini ispat ederse, kendisinden zararýn giderilmesi istenemez.

Hakkaniyet gerektiriyorsa, kusurlu yetkisiz temsilciden diðer zararlarýn giderilmesi de istenebilir.

Sebepsiz zenginleþmeden doðan haklar saklýdýr.

III. Saklý hükümler
MADDE 48- Ortaklýk temsilcileri ile organlarýnýn ve ticari vekillerin yetkisine iliþkin hükümler saklýdýr.

ÝKÝNCÝ AYIRIM
Haksýz Fiillerden Doðan Borç Ýliþkileri
 

A. Sorumluluk
I. Genel olarak
MADDE 49- Kusurlu ve hukuka aykýrý bir fiille baþkasýna zarar veren, bu zararý gidermekle yükümlüdür.

Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralý bulunmasa bile, ahlaka aykýrý bir fiille baþkasýna kasten zarar veren de, bu zararý gidermekle yükümlüdür.

II. Zararýn ve kusurun ispatý
MADDE 50- Zarar gören, zararýný ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altýndadýr.

Uðranýlan zararýn miktarý tam olarak ispat edilemiyorsa hâkim, olaylarýn olaðan akýþýný ve zarar görenin aldýðý önlemleri göz önünde tutarak, zararýn miktarýný hakkaniyete uygun olarak belirler.

10765

III. Tazminat
1. Belirlenmesi
MADDE 51- Hâkim, tazminatýn kapsamýný ve ödenme biçimini, durumun gereðini ve özellikle kusurun aðýrlýðýný göz önüne alarak belirler.

Tazminatýn irat biçiminde ödenmesine hükmedilirse, borçlu güvence göstermekle yükümlüdür.

2. Ýndirilmesi
MADDE 52- Zarar gören, zararý doðuran fiile razý olmuþ veya zararýn doðmasýnda ya da artmasýnda etkili olmuþ yahut tazminat yükümlüsünün durumunu aðýrlaþtýrmýþ ise hâkim, tazminatý indirebilir veya tamamen kaldýrabilir.

Zarara hafif kusuruyla sebep olan tazminat yükümlüsü, tazminatý ödediðinde yoksulluða düþecek olur ve hakkaniyet de gerektirirse hâkim, tazminatý indirebilir.

IV. Özel durumlar
1. Ölüm ve bedensel zarar
a. Ölüm

MADDE 53- Ölüm hâlinde uðranýlan zararlar özellikle þunlardýr:

1. Cenaze giderleri.

2. Ölüm hemen gerçekleþmemiþse tedavi giderleri ile çalýþma gücünün azalmasýndan ya da yitirilmesinden doðan kayýplar.

3. Ölenin desteðinden yoksun kalan kiþilerin bu sebeple uðradýklarý kayýplar.

b. Bedensel zarar
MADDE 54- Bedensel zararlar özellikle þunlardýr:

1. Tedavi giderleri.

2. Kazanç kaybý.

3. Çalýþma gücünün azalmasýndan ya da yitirilmesinden doðan kayýplar.

4. Ekonomik geleceðin sarsýlmasýndan doðan kayýplar.

c. Belirlenmesi

MADDE 55- Destekten yoksun kalma zararlarý ile bedensel zararlar, bu Kanun hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine göre hesaplanýr. Kýsmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacýný taþýmayan ödemeler, bu tür zararlarýn belirlenmesinde gözetilemez; zarar veya tazminattan indirilemez. Hesaplanan tazminat, miktar esas alýnarak hakkaniyet düþüncesi ile artýrýlamaz veya azaltýlamaz.

Bu Kanun hükümleri, her türlü idari eylem ve iþlemler ile idarenin sorumlu olduðu diðer sebeplerin yol açtýðý vücut bütünlüðünün kýsmen veya tamamen yitirilmesine ya da kiþinin ölümüne baðlý zararlara iliþkin istem ve davalarda da uygulanýr.

d. Manevi tazminat
MADDE 56- Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüðünün zedelenmesi durumunda, olayýn özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranýn manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.

Aðýr bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakýnlarýna da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranýn ödenmesine karar verilebilir.
10766
 
2. Haksýz rekabet
MADDE 57- Gerçek olmayan haberlerin yayýlmasý veya bu tür ilanlarýn yapýlmasý ya da dürüstlük kurallarýna aykýrý diðer davranýþlarda bulunulmasý yüzünden müþterileri azalan veya onlarý kaybetme tehlikesiyle karþýlaþan kiþi, bu davranýþlara son verilmesini ve kusurun varlýðý hâlinde zararýnýn giderilmesini isteyebilir.

Ticari iþlere ait haksýz rekabet hakkýnda Türk Ticaret Kanunu hükümleri saklýdýr.

3. Kiþilik hakkýnýn zedelenmesi
MADDE 58- Kiþilik hakkýnýn zedelenmesinden zarar gören, uðradýðý manevi zarara karþýlýk manevi tazminat adý altýnda bir miktar para ödenmesini isteyebilir.

Hâkim, bu tazminatýn ödenmesi yerine, diðer bir giderim biçimi kararlaþtýrabilir veya bu tazminata ekleyebilir; özellikle saldýrýyý kýnayan bir karar verebilir ve bu kararýn yayýmlanmasýna hükmedebilir.
4. Ayýrt etme gücünün geçici kaybý
MADDE 59- Ayýrt etme gücünü geçici olarak kaybeden kiþi, bu sýrada verdiði zararlarý gidermekle yükümlüdür. Ancak, ayýrt etme gücünü kaybetmede kusuru olmadýðýný ispat ederse, sorumluluktan kurtulur.
V. Sorumluluk sebeplerinin çokluðu
1. Sebeplerin yarýþmasý
MADDE 60- Bir kiþinin sorumluluðu, birden çok sebebe dayandýrýlabiliyorsa hâkim, zarar gören aksini istemiþ olmadýkça veya kanunda aksi öngörülmedikçe, zarar görene en iyi giderim imkâný saðlayan sorumluluk sebebine göre karar verir.
2. Müteselsil sorumluluk
a. Dýþ iliþkide
MADDE 61- Birden çok kiþi birlikte bir zarara sebebiyet verdikleri veya ayný zarardan çeþitli sebeplerden dolayý sorumlu olduklarý takdirde, haklarýnda müteselsil sorumluluða iliþkin hükümler uygulanýr.

b. Ýç iliþkide
MADDE 62- Tazminatýn ayný zarardan sorumlu müteselsil borçlular arasýnda paylaþtýrýlmasýnda, bütün durum ve koþullar, özellikle onlardan her birine yüklenebilecek kusurun aðýrlýðý ve yarattýklarý tehlikenin yoðunluðu göz önünde tutulur.

Tazminatýn kendi payýna düþeninden fazlasýný ödeyen kiþi, bu fazla ödemesi için, diðer müteselsil sorumlulara karþý rücu hakkýna sahip ve zarar görenin haklarýna halef olur.
VI. Hukuka aykýrýlýðý kaldýran hâller
1. Genel olarak

MADDE 63- Kanunun verdiði yetkiye dayanan ve bu yetkinin sýnýrlarý içinde kalan bir fiil, zarara yol açsa bile, hukuka aykýrý sayýlmaz.

Zarar görenin rýzasý, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar, zarar verenin davranýþýnýn haklý savunma niteliði taþýmasý, yetkili kamu makamlarýnýn müdahalesinin zamanýnda saðlanamayacak olmasý durumunda kiþinin hakkýný kendi gücüyle korumasý veya zorunluluk hâllerinde de fiil, hukuka aykýrý sayýlmaz.

10767

2. Sorumluluk

MADDE 64- Haklý savunmada bulunan, saldýranýn þahsýna veya mallarýna verdiði zarardan sorumlu tutulamaz.

Kendisini veya baþkasýný açýk ya da yakýn bir zarar tehlikesinden korumak için diðer bir kiþinin mallarýna zarar verenin, bu zararý giderim yükümlülüðünü hâkim hakkaniyete göre belirler.
Hakkýný kendi gücüyle koruma durumunda kalan kiþi, durum ve koþullara göre o sýrada kolluk gücünün yardýmýný zamanýnda saðlayamayacak ise ve hakkýnýn kayba uðramasýný ya da kullanýlmasýnýn önemli ölçüde zorlaþmasýný önleyecek baþka bir yol da yoksa, verdiði zarardan sorumlu tutulamaz.

B. Kusursuz sorumluluk
I. Hakkaniyet sorumluluðu
MADDE 65- Hakkaniyet gerektiriyorsa; hâkim, ayýrt etme gücü bulunmayan kiþinin verdiði zararýn, tamamen veya kýsmen giderilmesine karar verir.

II. Özen sorumluluðu
1. Adam çalýþtýranýn sorumluluðu
MADDE 66- Adam çalýþtýran, çalýþanýn, kendisine verilen iþin yapýlmasý sýrasýnda baþkalarýna verdiði zararý gidermekle yükümlüdür.

Adam çalýþtýran, çalýþanýný seçerken, iþiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararýn doðmasýný engellemek için gerekli özeni gösterdiðini ispat ederse, sorumlu olmaz.

Bir iþletmede adam çalýþtýran, iþletmenin çalýþma düzeninin zararýn doðmasýný önlemeye elveriþli olduðunu ispat etmedikçe, o iþletmenin faaliyetleri dolayýsýyla sebep olunan zararý gidermekle yükümlüdür.

Adam çalýþtýran, ödediði tazminat için, zarar veren çalýþana, ancak onun bizzat sorumlu olduðu ölçüde rücu hakkýna sahiptir.

2. Hayvan bulunduranýn sorumluluðu
a. Giderim yükümlülüðü
MADDE 67- Bir hayvanýn bakýmýný ve yönetimini sürekli veya geçici olarak üstlenen kiþi, hayvanýn verdiði zararý gidermekle yükümlüdür.

Hayvan bulunduran, bu zararýn doðmasýný engellemek için gerekli özeni gösterdiðini ispat ederse sorumlu olmaz.

Hayvan, bir baþkasý veya bir baþkasýna ait hayvan tarafýndan ürkütülmüþ olursa, hayvaný bulunduranýn, bu kiþilere rücu hakký saklýdýr.

b. Alýkoyma hakký
MADDE 68- Bir kiþinin hayvaný, baþkasýnýn taþýnmazý üzerinde bir zarar verdiði takdirde, taþýnmazýn zilyedi, o hayvaný yakalayabilir, zararý giderilinceye kadar alýkoyabilir; hatta durum ve koþullar haklý gösteriyorsa hayvaný diðer yollarla etkisiz hâle getirebilir.

Bu durumda, taþýnmazýn zilyedi derhâl hayvan sahibine bilgi vermek ve sahibini bilmiyorsa, onun bulunmasý için gerekli giriþimleri yapmak zorundadýr.

10768

3. Yapý malikinin sorumluluðu
a. Giderim yükümlülüðü
MADDE 69- Bir binanýn veya diðer yapý eserlerinin maliki, bunlarýn yapýmýndaki bozukluklardan veya bakýmýndaki eksikliklerden doðan zararý gidermekle yükümlüdür.

Ýntifa ve oturma hakký sahipleri de, binanýn bakýmýndaki eksikliklerden doðan zararlardan, malikle birlikte müteselsilen sorumludurlar.

Sorumlularýn, bu sebeplerle kendilerine karþý sorumlu olan diðer kiþilere rücu hakký saklýdýr. 

b. Zarar tehlikesini önleme
MADDE 70- Bir baþkasýna ait bina veya diðer yapý eserlerinden zarar görme tehlikesiyle karþýlaþan kiþi, bu tehlikenin giderilmesi için gerekli önlemlerin alýnmasýný hak sahiplerinden isteyebilir.

Kiþilerin ve mallarýn korunmasý hakkýndaki kamu hukuku kurallarý saklýdýr.

III. Tehlike sorumluluðu ve denkleþtirme
MADDE 71- Önemli ölçüde tehlike arzeden bir iþletmenin faaliyetinden zarar doðduðu takdirde, bu zarardan iþletme sahibi ve varsa iþleten müteselsilen sorumludur.

Bir iþletmenin, mahiyeti veya faaliyette kullanýlan malzeme, araçlar ya da güçler göz önünde tutulduðunda, bu iþlerde uzman bir kiþiden beklenen tüm özenin gösterilmesi durumunda bile sýkça veya aðýr zararlar doðurmaya elveriþli olduðu sonucuna varýlýrsa, bunun önemli ölçüde tehlike arzeden bir iþletme olduðu kabul edilir. Özellikle, herhangi bir kanunda benzeri tehlikeler arzeden iþletmeler için özel bir tehlike sorumluluðu öngörülmüþse, bu iþletme de önemli ölçüde tehlike arzeden iþletme sayýlýr.

Belirli bir tehlike hâli için öngörülen özel sorumluluk hükümleri saklýdýr.

Önemli ölçüde tehlike arzeden bir iþletmenin bu tür faaliyetine hukuk düzenince izin verilmiþ olsa bile, zarar görenler, bu iþletmenin faaliyetinin sebep olduðu zararlarýnýn uygun bir bedelle denkleþtirilmesini isteyebilirler.

C. Zamanaþýmý
I. Kural
MADDE 72- Tazminat istemi, zarar görenin zararý ve tazminat yükümlüsünü öðrendiði tarihten baþlayarak iki yýlýn ve her hâlde fiilin iþlendiði tarihten baþlayarak on yýlýn geçmesiyle zamanaþýmýna uðrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarýnýn daha uzun bir zamanaþýmý öngördüðü cezayý gerektiren bir fiilden doðmuþsa, bu zamanaþýmý uygulanýr.

Haksýz fiil dolayýsýyla zarar gören bakýmýndan bir borç doðmuþsa zarar gören, haksýz fiilden doðan tazminat istemi zamanaþýmýna uðramýþ olsa bile, her zaman bu borcu ifadan kaçýnabilir.

II. Rücu isteminde
MADDE 73- Rücu istemi, tazminatýn tamamýnýn ödendiði ve birlikte sorumlu  kiþinin öðrenildiði tarihten baþlayarak iki yýlýn ve her hâlde tazminatýn tamamýnýn ödendiði tarihten baþlayarak on yýlýn geçmesiyle zamanaþýmýna uðrar.

Tazminatýn ödenmesi kendisinden istenilen kiþi, durumu birlikte sorumlu olduðu kiþilere bildirmek zorundadýr. Aksi takdirde zamanaþýmý, bu bildirimin dürüstlük kurallarýna göre yapýlabileceði tarihte iþlemeye baþlar.

10769

D. Yargýlama
I. Ceza hukuku ile iliþkisinde
MADDE 74- Hâkim, zarar verenin kusurunun olup olmadýðý, ayýrt etme gücünün bulunup bulunmadýðý hakkýnda karar verirken, ceza hukukunun sorumlulukla ilgili hükümleriyle baðlý olmadýðý gibi, ceza hâkimi tarafýndan verilen beraat kararýyla da baðlý deðildir.

Ayný þekilde, ceza hâkiminin kusurun deðerlendirilmesine ve zararýn belirlenmesine iliþkin kararý da, hukuk hâkimini baðlamaz.

II.Tazminat hükmünün deðiþtirilmesi
MADDE 75- Bedensel zararýn kapsamý, karar verme sýrasýnda tam olarak belirlenemiyorsa hâkim, kararýn kesinleþmesinden baþlayarak iki yýl içinde, tazminat hükmünü deðiþtirme yetkisini saklý tutabilir.

III. Geçici ödemeler
MADDE 76- Zarar gören, iddiasýnýn haklýlýðýný gösteren inandýrýcý kanýtlar sunduðu ve ekonomik durumu da gerektirdiði takdirde hâkim, istem üzerine davalýnýn zarar görene geçici ödeme yapmasýna karar verebilir.

Davalýnýn yaptýðý geçici ödemeler, hükmedilen tazminata mahsup edilir; tazminata hükmedilmezse hâkim, davacýnýn aldýðý geçici ödemeleri, yasal faizi ile birlikte geri vermesine karar verir.

 
ÜÇÜNCÜ AYIRIM
Sebepsiz Zenginleþmeden Doðan Borç Ýliþkileri
 

A. Koþullarý
I. Genel olarak
MADDE 77- Haklý bir sebep olmaksýzýn, bir baþkasýnýn malvarlýðýndan veya emeðinden zenginleþen, bu zenginleþmeyi geri vermekle yükümlüdür.

Bu yükümlülük, özellikle zenginleþmenin geçerli olmayan veya gerçekleþmemiþ ya da sona ermiþ bir sebebe dayanmasý durumunda doðmuþ olur.

II. Borçlanýlmamýþ edimin ifasý
MADDE 78- Borçlanmadýðý edimi kendi isteðiyle yerine getiren kimse, bunu ancak, kendisini borçlu sanarak yerine getirdiðini ispat ederse geri isteyebilir.

Zamanaþýmýna uðramýþ bir borcun ifasýndan veya ahlaki bir ödevin yerine getirilmiþ olmasýndan kaynaklanan zenginleþmeler geri istenemez.

Borç olmadýðý hâlde ödenmiþ olan edimin geri istenmesine iliþkin diðer kanun hükümleri saklýdýr.

B. Geri vermenin kapsamý
I. Zenginleþenin yükümlülüðü
MADDE 79- Sebepsiz zenginleþen, zenginleþmenin geri istenmesi sýrasýnda elinden çýkmýþ olduðunu ispat ettiði kýsmýn dýþýnda kalaný geri vermekle yükümlüdür.

Zenginleþen, zenginleþmeyi iyiniyetli olmaksýzýn elden çýkarmýþsa veya elden çýkarýrken ileride geri vermek zorunda kalabileceðini hesaba katmasý gerekiyorsa, zenginleþmenin tamamýný geri vermekle yükümlüdür.

10770

II. Giderleri isteme hakký
MADDE 80- Zenginleþen iyiniyetli ise, yaptýðý zorunlu ve yararlý giderleri, geri verme isteminde bulunandan isteyebilir.

Zenginleþen iyiniyetli deðilse, zorunlu giderlerinin ve yararlý giderlerinden sadece geri verme zamanýnda mevcut olan deðer artýþýnýn ödenmesini isteyebilir.

Zenginleþen, iyiniyetli olup olmadýðýna bakýlmaksýzýn, diðer giderlerinin ödenmesini isteyemez. Ancak, kendisine karþýlýk önerilmezse, o þey ile birleþtirdiði ve zararsýzca ayrýlmasý mümkün bulunan eklemeleri geri vermeden önce ayýrýp alabilir.

C. Geri istenememe
MADDE 81- Hukuka veya ahlaka aykýrý bir sonucun gerçekleþmesi amacýyla verilen þey geri istenemez. Ancak, açýlan davada hâkim, bu þeyin Devlete mal edilmesine karar verebilir.

D. Zamanaþýmý
MADDE 82- Sebepsiz zenginleþmeden doðan istem hakký, hak sahibinin geri isteme hakký olduðunu öðrendiði tarihten baþlayarak iki yýlýn ve her hâlde zenginleþmenin gerçekleþtiði tarihten baþlayarak on yýlýn geçmesiyle zamanaþýmýna uðrar.

Zenginleþme, zenginleþenin bir alacak hakký kazanmasý suretiyle gerçekleþmiþse diðer taraf, istem hakký zamanaþýmýna uðramýþ olsa bile, her zaman bu borcunu ifadan kaçýnabilir.

 
ÝKÝNCÝ BÖLÜM
Borç Ýliþkisinin Hükümleri
BÝRÝNCÝ AYIRIM
Borçlarýn Ýfasý
 

A. Genel olarak
I. Þahsen ifa zorunluluðunun olmamasý
MADDE 83- Borcun, bizzat borçlu tarafýndan ifa edilmesinde alacaklýnýn menfaati bulunmadýkça borçlu, borcunu þahsen ifa etmekle yükümlü deðildir.

II. Ýfanýn konusu
1. Kýsmen ifa
MADDE 84- Borcun tamamý belli ve muaccel ise, alacaklý kýsmen ifayý reddedebilir.

Alacaklý kýsmen ifayý kabul ederse borçlu, borcun kendisi tarafýndan ikrar olunan kýsmýný ifadan kaçýnamaz.

2. Bölünemeyen borç
MADDE 85- Bölünemeyen bir borcun birden çok alacaklýsý varsa, alacaklýlardan her biri, borcun alacaklýlarýn tamamýna ifasýný isteyebilir. Borçlu, edimini alacaklýlarýn hepsine birden ifa etmek zorundadýr.

Bölünemeyen borcun birden çok borçlusu varsa, borçlulardan her biri borcun tamamýný ifa etmekle yükümlüdür.

Durumun gereðinden aksi anlaþýlmadýkça, ifada bulunan borçlu, alacaklýya halef olur ve diðer borçlulardan paylarý oranýnda alacaðýný isteyebilir.

10771

3. Çeþit borcu
MADDE 86- Çeþit borçlarýnda hukuki iliþkiden ve iþin özelliðinden aksi anlaþýlmadýkça, edimin seçimi borçluya aittir. Ancak borçlunun seçeceði edim, ortalama nitelikten daha düþük olamaz.

4. Seçimlik borç
MADDE 87- Seçimlik borçlarda, hukuki iliþkiden ve iþin özelliðinden aksi anlaþýlmadýkça, edimlerden birinin seçimi borçluya aittir.

5. Faiz
MADDE 88- Faiz ödeme borcunda uygulanacak yýllýk faiz oraný, sözleþmede kararlaþtýrýlmamýþsa faiz borcunun doðduðu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenir.

Sözleþme ile kararlaþtýrýlacak yýllýk faiz oraný, birinci fýkra uyarýnca belirlenen yýllýk faiz oranýnýn yüzde elli fazlasýný aþamaz.

B. Ýfa yeri

MADDE 89- Borcun ifa yeri, taraflarýn açýk veya örtülü iradelerine göre belirlenir. Aksine bir anlaþma yoksa, aþaðýdaki hükümler uygulanýr;

1. Para borçlarý, alacaklýnýn ödeme zamanýndaki yerleþim yerinde,

2. Parça borçlarý, sözleþmenin kurulduðu sýrada borç konusunun bulunduðu yerde,

3. Bunlarýn dýþýndaki bütün borçlar, doðumlarý sýrasýnda borçlunun yerleþim yerinde,

ifa edilir.

Alacaklýnýn yerleþim yerinde ifasý gereken bir borcun doðumundan sonra alacaklýnýn yerleþim yerini deðiþtirmesi sebebiyle ifa önemli ölçüde güçleþmiþse borç, alacaklýnýn önceki yerleþim yerinde ifa edilebilir.

C. Ýfa zamaný
I. Süreye baðlanmamýþ borç
MADDE 90- Ýfa zamaný taraflarca kararlaþtýrýlmadýkça veya hukuki iliþkinin özelliðinden anlaþýlmadýkça her borç, doðumu anýnda muaccel olur.

II. Süreye baðlý borç
1. Aya iliþkin sürelerde vade
MADDE 91- Borcun ifasý için bir ayýn baþlangýcý veya sonu belirlenmiþse, bundan ayýn birinci ve sonuncu günü; ayýn ortasý belirlenmiþse, bundan da ayýn onbeþinci günü anlaþýlýr.

Borcun ifasý için gün belirtilmeksizin sadece ay belirlenmiþse, bundan o ayýn son günü anlaþýlýr.

2. Diðer sürelerde vade
MADDE 92- Bir borcun veya taraflardan birine düþen herhangi bir yükümlülüðün sözleþmenin kurulmasýndan baþlayarak belli bir sürenin sonunda ifasý gerekiyorsa, ifa zamaný aþaðýdaki biçimde belirlenir:

1. Gün olarak belirlenmiþ süre, sözleþmenin kurulduðu gün sayýlmaksýzýn, bu sürenin son günü dolmuþ olur. Sekiz veya onbeþ gün olarak belirlenmiþ süre ise, bir veya iki haftayý deðil, tam sekiz veya onbeþ günü ifade eder.

10772

2. Hafta olarak belirlenmiþ süre, son haftanýn sözleþmenin kurulduðu güne ismen uyan gününde dolmuþ olur.

3. Ay olarak veya yýl, yarýyýl ve yýlýn dörtte biri gibi birden çok ayý içeren bir zaman olarak belirlenmiþ süre, sözleþmenin kurulduðu gün ayýn kaçýncý günü ise, son ayýn bunu karþýlayan gününde dolmuþ olur. Son ayda bunu karþýlayan gün yoksa süre, bu ayýn son günü dolmuþ sayýlýr.

4. Yarým aydan onbeþ günlük süre anlaþýlýr. Bir veya birden çok ay ve yarým ay olarak belirlenmiþ sürenin dolduðu gün, son aya onbeþ gün eklenerek belirlenir.

Bu kurallar, sürenin sözleþmenin kurulmasýndan baþka bir andan iþlemeye baþladýðý durumlarda da uygulanýr.

Borçlu, belirli bir süre içinde yerine getirilmesi gereken bir borcu, bu sürenin dolmasýndan önce ifa etmekle yükümlüdür.

3. Tatil günleri
MADDE 93- Ýfa zamaný veya sürenin son günü, kanunlarda tatil olarak kabul edilen bir güne rastlarsa, kendiliðinden bu günü izleyen ve tatil olmayan ilk güne geçer.

Aksine anlaþma geçerlidir.

III. Ýþ saatlerinde ifa
MADDE 94- Borç, alýþýlmýþ iþ saatlerinde ifa ve kabul edilir.

IV. Sürenin uzatýlmasý
MADDE 95- Süre uzatýlmýþ ise yeni süre, aksi kararlaþtýrýlmýþ olmadýkça, önceki sürenin sona ermesini izleyen birinci günden baþlar.

V. Erken ifa
MADDE 96- Sözleþmenin hükümlerinden veya özelliðinden ya da durumun gereðinden taraflarýn aksini kastettikleri anlaþýlmadýkça borçlu, edimini sürenin sona ermesinden önce ifa edebilir. Ancak, kanun veya sözleþme ya da âdet gereði olmadýkça borçlu, erken ifada bulunmasý sebebiyle indirim yapamaz.

VI. Karþýlýklý borç yükleyen sözleþmelerde
1. Ýfada sýra
MADDE 97- Karþýlýklý borç yükleyen bir sözleþmenin ifasý isteminde bulunan tarafýn, sözleþmenin koþullarýna ve özelliklerine göre daha sonra ifa etme hakký olmadýkça, kendi borcunu ifa etmiþ ya da ifasýný önermiþ olmasý gerekir.

2. Ýfa güçsüzlüðü
MADDE 98- Karþýlýklý borç yükleyen bir sözleþmede, taraflardan birinin borcunu ifada güçsüzlüðe düþmesi ve özellikle iflas etmesi ya da hakkýndaki haciz iþleminin sonuçsuz kalmasý sebebiyle diðer tarafýn hakký tehlikeye düþerse bu taraf, karþý edimin ifasý güvence altýna alýnýncaya kadar kendi ediminin ifasýndan kaçýnabilir.

Hakký tehlikeye düþen taraf, ayrýca uygun bir sürede istediði güvence verilmezse sözleþmeden dönebilir.

10773

D. Ödeme
I. Ülke parasý ile
MADDE 99- Konusu para olan borç Ülke parasýyla ödenir.

Ülke parasý dýþýnda baþka bir para birimiyle ödeme yapýlmasý kararlaþtýrýlmýþsa, sözleþmede aynen ödeme veya bu anlama gelen bir ifade bulunmadýkça borç, ödeme günündeki rayiç üzerinden Ülke parasýyla da ödenebilir.

Ülke parasý dýþýnda baþka bir para birimiyle belirlenmiþ ve sözleþmede aynen ödeme ya da bu anlama gelen bir ifade de bulunmadýkça, borcun ödeme gününde ödenmemesi üzerine alacaklý, bu alacaðýnýn aynen veya vade ya da fiilî ödeme günündeki rayiç üzerinden Ülke parasý ile ödenmesini isteyebilir.

II. Mahsup
1. Kýsmen ödemede
MADDE 100- Borçlu, faiz veya giderleri ödemede gecikmemiþ ise, kýsmen yaptýðý ödemeyi ana borçtan düþme hakkýna sahiptir. Aksine anlaþma yapýlamaz.

Alacaklý, alacaðýn bir kýsmý için kefalet, rehin veya baþka bir güvence almýþ ise, borçlu kýsmen yaptýðý ödemeyi, güvence altýna alýnan veya güvencesi daha iyi olan kýsma mahsup etme hakkýna sahip deðildir.

2. Birden çok borçta
a. Borçlu ve alacaklýnýn bildirimine göre
MADDE 101- Birden çok borcu bulunan borçlu, ödeme gününde bu borçlardan hangisini ödemek istediðini alacaklýya bildirebilir.

Borçlu bildirimde bulunmazsa, yapýlan ödeme, kendisi tarafýndan derhâl itiraz edilmiþ olmadýkça, alacaklýnýn makbuzda gösterdiði borç için yapýlmýþ sayýlýr.

b. Kanuna göre
MADDE 102- Kanunen geçerli bir açýklama yapýlmadýðý veya makbuzda bir açýklýk bulunmadýðý durumda ödeme, muaccel borç için yapýlmýþ sayýlýr. Birden çok borç muaccel ise ödemenin, borçluya karþý ilk olarak takip edilen borç için yapýlmýþ olduðu kabul edilir. Takip yapýlmamýþ ise ödeme, vadesi ilk önce gelmiþ olan borç için yapýlmýþ olur.

Birden çok borcun vadesi ayný zamanda gelmiþse, mahsup orantýlý olarak; borçlardan hiçbirinin vadesi gelmemiþse ödeme, güvencesi en az olan borç için yapýlmýþ sayýlýr.

III. Makbuz ve senetlerin geri verilmesi
1. Borçlunun hakký
MADDE 103- Borcu ödeyen borçlu, bir makbuz ve borcun tamamý ödenmiþse, buna iliþkin borç senedinin geri verilmesini veya iptalini isteyebilir.

Borcun tamamý ödenmemiþ veya borç senedi alacaklýya baþkaca haklar da vermekte ise borçlu, ancak makbuz verilmesini ve ödemenin borç senedine iþlenmesini isteyebilir.

2. Hükümleri
MADDE 104- Faiz veya kira bedeli gibi dönemsel edimlerden biri için, alacaklý tarafýndan çekince belirtilmeksizin makbuz verilmiþse, önceki dönemlere ait edimler de ifa edilmiþ sayýlýr.

Alacaklý anaparanýn tamamý için makbuz vermiþse, faizlerini de almýþ olduðu kabul edilir.

Borç senedi borçluya geri verilmiþse, borç sona ermiþ sayýlýr.

10774

3. Senedin geri verilememesi
MADDE 105- Alacaklý, borç senedini kaybettiðini iddia ederse, borçlunun istemi üzerine, borcu ödeme sýrasýnda, kendisine borç senedinin iptalini ve borcun sona ermiþ olduðunu gösteren resmen düzenlenmiþ veya usulüne göre onaylanmýþ bir belge vermek zorundadýr.

Kýymetli evrakýn iptaline iliþkin hükümler saklýdýr.

E. Alacaklýnýn temerrüdü
I. Koþullarý
MADDE 106- Yapma veya verme edimi gereði gibi kendisine önerilen alacaklý, haklý bir sebep olmaksýzýn onu kabulden veya borçlunun borcunu ifa edebilmesi için kendisi tarafýndan yapýlmasý gereken hazýrlýk fiillerini yapmaktan kaçýnýrsa, temerrüde düþmüþ olur.

Alacaklý, müteselsil borçlulardan birine karþý temerrüde düþerse, diðerlerine karþý da temerrüde düþmüþ olur.

II. Hükümleri
1. Bir þeyin teslimine iliþkin edimlerde
a. Tevdi hakký
MADDE 107- Alacaklýnýn temerrüde düþmesi durumunda borçlu, hasar ve giderleri alacaklýya ait olmak üzere, teslim edeceði þeyi tevdi ederek borcundan kurtulabilir.

Tevdi yerini, ifa yerindeki hâkim belirler. Bununla birlikte ticari mallar, hâkim kararý olmadan da bir ardiyeye tevdi edilebilir.

b. Satma hakký
MADDE 108- Sözleþmenin konusu olan þeyin niteliði veya iþin özelliði tevdi edilmesine uygun düþmez veya teslim edilecek þey bozulabilir ya da bakýmý, korunmasý veya tevdi edilmesi önemli bir gideri gerektirir ise, borçlu, alacaklýya önceden ihtarda bulunmasý koþuluyla, hâkimin izniyle onu açýk artýrma yoluyla sattýrýp bedelini tevdi edebilir.

Teslim edilecek þey, borsada kayýtlýysa veya piyasa fiyatý varsa ya da yapýlacak gidere oranla deðeri az ise, satýþýn açýk artýrma yoluyla yapýlmasý zorunlu olmadýðý gibi, hâkim, önceden ihtarda bulunma koþulunu aramaksýzýn satýþa izin verebilir.

c. Tevdi konusunu geri alma
MADDE 109- Alacaklý, tevdi edilen þeyi kabul ettiðini açýklamýþ veya tevdi bir rehnin ortadan kaldýrýlmasý sonucunu doðurmuþ olmadýkça borçlu, tevdi edilen þeyi geri alabilir.

Tevdi edilen þey geri alýndýðý anda alacak, bütün yan haklarýyla birlikte varlýðýný sürdürür.

2. Diðer edimlerde
MADDE 110- Borcun konusu bir þeyin teslimini gerektirmiyorsa, alacaklýnýn temerrüdü hâlinde borçlu, borçlunun temerrüdüne iliþkin hükümlere göre sözleþmeden dönebilir.

F. Diðer ifa engelleri

MADDE 111- Borçlunun kusuru olmaksýzýn, alacaðýn kime ait olduðunda veya alacaklýnýn kimliðinde duraksama sebebiyle ya da alacaklýdan kaynaklanan diðer kiþisel bir sebeple borç, alacaklýya veya temsilcisine ifa edilemezse borçlu, alacaklýnýn temerrüdünde olduðu gibi, tevdi ya da sözleþmeden dönme hakkýný kullanabilir.

10775

 
ÝKÝNCÝ AYIRIM
Borçlarýn Ýfa Edilmemesinin Sonuçlarý
 

A. Borcun ifa edilmemesi
I. Giderim borcu
1. Genel olarak
MADDE 112- Borç hiç veya gereði gibi ifa edilmezse borçlu, kendisine hiçbir kusurun yüklenemeyeceðini ispat etmedikçe, alacaklýnýn bundan doðan zararýný gidermekle yükümlüdür.

2. Yapma ve yapmama borçlarýnda
MADDE 113- Yapma borcu, borçlu tarafýndan ifa edilmediði takdirde alacaklý, masrafý borçluya ait olmak üzere edimin kendisi veya baþkasý tarafýndan ifasýna izin verilmesini isteyebilir; her türlü giderim isteme hakký saklýdýr.

Yapmama borcuna aykýrý davranan borçlu, bu aykýrý davranýþýnýn doðurduðu zararý gidermekle yükümlüdür.

Alacaklý, ayrýca borca aykýrý durumun ortadan kaldýrýlmasýný veya bu konuda masrafý borçluya ait olmak üzere kendisinin yetkili kýlýnmasýný isteyebilir.

II. Sorumluluðun ve giderim borcunun kapsamý
1. Genel olarak
MADDE 114- Borçlu, genel olarak her türlü kusurdan sorumludur. Borçlunun sorumluluðunun kapsamý, iþin özel niteliðine göre belirlenir. Ýþ özellikle borçlu için bir yarar saðlamýyorsa, sorumluluk daha hafif olarak deðerlendirilir.

Haksýz fiil sorumluluðuna iliþkin hükümler, kýyas yoluyla sözleþmeye aykýrýlýk hâllerine de uygulanýr.

2. Sorumsuzluk anlaþmasý
MADDE 115- Borçlunun aðýr kusurundan sorumlu olmayacaðýna iliþkin önceden yapýlan anlaþma kesin olarak hükümsüzdür.

Borçlunun alacaklý ile hizmet sözleþmesinden kaynaklanan herhangi bir borç sebebiyle sorumlu olmayacaðýna iliþkin olarak önceden yaptýðý her türlü anlaþma kesin olarak hükümsüzdür.

Uzmanlýðý gerektiren bir hizmet, meslek veya sanat, ancak kanun ya da yetkili makamlar tarafýndan verilen izinle yürütülebiliyorsa, borçlunun hafif kusurundan sorumlu olmayacaðýna iliþkin önceden yapýlan anlaþma kesin olarak hükümsüzdür.

3. Yardýmcý kiþilerin fiillerinden sorumluluk
MADDE 116- Borçlu, borcun ifasýný veya bir borç iliþkisinden doðan hakkýn kullanýlmasýný, birlikte yaþadýðý kiþiler ya da yanýnda çalýþanlar gibi yardýmcýlarýna kanuna uygun surette býrakmýþ olsa bile, onlarýn iþi yürüttükleri sýrada diðer tarafa verdikleri zararý gidermekle yükümlüdür.

Yardýmcý kiþilerin fiilinden doðan sorumluluk, önceden yapýlan bir anlaþmayla tamamen veya kýsmen kaldýrýlabilir.

Uzmanlýðý gerektiren bir hizmet, meslek veya sanat, ancak kanun veya yetkili makamlar tarafýndan verilen izinle yürütülebiliyorsa, borçlunun yardýmcý kiþilerin fiillerinden sorumlu olmayacaðýna iliþkin anlaþma kesin olarak hükümsüzdür.

10776

B. Borçlunun temerrüdü
I. Koþullarý
MADDE 117- Muaccel bir borcun borçlusu, alacaklýnýn ihtarýyla temerrüde düþer.

Borcun ifa edileceði gün, birlikte belirlenmiþ veya sözleþmede saklý tutulan bir hakka dayanarak taraflardan biri usulüne uygun bir bildirimde bulunmak suretiyle belirlemiþse, bu günün geçmesiyle; haksýz fiilde fiilin iþlendiði, sebepsiz zenginleþmede ise zenginleþmenin gerçekleþtiði tarihte borçlu temerrüde düþmüþ olur. Ancak sebepsiz zenginleþenin iyiniyetli olduðu hâllerde temerrüt için bildirim þarttýr.

II. Hükümleri
1. Genel olarak
a. Gecikme tazminatý
MADDE 118- Temerrüde düþen borçlu, temerrüde düþmekte kusuru olmadýðýný ispat etmedikçe, borcun geç ifasýndan dolayý alacaklýnýn uðradýðý zararý gidermekle yükümlüdür.

b. Beklenmedik hâlden sorumluluk
MADDE 119- Temerrüde düþen borçlu, beklenmedik hâl sebebiyle doðacak zarardan sorumludur.

Borçlu, temerrüde düþmekte kusuru olmadýðýný veya borcunu zamanýnda ifa etmiþ olsaydý bile beklenmedik hâlin ifa konusu þeye zarar vereceðini ispat ederek bu sorumluluktan kurtulabilir.

2. Temerrüt faizi
a. Genel olarak
MADDE 120- Uygulanacak yýllýk temerrüt faizi oraný, sözleþmede kararlaþtýrýlmamýþsa, faiz borcunun doðduðu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenir.

Sözleþme ile kararlaþtýrýlacak yýllýk temerrüt faizi oraný, birinci fýkra uyarýnca belirlenen yýllýk faiz oranýnýn yüzde yüz fazlasýný aþamaz.

Akdî faiz oraný kararlaþtýrýlmakla birlikte sözleþmede temerrüt faizi kararlaþtýrýlmamýþsa ve yýllýk akdî faiz oraný da birinci fýkrada belirtilen faiz oranýndan fazla ise, temerrüt faizi oraný hakkýnda akdî faiz oraný geçerli olur.

b. Faizlerde, iratlarda ve baðýþlamada temerrüt faizi
MADDE 121- Faiz veya irat borcunu ya da baðýþladýðý bir miktar parayý ödemekte temerrüde düþen borçlu, icra takibine giriþildiði veya dava açýldýðý günden baþlayarak, temerrüt faizi ödemekle yükümlüdür.

Buna aykýrý olarak yapýlan anlaþmalar, ceza koþulu hükümlerine tabi olur.

Temerrüt faizine, ayrýca temerrüt faizi yürütülemez.

3. Aþkýn zarar
MADDE 122- Alacaklý, temerrüt faizini aþan bir zarara uðramýþ olursa, borçlu kendisinin hiçbir kusuru bulunmadýðýný ispat etmedikçe, bu zararý da gidermekle yükümlüdür.

Temerrüt faizini aþan zarar miktarý görülmekte olan davada belirlenebiliyorsa, davacýnýn istemi üzerine hâkim, esas hakkýnda karar verirken bu zararýn miktarýna da hükmeder.

10777

4. Karþýlýklý borç yükleyen sözleþmelerde
a. Süre verilmesi
MADDE 123- Karþýlýklý borç yükleyen sözleþmelerde, taraflardan biri temerrüde düþtüðü takdirde diðeri, borcun ifa edilmesi için uygun bir süre verebilir veya uygun bir süre verilmesini hâkimden isteyebilir.

b. Süre verilmesini gerektirmeyen durumlar
MADDE 124- Aþaðýdaki durumlarda süre verilmesine gerek yoktur:

1. Borçlunun içinde bulunduðu durumdan veya tutumundan süre verilmesinin etkisiz olacaðý anlaþýlýyorsa.

2. Borçlunun temerrüdü sonucunda borcun ifasý alacaklý için yararsýz kalmýþsa.

3. Borcun ifasýnýn, belirli bir zamanda veya belirli bir süre içinde gerçekleþmemesi üzerine, ifanýn artýk kabul edilmeyeceði sözleþmeden anlaþýlýyorsa.

c. Seçimlik haklar
MADDE 125- Temerrüde düþen borçlu, verilen süre içinde, borcunu ifa etmemiþse veya süre verilmesini gerektirmeyen bir durum söz konusu ise alacaklý, her zaman borcun ifasýný ve gecikme sebebiyle tazminat isteme hakkýna sahiptir.

Alacaklý, ayrýca borcun ifasýndan ve gecikme tazminatý isteme hakkýndan vazgeçtiðini hemen bildirerek, borcun ifa edilmemesinden doðan zararýn giderilmesini isteyebilir veya sözleþmeden dönebilir.

Sözleþmeden dönme hâlinde taraflar, karþýlýklý olarak ifa yükümlülüðünden kurtulurlar ve daha önce ifa ettikleri edimleri geri isteyebilirler. Bu durumda borçlu, temerrüde düþmekte kusuru olmadýðýný ispat edemezse alacaklý, sözleþmenin hükümsüz kalmasý sebebiyle uðradýðý zararýn giderilmesini de isteyebilir.

d. Sürekli edimli sözleþmelerde
MADDE 126- Ýfasýna baþlanmýþ sürekli edimli sözleþmelerde, borçlunun temerrüdü hâlinde alacaklý, ifa ve gecikme tazminatý isteyebileceði gibi, sözleþmeyi feshederek, sözleþmenin süresinden önce sona ermesi yüzünden uðradýðý zararýn giderilmesini de isteyebilir.

 
ÜÇÜNCÜ AYIRIM
Borç Ýliþkilerinin Üçüncü Kiþilere Etkisi
 
A. Alacaklýya halef olma
MADDE 127- Alacaklýya ifada bulunan üçüncü kiþi, aþaðýdaki hâllerde ifasý ölçüsünde alacaklýnýn haklarýna halef olur:

1. Baþkasýnýn borcu için rehnedilen bir þeyi rehinden kurtardýðý ve bu þey üzerinde mülkiyet veya baþka bir ayni hakký bulunduðu takdirde.

2. Alacaklýya ifada bulunan üçüncü kiþinin ona halef olacaðý, borçlu tarafýndan ifadan önce alacaklýya bildirildiði takdirde.

Diðer halefiyet hâllerine iliþkin kanun hükümleri saklýdýr.

10778

B. Üçüncü kiþinin fiilini üstlenme
MADDE 128- Üçüncü bir kiþinin fiilini baþkasýna karþý üstlenen, bu fiilin gerçekleþmemesinden doðan zararý gidermekle yükümlüdür.

Belirli bir süre için yapýlan üstlenmede, sürenin bitimine kadar üstlenene edimini ifa etmesi için yazýlý olarak baþvurulmamasý hâlinde, üstlenenin sorumluluðunun sona ereceði kararlaþtýrýlabilir.

C. Üçüncü kiþi yararýna sözleþme
I. Genel olarak
MADDE 129- Kendi adýna sözleþme yapan kiþi, sözleþmeye üçüncü kiþi yararýna bir edim yükümlülüðü koydurmuþsa, edimin üçüncü kiþiye ifa edilmesini isteyebilir.

Üçüncü kiþi veya üçüncü kiþiye halef olanlar da, taraflarýn amacýna veya örf ve âdete uygun düþtüðü takdirde edimin ifasýný isteyebilirler. Bu durumda, üçüncü kiþi veya ona halef olanlar bu hakký kullanmak istediklerini borçluya bildirdikten sonra, alacaklý borçluyu ibra edemeyeceði gibi, borcun nitelik ve kapsamýný da deðiþtiremez.

II. Sorumluluk sigortalarýnda
MADDE 130- Baþkasýný çalýþtýran kiþi, çalýþtýrdýðý kiþiye karþý hukuki sorumluluðunu güvence altýna almak üzere sigorta yaptýrmýþsa, sigortadan doðan haklar doðrudan doðruya çalýþana ait olur.

Ancak, çalýþana ödenecek sigorta tazminatý, genel hükümlere göre ödenecek tazminattan indirilir.

Diðer hukuki sorumluluk sigortalarýna iliþkin kanun hükümleri saklýdýr.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Borçlarýn ve Borç Ýliþkilerinin Sona Ermesi, Zamanaþýmý

BÝRÝNCÝ AYIRIM

Sona Erme Hâlleri

A. Asýl borca baðlý hak ve borçlarýn sona ermesi 
MADDE 131- Asýl borç ifa ya da diðer bir sebeple sona erdiði takdirde, rehin, kefalet, faiz ve ceza koþulu gibi buna baðlý hak ve borçlar da sona ermiþ olur.

Ýþlemiþ faizin ve ceza koþulunun ifasýný isteme hakký sözleþmeyle veya ifa anýna kadar yapýlacak bir bildirimle saklý tutulmuþ ise ya da durum ve koþullardan saklý tutulduðu anlaþýlmaktaysa, bu faizler ve ceza koþulu istenebilir.

Taþýnmaz rehnine, kýymetli evraka ve konkordatoya iliþkin özel hükümler saklýdýr.

B. Ýbra
MADDE 132- Borcu doðuran iþlem kanunen veya taraflarca belli bir þekle baðlý tutulmuþ olsa bile borç, taraflarýn þekle baðlý olmaksýzýn yapacaklarý ibra sözleþmesiyle tamamen veya kýsmen ortadan kaldýrýlabilir.

C. Yenileme
I. Genel olarak
MADDE 133- Yeni bir borçla mevcut bir borcun sona erdirilmesi, ancak taraflarýn bu yöndeki açýk iradesi ile olur.

10779

Özellikle mevcut borç için kambiyo taahhüdünde bulunulmasý veya yeni bir alacak senedi ya da yeni bir kefalet senedi düzenlenmesi, taraflarýn açýk yenileme iradeleri olmadýkça yenileme sayýlmaz.

II. Cari hesaplarda
MADDE 134- Çeþitli kalemlerin bir cari hesaba sadece kaydedilmiþ olmasý, borcun yenilenmiþ olduðu anlamýna gelmez.

Ancak, hesabýn kesilmiþ ve hesap sonucu diðer tarafça kabul edilmiþ olmasý durumunda, borç yenilenmiþ olur.

Kalemlerden birinin güvencesi varsa, aksi kararlaþtýrýlmadýkça, hesap kesilip sonucun kabul edilmiþ olmasý, güvenceyi sona erdirmez.

D. Birleþme
MADDE 135- Alacaklý ve borçlu sýfatlarýnýn ayný kiþide birleþmesiyle borç sona erer. Ancak, üçüncü kiþilerin alacak üzerinde önceden mevcut olan haklarý birleþmeden etkilenmez.

Birleþme geçmiþe etkili olarak ortadan kalkarsa, borç varlýðýný sürdürür.

Taþýnmaz rehni ve kýymetli evraka iliþkin özel hükümler saklýdýr.

E. Ýfa imkânsýzlýðý

I. Genel olarak

MADDE 136- Borcun ifasý borçlunun sorumlu tutulamayacaðý sebeplerle imkânsýzlaþýrsa, borç sona erer.

Karþýlýklý borç yükleyen sözleþmelerde imkânsýzlýk sebebiyle borçtan kurtulan borçlu, karþý taraftan almýþ olduðu edimi sebepsiz zenginleþme hükümleri uyarýnca geri vermekle yükümlü olup, henüz kendisine ifa edilmemiþ olan edimi isteme hakkýný kaybeder. Kanun veya sözleþmeyle borcun ifasýndan önce doðan hasarýn alacaklýya yükletilmiþ olduðu durumlar, bu hükmün dýþýndadýr.

Borçlu ifanýn imkânsýzlaþtýðýný alacaklýya gecikmeksizin bildirmez ve zararýn artmamasý için gerekli önlemleri almazsa, bundan doðan zararlarý gidermekle yükümlüdür.

II. Kýsmi ifa imkânsýzlýðý

MADDE 137- Borcun ifasý borçlunun sorumlu tutulamayacaðý sebeplerle kýsmen imkânsýzlaþýrsa borçlu, borcunun sadece imkânsýzlaþan kýsmýndan kurtulur. Ancak, bu kýsmi ifa imkânsýzlýðý önceden öngörülseydi taraflarca böyle bir sözleþmenin yapýlmayacaðý açýkça anlaþýlýrsa, borcun tamamý sona erer.

Karþýlýklý borç yükleyen sözleþmelerde, bir tarafýn borcu kýsmen imkânsýzlaþýr ve alacaklý kýsmi ifaya razý olursa, karþý edim de o oranda ifa edilir. Alacaklýnýn böyle bir ifaya razý olmamasý veya karþý edimin bölünemeyen nitelikte olmasý durumunda, tam imkânsýzlýk hükümleri uygulanýr.

III. Aþýrý ifa güçlüðü
MADDE 138- Sözleþmenin yapýldýðý sýrada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olaðanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çýkar ve sözleþmenin yapýldýðý sýrada mevcut olgularý, kendisinden ifanýn istenmesini dürüstlük kurallarýna aykýrý düþecek derecede borçlu aleyhine deðiþtirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiþ veya ifanýn aþýrý ölçüde güçleþmesinden doðan haklarýný saklý tutarak ifa etmiþ olursa borçlu, hâkimden sözleþmenin yeni koþullara uyarlanmasýný isteme, bu mümkün olmadýðý takdirde sözleþmeden dönme hakkýna sahiptir. Sürekli edimli sözleþmelerde borçlu, kural olarak dönme hakkýnýn yerine fesih hakkýný kullanýr.

10780

Bu madde hükmü yabancý para borçlarýnda da uygulanýr.

F. Takas

I. Koþullarý

1. Genel olarak

MADDE 139- Ýki kiþi, karþýlýklý olarak bir miktar para veya özdeþ diðer edimleri birbirine borçlu olduklarý takdirde, her iki borç muaccel ise her biri alacaðýný borcuyla takas edebilir.

Alacaklardan biri çekiþmeli olsa bile takas ileri sürülebilir.

Zamanaþýmýna uðramýþ bir alacaðýn takasý, ancak takas edilebileceði anda henüz zamanaþýmýna uðramamýþ olmasý koþuluyla ileri sürülebilir.

2. Kefalet hâlinde
MADDE 140- Asýl borçlunun takasý ileri sürme hakký bulundukça, kefili de alacaklýya ifada bulunmaktan kaçýnabilir.

3. Üçüncü kiþi yararýna sözleþme hâlinde
MADDE 141- Üçüncü kiþi yararýna borçlanan kiþi, bu borcu ile sözleþmenin diðer tarafýndan olan alacaðýný takas edemez.

4. Borçlunun iflasý hâlinde
MADDE 142- Borçlunun iflasý hâlinde alacaklýlar, muaccel olmasalar bile, alacaklarýný, müflise olan borçlarý ile takas edebilirler.

II. Hükümleri
MADDE 143- Takas, ancak borçlunun takas iradesini alacaklýya bildirmesiyle gerçekleþir. Bu durumda her iki borç, takas edilebilecekleri anda daha az olan borç tutarýnca sona erer.

Cari hesapla ilgili ticarete iliþkin özel teamüller saklýdýr.

III. Alacaklýnýn rýzasýyla takas edilebilir alacaklar
MADDE 144- Aþaðýdaki alacaklar takas haklarýnýn doðumundan sonra, ancak alacaklýlarýn rýzasýyla takas edilebilir:

1. Tevdi edilmiþ eþyanýn geri verilmesine veya bedeline iliþkin alacaklar.

2. Haksýz olarak alýnmýþ veya aldatma sonucunda alýkonulmuþ eþyanýn geri verilmesine veya bedeline iliþkin alacaklar.

3. Nafaka ve iþçi ücreti gibi, borçlunun ve ailesinin bakýmý için zorunlu olup, özel niteliði gereði, doðrudan alacaklýya verilmesi gereken alacaklar.

IV. Takastan feragat
MADDE 145- Borçlu, takas hakkýndan önceden de feragat edebilir.

ÝKÝNCÝ AYIRIM
Zamanaþýmý

A. Süreler
I. On yýllýk zamanaþýmý
MADDE 146- Kanunda aksine bir hüküm bulunmadýkça, her alacak on yýllýk zamanaþýmýna tabidir.

10781

II. Beþ yýllýk zamanaþýmý
MADDE 147- Aþaðýdaki alacaklar için beþ yýllýk zamanaþýmý uygulanýr:

1. Kira bedelleri, anapara faizleri ve ücret gibi diðer dönemsel edimler.

2. Otel, motel, pansiyon ve tatil köyü gibi yerlerdeki konaklama bedelleri ile lokanta ve benzeri yerlerdeki yeme içme bedelleri.

3. Küçük sanat iþlerinden ve küçük çapta perakende satýþlardan doðan alacaklar.

4. Bir ortaklýkta, ortaklýk sözleþmesinden doðan ve ortaklarýn birbirleri veya kendileri ile ortaklýk arasýndaki; bir ortaklýðýn müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklýk veya ortaklar arasýndaki alacaklar.

5. Vekâlet, komisyon ve acentalýk sözleþmelerinden, ticari simsarlýk ücreti alacaðý dýþýnda, simsarlýk sözleþmesinden doðan alacaklar.

6. Yüklenicinin yükümlülüklerini aðýr kusuruyla hiç ya da gereði gibi ifa etmemesi dýþýnda, eser sözleþmesinden doðan alacaklar.

III. Sürelerin kesinliði
MADDE 148- Bu ayýrýmda belirlenen zamanaþýmý süreleri, sözleþmeyle deðiþtirilemez.

IV. Zamanaþýmýnýn baþlangýcý
1. Genel olarak
MADDE 149- Zamanaþýmý, alacaðýn muaccel olmasýyla iþlemeye baþlar.

Alacaðýn muaccel olmasýnýn bir bildirime baðlý olduðu hâllerde, zamanaþýmý bu bildirimin yapýlabileceði günden iþlemeye baþlar.

2. Dönemsel edimlerde
MADDE 150- Ömür boyunca gelir ve benzeri dönemsel edimlerde, alacaðýn tamamý için zamanaþýmý, ifa edilmemiþ ilk dönemsel edimin muaccel olduðu günde iþlemeye baþlar.

Alacaðýn tamamý zamanaþýmýna uðramýþsa, ifa edilmemiþ dönemsel edimler de zamanaþýmýna uðramýþ olur.

V. Sürelerin hesaplanmasý

MADDE 151- Süreler hesaplanýrken zamanaþýmýnýn baþladýðý gün sayýlmaz ve zamanaþýmý ancak sürenin son günü de hak kullanýlmaksýzýn geçince gerçekleþmiþ olur.

Zamanaþýmý sürelerinin hesaplanmasýnda da, borçlarýn ifasýndaki sürelerin hesaplanmasýna iliþkin hükümler uygulanýr.

B. Baðlý alacaklarda zamanaþýmý
MADDE 152- Asýl alacak zamanaþýmýna uðrayýnca, ona baðlý faiz ve diðer alacaklar da zamanaþýmýna uðramýþ olur.
C. Zamanaþýmýnýn durmasý
MADDE 153- Aþaðýdaki durumlarda zamanaþýmý iþlemeye baþlamaz, baþlamýþsa durur:

1. Velayet süresince, çocuklarýn ana ve babalarýndan olan alacaklarý için.

2. Vesayet süresince, vesayet altýnda bulunanlarýn vasiden veya vesayet iþlemleri sebebiyle Devletten olan alacaklarý için.

3. Evlilik devam ettiði sürece, eþlerin diðerinden olan alacaklarý için.

4. Hizmet iliþkisi süresince, ev hizmetlilerinin onlarý çalýþtýranlardan olan alacaklarý için.

5. Borçlu, alacak üzerinde intifa hakkýna sahip olduðu sürece.

10782

6. Alacaðý, Türk mahkemelerinde ileri sürme imkânýnýn bulunmadýðý sürece.

7. Alacaklý ve borçlu sýfatýnýn ayný kiþide birleþmesinde, birleþmenin ileride geçmiþe etkili olarak ortadan kalkmasý durumunda, bu durumun ortaya çýkmasýna kadar geçecek sürece.

Zamanaþýmýný durduran sebeplerin ortadan kalktýðý günün bitiminde zamanaþýmý iþlemeye baþlar veya durmadan önce baþlamýþ olan iþlemesini sürdürür.

D. Zamanaþýmýnýn kesilmesi
I. Sebepleri
MADDE 154- Aþaðýdaki durumlarda zamanaþýmý kesilir:

1. Borçlu borcu ikrar etmiþse, özellikle faiz ödemiþ veya kýsmen ifada bulunmuþsa ya da rehin vermiþ veya kefil göstermiþse.

2. Alacaklý, dava veya def’i yoluyla mahkemeye veya hakeme baþvurmuþsa, icra takibinde bulunmuþsa ya da iflas masasýna baþvurmuþsa.

II. Birlikte borçlulara etkisi
MADDE 155- Zamanaþýmý müteselsil borçlulardan veya bölünemeyen borcun borçlularýndan birine karþý kesilince, diðerlerine karþý da kesilmiþ olur.

Zamanaþýmý asýl borçluya karþý kesilince, kefile karþý da kesilmiþ olur.

Zamanaþýmý kefile karþý kesilince, asýl borçluya karþý kesilmiþ olmaz.

III. Yeni sürenin baþlamasý
1. Borcun ikrar edilmesi veya karara baðlanmasý hâlinde
MADDE 156- Zamanaþýmýnýn kesilmesiyle, yeni bir süre iþlemeye baþlar.

Borç bir senetle ikrar edilmiþ veya bir mahkeme ya da hakem kararýna baðlanmýþ ise, yeni süre her zaman on yýldýr.

2. Alacaklýnýn fiili hâlinde
MADDE 157- Bir dava veya def’i yoluyla kesilmiþ olan zamanaþýmý, dava süresince taraflarýn yargýlamaya iliþkin her iþleminden veya hâkimin her kararýndan sonra yeniden iþlemeye baþlar.

Zamanaþýmý, icra takibiyle kesilmiþse, alacaðýn takibine iliþkin her iþlemden sonra yeniden iþlemeye baþlar.

Zamanaþýmý, iflas masasýna baþvurma sebebiyle kesilmiþse, iflasa iliþkin hükümlere göre alacaðýn yeniden istenmesi imkânýnýn doðumundan itibaren yeniden iþlemeye baþlar.

E. Davanýn reddinde ek süre
MADDE 158- Dava veya def’i; mahkemenin yetkili veya görevli olmamasý ya da düzeltilebilecek bir yanlýþlýk yapýlmasý yahut vaktinden önce açýlmýþ olmasý nedeniyle reddedilmiþ olup da o arada zamanaþýmý veya hak düþürücü süre dolmuþsa, alacaklý altmýþ günlük ek süre içinde haklarýný kullanabilir.

F. Taþýnýr rehni ile güvenceye baðlanmýþ alacakta
MADDE 159- Alacaðýn bir taþýnýr rehniyle güvenceye baðlanmýþ olmasý, bu alacak için zamanaþýmýnýn iþlemesine engel olmaz; bununla birlikte alacaklýnýn, hakkýný rehinden alma yetkisi devam eder.

10783

G. Zamanaþýmýndan feragat
MADDE 160- Zamanaþýmýndan önceden feragat edilemez.

Müteselsil borçlulardan birinin feragat etmiþ olmasý, diðerlerine karþý ileri sürülemez.

Bölünemez bir borcun borçlularýndan birinin feragat etmiþ olmasý durumunda da ayný hüküm uygulanýr.

Asýl borçlunun feragati de kefile karþý ileri sürülemez.

H. Ýleri sürülmesi
MADDE 161- Zamanaþýmý ileri sürülmedikçe, hâkim bunu kendiliðinden göz önüne alamaz.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Borç Ýliþkilerinde Özel Durumlar
BÝRÝNCÝ AYIRIM
Teselsül
 

A. Müteselsil borçluluk
I. Doðuþu
MADDE 162- Birden çok borçludan her biri, alacaklýya karþý borcun tamamýndan sorumlu olmayý kabul ettiðini bildirirse, müteselsil borçluluk doðar.

Böyle bir bildirim yoksa, müteselsil borçluluk ancak kanunda öngörülen hâllerde doðar.

II. Dýþ iliþki
1. Hükümleri
a. Borçlularýn sorumluluðu
MADDE 163- Alacaklý, borcun tamamýnýn veya bir kýsmýnýn ifasýný, dilerse borçlularýn hepsinden, dilerse yalnýz birinden isteyebilir.

Borçlularýn sorumluluðu, borcun tamamý ödeninceye kadar devam eder.

b. Borçlularýn savunmalarý

MADDE 164- Müteselsil borçlulardan biri, alacaklýya karþý, ancak onunla kendi arasýndaki kiþisel iliþkilerden veya müteselsil borcun sebep ya da konusundan doðan def’i ve itirazlarý ileri sürebilir.

Müteselsil borçlulardan biri ortak def’i ve itirazlarý ileri sürmezse, diðerlerine karþý sorumlu olur.

c. Borçlularýn bireysel davranýþý
MADDE 165- Kanun veya sözleþme ile aksi belirlenmedikçe, borçlulardan biri kendi davranýþýyla diðer borçlularýn durumunu aðýrlaþtýramaz.

2. Borcun sona ermesi

MADDE 166- Borçlulardan biri, ifa veya takasla borcun tamamýný veya bir kýsmýný sona erdirmiþse, bu oranda diðer borçlularý da borçtan kurtarmýþ olur.

Borçlulardan biri, alacaklýya ifada bulunmaksýzýn borçtan kurtulmuþsa, diðer borçlular bundan, ancak durumun veya borcun niteliðinin elverdiði ölçüde yararlanabilirler.

Alacaklýnýn borçlulardan biriyle yaptýðý ibra sözleþmesi, diðer borçlularý da ibra edilen borçlunun iç iliþkideki borca katýlma payý oranýnda borçtan kurtarýr.

10784

III. Ýç iliþki
1. Paylaþým
MADDE 167- Aksi kararlaþtýrýlmadýkça veya borçlular arasýndaki hukuki iliþkinin niteliðinden anlaþýlmadýkça, borçlulardan her biri, alacaklýya yapýlan ifadan, birbirlerine karþý eþit paylarla sorumludurlar.

Kendisine düþen paydan fazla ifada bulunan borçlunun, ödediði fazla miktarý diðer borçlulardan isteme hakký vardýr. Bu durumda borçlu, her bir borçluya ancak payý oranýnda rücu edebilir.

Borçlulardan birinden alýnamayan miktarý, diðer borçlular eþit olarak üstlenmekle yükümlüdürler.

2. Alacaklýya halef olma
MADDE 168- Diðerlerine rücu hakkýna sahip olan borçlulardan her biri, ifa ettiði miktar oranýnda alacaklýnýn haklarýna halef olur.

Alacaklý diðerlerinin zararýna olarak borçlulardan birinin durumunu iyileþtirirse, bunun sonuçlarýna katlanýr.

 
B. Müteselsil alacaklýlýk
MADDE 169- Müteselsil alacaklýlýk, borçlunun, alacaklýlardan her birine borcun tamamýný isteme hakkýný tanýdýðý veya kanunun belirlediði durumlarda doðar.

Borçlu, alacaklýlardan birine yaptýðý ifayla, bütün alacaklýlara karþý borcundan kurtulmuþ olur.

Alacaklýlardan birinin icraya veya mahkemeye baþvurmuþ olduðu kendisine bildirilmedikçe, borçlu onlardan dilediði birine ifada bulunabilir.

Aksi kararlaþtýrýlmadýkça veya alacaklýlar arasýndaki hukuki iliþkinin niteliðinden anlaþýlmadýkça, alacaklýlardan her birinin edim üzerindeki haklarý eþittir.

Kendisine düþen paydan fazlasýný elde eden alacaklý, bu fazlalýðý payýný alamamýþ olan diðer alacaklýlara ödemekle yükümlüdür.

ÝKÝNCÝ AYIRIM
Koþullar
 

A. Geciktirici koþul
I. Genel olarak
MADDE 170- Bir sözleþmenin hüküm ifade etmesi, gerçekleþip gerçekleþmeyeceði bilinmeyen bir olguya býrakýlmýþsa, sözleþme geciktirici koþula baðlanmýþ olur.

Aksi kararlaþtýrýlmamýþsa, geciktirici koþula baðlý sözleþme, ancak koþulun gerçekleþtiði andan baþlayarak hüküm ifade eder.

10785

II. Koþulun askýda olduðu sýradaki durum
MADDE 171- Koþul gerçekleþinceye kadar borçlu, borcun gereði gibi ifasýný engelleyecek her türlü davranýþtan kaçýnmakla yükümlüdür.
Koþula baðlý hakký tehlikeye düþürülen alacaklý, alacaðý koþula baðlý olmayan alacaklýlarýn haklarýný korumak üzere baþvurabilecekleri önlemleri alabilir.

Koþulun gerçekleþmesinden önce yapýlan tasarruflar, koþulun hükümlerini zedelediði oranda geçersiz olur.

III. Koþul gerçekleþinceye kadar elde edilen yararlar
MADDE 172- Borcun konusunu oluþturan þey, koþulun gerçekleþmesinden önce kendisine verilen alacaklý, koþul gerçekleþirse, koþulun gerçekleþmesine kadar elde ettiði yararlarýn sahibi olur.

Koþul gerçekleþmezse alacaklý, elde ettiði yararlarý geri vermekle yükümlüdür.

B. Bozucu koþul
MADDE 173- Sona ermesi önceden gerçekleþip gerçekleþmeyeceði bilinmeyen bir olguya býrakýlan sözleþme, bozucu koþula baðlanmýþ olur.

Bozucu koþula baðlanmýþ sözleþmenin hükümleri, koþulun gerçekleþtiði anda ortadan kalkar.

Aksi kararlaþtýrýlmadýkça veya iþin niteliðinden anlaþýlmadýkça sona erme, geçmiþe etkili olmaz.

C. Ortak hükümler
I. Koþulun gerçekleþmesi
MADDE 174- Koþul, taraflardan birinin bizzat yerine getirmesi gerekli bir davranýþ deðilse, o tarafýn ölümü hâlinde mirasçýsý onun yerine geçebilir.

II. Dürüstlük kurallarýna aykýrý engelleme
MADDE 175- Taraflardan biri, koþulun gerçekleþmesine dürüstlük kurallarýna aykýrý olarak engel olursa, koþul gerçekleþmiþ sayýlýr.

Taraflardan biri, koþulun gerçekleþmesini dürüstlük kurallarýna aykýrý biçimde saðlarsa, koþul gerçekleþmemiþ sayýlýr.

III. Yasak koþullar
MADDE 176- Bir koþul, hukuka veya ahlaka aykýrý bir yapma veya yapmama fiilini saðlamak amacýyla konulmuþsa, bu koþula baðlý hukuki iþlem kesin olarak hükümsüzdür.

ÜÇÜNCÜ AYIRIM
Baðlanma Parasý, Cayma Parasý ve Ceza Koþulu
 
A. Baðlanma parasý
MADDE 177- Sözleþme yapýlýrken bir kimsenin vermiþ olduðu bir miktar para, cayma parasý olarak deðil sözleþmenin yapýldýðýna kanýt olarak verilmiþ sayýlýr.

Aksine sözleþme veya yerel âdet olmadýkça, baðlanma parasý esas alacaktan düþülür.

10786

B. Cayma parasý
MADDE 178- Cayma parasý kararlaþtýrýlmýþsa, taraflardan her biri sözleþmeden caymaya yetkili sayýlýr; bu durumda parayý vermiþ olan cayarsa verdiðini býrakýr; almýþ olan cayarsa aldýðýnýn iki katýný geri verir.

C. Ceza koþulu
I. Alacaklýnýn haklarý
1. Cezanýn sözleþmenin ifasý ile iliþkisi
MADDE 179- Bir sözleþmenin hiç veya gereði gibi ifa edilmemesi durumu için bir ceza kararlaþtýrýlmýþsa, aksi sözleþmeden anlaþýlmadýkça alacaklý, ya borcun ya da cezanýn ifasýný isteyebilir.

Ceza, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu için kararlaþtýrýlmýþsa alacaklý, hakkýndan açýkça feragat etmiþ veya ifayý çekincesiz olarak kabul etmiþ olmadýkça, asýl borçla birlikte cezanýn ifasýný da isteyebilir.

Borçlunun, kararlaþtýrýlan cezayý ifa ederek sözleþmeyi, dönme veya fesih suretiyle sona erdirmeye yetkili olduðunu ispat etme hakký saklýdýr.

2. Ceza ile zarar arasýndaki iliþki
MADDE 180- Alacaklý hiçbir zarara uðramamýþ olsa bile, kararlaþtýrýlan cezanýn ifasý gerekir.

Alacaklýnýn uðradýðý zarar kararlaþtýrýlan ceza tutarýný aþýyorsa alacaklý, borçlunun kusuru bulunduðunu ispat etmedikçe aþan miktarý isteyemez.

3. Kýsmi ifanýn yanmasý
MADDE 181- Ceza koþuluna iliþkin hükümler, dönme durumunda ifa edilmiþ olan kýsmýn alacaklýya kalacaðýný öngören sözleþmelere de uygulanýr.

Taksitle satýþa iliþkin hükümler saklýdýr.

II. Cezanýn miktarý, geçersizliði ve indirilmesi
MADDE 182- Taraflar, cezanýn miktarýný serbestçe belirleyebilirler.

Asýl borç herhangi bir sebeple geçersiz ise veya aksi kararlaþtýrýlmadýkça sonradan borçlunun sorumlu tutulamayacaðý bir sebeple imkânsýz hâle gelmiþse, cezanýn ifasý istenemez. Ceza koþulunun geçersiz olmasý veya borçlunun sorumlu tutulamayacaðý bir sebeple sonradan imkânsýz hâle gelmesi, asýl borcun geçerliliðini etkilemez.

Hâkim, aþýrý gördüðü ceza koþulunu kendiliðinden indirir.

BEÞÝNCÝ BÖLÜM
Borç Ýliþkilerinde Taraf Deðiþiklikleri
BÝRÝNCÝ AYIRIM
Alacaðýn Devri
 

A. Koþullarý
I. Ýradi devir
1. Genel olarak
MADDE 183- Kanun, sözleþme veya iþin niteliði engel olmadýkça alacaklý, borçlunun rýzasýný aramaksýzýn alacaðýný üçüncü bir kiþiye devredebilir.

10787

Borçlu, devir yasaðý içermeyen yazýlý bir borç tanýmasýna güvenerek alacaðý devralmýþ olan üçüncü kiþiye karþý, alacaðýn devredilemeyeceðinin kararlaþtýrýlmýþ bulunduðu savunmasýný ileri süremez.

2. Þekli
MADDE 184- Alacaðýn devrinin geçerliliði, yazýlý þekilde yapýlmýþ olmasýna baðlýdýr.

Alacaðýn devri sözü verme, þekle baðlý deðildir.

II. Yasal veya yargýsal devir ve etkisi
MADDE 185- Alacaðýn devri kanun veya mahkeme kararý gereðince gerçekleþmiþse, bu devir özel bir þekle ve önceki alacaklýnýn rýzasýný açýklamasýna gerek olmaksýzýn, üçüncü kiþilere karþý ileri sürülebilir.

B. Devrin hükümleri
I. Borçlunun durumu
1. Ýyiniyetle yapýlan ifa
MADDE 186– Borçlu, alacaðýn devredildiði, devreden veya devralan tarafýndan kendisine bildirilmemiþse, önceki alacaklýya; alacak birkaç kez devredilmiþse, son devralan yerine önceki devralanlardan birine iyiniyetle ifada bulunarak borcundan kurtulur.

2. Ýfadan kaçýnma ve tevdi
MADDE 187- Kime ait olduðu çekiþmeli bulunan bir alacaðýn borçlusu, ifadan kaçýnabilir ve alacaðýn konusunu hâkim tarafýndan belirlenen yere tevdi etmekle borçtan kurtulur.

Borçlu, alacaðýn çekiþmeli olduðunu bildiði hâlde ifada bulunursa, bundan doðacak sonuçlardan sorumlu olur.

Dava konusu olan çekiþme mahkemece henüz sonuca baðlanmamýþ ve borç da muaccel ise, taraflardan her biri borçluyu, edimi tevdi etmeye zorlayabilir.

3. Borçluya ait savunmalar
MADDE 188- Borçlu, devri öðrendiði sýrada devredene karþý sahip olduðu savunmalarý, devralana karþý da ileri sürebilir.

Borçlu, devri öðrendiði anda muaccel olmayan alacaðýný, devredilen alacaktan önce veya onunla ayný anda muaccel olmasý koþuluyla borcu ile takas edebilir.

II. Öncelik haklarý ve baðlý haklarýn geçiþi
MADDE 189- Alacaðýn devri ile devredenin kiþiliðine özgü olanlar dýþýndaki öncelik haklarý ve baðlý haklar da devralana geçer.

Asýl alacakla birlikte iþlemiþ faizler de devredilmiþ sayýlýr.

III. Senet ve belgelerin teslimi ve bilgi verilmesi
MADDE 190- Devreden, devralana alacak senedi ile elinde bulunan ispatla ilgili diðer belgeleri teslim etmek ve alacaðýný ileri sürebilmesi için gerekli bilgileri vermekle yükümlüdür.

IV. Garanti
1. Genel olarak
MADDE 191- Alacak, bir edim karþýlýðýnda devredilmiþse devreden, devir sýrasýnda alacaðýn varlýðýný ve borçlunun ödeme gücüne sahip olduðunu garanti etmiþ olur.

Alacak bir edim karþýlýðý olmaksýzýn devredilmiþ ya da kanun gereðince baþkasýna geçmiþse, devreden veya önceki alacaklý, alacaðýn varlýðýndan ve borçlunun ödeme gücünden sorumlu deðildir.

10788

2. Ýfaya yönelik devir
MADDE 192- Alacaklý, alacaðýný borcu ifaya yönelik olarak devretmekle birlikte borca mahsup edilecek miktarý belirlememiþse devralan, ancak borçludan aldýðý veya gereken özeni gösterseydi alabilecek olduðu miktarý, kendi alacaðýna mahsup etmek zorundadýr.

3. Sorumluluðun kapsamý
MADDE 193- Devralan garanti ile yükümlü olan devredenden aþaðýdaki istemlerde bulunabilir:

1. Ýfa ettiði karþý edimin faizi ile birlikte geri verilmesini.

2. Devrin sebep olduðu giderleri.

3. Borçluya karþý devraldýðý alacaðý elde etmek için yaptýðý ve sonuçsuz giriþimlerin yol açtýðý giderleri.

4. Devreden kusursuzluðunu ispat etmedikçe uðradýðý diðer zararlarýný.

C. Özel hükümlerin saklýlýðý
MADDE 194- Bazý haklarýn devrine özgü olarak kanunla konulmuþ bulunan hükümler saklýdýr.

ÝKÝNCÝ AYIRIM
Borcun Üstlenilmesi
 
A. Ýç üstlenme sözleþmesi
MADDE 195- Borçlu ile iç üstlenme sözleþmesi yapan kiþi, borcu bizzat ifa ederek veya alacaklýnýn rýzasýyla borcu üstlenerek, borçluyu borcundan kurtarma yükümlülüðü altýna girmiþ olur.

Borçlu, iç üstlenme sözleþmesinden doðan borçlarýný ifa etmedikçe, diðer taraftan yükümlülüðünü yerine getirmesini isteyemez.

Borçlu, borcundan kurtarýlmamýþsa, diðer taraftan güvence isteyebilir.

B. Dýþ üstlenme sözleþmesi
I. Öneri ve kabul
MADDE 196- Borçlunun yerine yenisinin geçmesi ve borcundan kurtarýlmasý, borcu üstlenen ile alacaklý arasýnda yapýlacak sözleþmeyle olur.

Ýç üstlenme sözleþmesinin, üstlenen veya onun izni ile borçlu tarafýndan alacaklýya bildirilmesi, dýþ üstlenme sözleþmesinin yapýlmasýna iliþkin öneri anlamýna gelir.

Alacaklýnýn kabulü açýk veya örtülü olabilir. Alacaklý, çekince ileri sürmeksizin üstlenenin ifasýný kabul eder veya onun borçlu sýfatý ile yaptýðý diðer herhangi bir iþleme rýza gösterirse, borcun üstlenilmesini kabul etmiþ sayýlýr.

II. Önerinin baðlayýcýlýðý
MADDE 197- Borcun üstlenilmesine iliþkin öneri alacaklý tarafýndan her zaman kabul edilebilir. Ancak, üstlenen veya önceki borçlu, kabul için bir süre koyabilir. Alacaklý bu sürenin bitimine kadar susarsa, öneri reddedilmiþ sayýlýr.

Önerinin alacaklý tarafýndan kabul edilmesinden önce yeni bir iç üstlenme sözleþmesi yapýlýr ve bu ikinci üstlenmeye iliþkin olarak alacaklýya öneride bulunulursa, ilk öneride bulunan, önerisi ile baðlý olmaktan kurtulur.

10789

C. Borçlunun deðiþmesinin sonuçlarý
I. Baðlý hak ve borçlar
MADDE 198- Borçlu deðiþmiþ olsa bile, alacaklýnýn borçlunun kiþiliðine özgü olanlar dýþýndaki baðlý haklarý saklý kalýr.

Bununla birlikte borcun güvencesi olarak rehin veren üçüncü kiþinin ve kefilin sorumluluklarý, ancak onlarýn borcun üstlenilmesine yazýlý olarak rýza göstermeleri hâlinde devam eder.

II. Savunmalar
MADDE 199- Üstlenilen borca iliþkin savunmalarý ileri sürme hakký, yeni borçluya geçer.

Dýþ üstlenme sözleþmesinden aksi anlaþýlmadýkça yeni borçlu, alacaklýya karþý önceki borçlunun ileri sürebileceði kiþisel savunmalarda bulunamaz.

Yeni borçlu, iç üstlenme sözleþmesinden kaynaklanan savunmalarý alacaklýya karþý ileri süremez.

D. Sözleþmenin hükümsüzlüðü
MADDE 200- Dýþ üstlenme sözleþmesi hükümsüz hâle gelirse, iyiniyetli üçüncü kiþilerin haklarý saklý kalmak üzere, eski borç bütün baðlý borçlarýyla birlikte varlýðýný sürdürür.

Bundan baþka, borcu üstlenen üstlenme sözleþmesinin hükümsüz hâle gelmesinde ve alacaklýnýn zarara uðramasýnda kendisine bir kusur yüklenemeyeceðini ispat etmedikçe alacaklý, önceden saðlanmýþ güvenceyi yitirmesi yüzünden veya baþka herhangi bir sebeple uðradýðý zararýn giderilmesini üstlenenden isteyebilir.

E. Borca katýlma
MADDE 201- Borca katýlma, mevcut bir borca borçlunun yanýnda yer almak üzere, katýlan ile alacaklý arasýnda yapýlan ve katýlanýn, borçlu ile birlikte borçtan sorumlu olmasý sonucunu doðuran bir sözleþmedir.

Borca katýlan ile borçlu, alacaklýya karþý müteselsilen sorumlu olurlar.

F. Malvarlýðýnýn veya iþletmenin devralýnmasý
MADDE 202- Bir malvarlýðýný veya bir iþletmeyi aktif ve pasifleri ile birlikte devralan, bunu alacaklýlara bildirdiði veya ticari iþletmeler için Ticaret Sicili Gazetesinde, diðerleri için Türkiye genelinde daðýtýmý yapýlan gazetelerden birinde yayýmlanacak ilanla duyurduðu tarihten baþlayarak, onlara karþý malvarlýðýndaki veya iþletmedeki borçlardan sorumlu olur.

Bununla birlikte, iki yýl süreyle önceki borçlu da devralanla birlikte müteselsil borçlu olarak sorumlu kalýr. Bu süre, muaccel borçlar için, bildirme veya duyuru tarihinden; daha sonra muaccel olacak borçlar için ise, muacceliyet tarihinden iþlemeye baþlar.

Borçlarýn bu yoldan üstlenilmesinin sonuçlarý, dýþ üstlenme sözleþmesinden doðan sonuçlarla özdeþtir.

Bildirme veya ilanla duyurma yükümlülüðü devralan tarafýndan yerine getirilmedikçe, ikinci fýkrada öngörülen iki yýllýk süre iþlemeye baþlamaz.

G. Ýþletmelerin birleþmesi ve þekil deðiþtirmesi
MADDE 203- Bir iþletme, baþka bir iþletme ile aktif ve pasiflerin karþýlýklý olarak devralýnmasý ya da birinin diðerine katýlmasý yoluyla birleþtirilirse, her iki iþletmenin alacaklýlarý, bir malvarlýðýnýn devralýnmasýndan doðan haklara sahip olup, bütün alacaklarýný yeni iþletmeden alabilirler.

10790

Bir tek kiþiye ait olup da, kollektif veya komandit ortaklýk hâline dönüþtürülen bir iþletmenin borçlarý hakkýnda da ayný hüküm uygulanýr.

H. Özel hükümlerin saklýlýðý
MADDE 204- Mirasýn paylaþýlmasý ve rehinli taþýnmazlarýn devri konusundaki borcun üstlenilmesine iliþkin özel hükümler saklýdýr.

 
ÜÇÜNCÜ AYIRIM
Sözleþmenin Devri ve Sözleþmeye Katýlma
 
A. Sözleþmenin devri
MADDE 205- Sözleþmenin devri, sözleþmeyi devralan ile devreden ve sözleþmede kalan taraf arasýnda yapýlan ve devredenin bu sözleþmeden doðan taraf olma sýfatý ile birlikte bütün hak ve borçlarýný devralana geçiren bir anlaþmadýr.

Sözleþmeyi devralan ile devreden arasýnda yapýlan ve sözleþmede kalan diðer tarafça önceden verilen izne dayanan veya sonradan onaylanan anlaþma da, sözleþmenin devri hükümlerine tabidir.

Sözleþmenin devrinin geçerliliði, devredilen sözleþmenin þekline baðlýdýr.

Kanundan doðan halefiyet hâlleri ile diðer özel hükümler saklýdýr.

B. Sözleþmeye katýlma
MADDE 206- Sözleþmeye katýlma, mevcut bir sözleþmeye taraflardan birinin yanýnda yer almak üzere, katýlan ile bu sözleþmenin taraflarý arasýnda yapýlan ve katýlanýn, yanýnda yer aldýðý tarafla birlikte, onun hak ve borçlarýna sahip olmasý sonucunu doðuran bir anlaþmadýr.

Anlaþmada aksi kararlaþtýrýlmamýþsa, sözleþmeye katýlan ile yanýnda yer aldýðý taraf, sözleþmenin diðer tarafýna karþý müteselsilen alacaklý ve borçlu olurlar.

Sözleþmeye katýlmanýn geçerliliði, katýlma konusu sözleþmenin þekline baðlýdýr.

ÝKÝNCÝ KISIM
Özel Borç Ýliþkileri
BÝRÝNCÝ BÖLÜM
Satýþ Sözleþmesi
BÝRÝNCÝ AYIRIM
Genel Hükümler
 
A. Tanýmý ve hükümleri
MADDE 207- Satýþ sözleþmesi, satýcýnýn, satýlanýn zilyetlik ve mülkiyetini alýcýya devretme, alýcýnýn ise buna karþýlýk bir bedel ödeme borcunu üstlendiði sözleþmedir.

Sözleþme ile aksi kararlaþtýrýlmadýkça veya aksine bir âdet bulunmadýkça, satýcý ve alýcý borçlarýný ayný anda ifa etmekle yükümlüdürler.

Durum ve koþullara göre belirlenmesi mümkün olan bedel, kararlaþtýrýlmýþ bedel hükmündedir.

10791

B. Yarar ve hasar

MADDE 208- Kanundan, durumun gereðinden veya sözleþmede öngörülen özel koþullardan doðan ayrýk hâller dýþýnda, satýlanýn yarar ve hasarý; taþýnýr satýþlarýnda zilyetliðin devri, taþýnmaz satýþlarýnda ise tescil anýna kadar satýcýya aittir.

Taþýnýr satýþlarýnda, alýcýnýn satýlanýn zilyetliðini devralmada temerrüde düþmesi durumunda zilyetliðin devri gerçekleþmiþçesine satýlanýn yarar ve hasarý alýcýya geçer.

Satýcý alýcýnýn isteði üzerine satýlaný ifa yerinden baþka bir yere gönderirse, yarar ve hasar, satýlanýn taþýyýcýya teslim edildiði anda alýcýya geçer.

ÝKÝNCÝ AYIRIM
Taþýnýr Satýþý
 

A. Konusu
MADDE 209- Taþýnýr satýþý, Türk Medenî Kanunu uyarýnca taþýnmaz sayýlanlar dýþýnda kalan ve diðer kanunlarda taþýnýr olarak belirtilen þeylerin satýþýdýr.

Ürünler, bir yapýnýn yýkýntýlarý ve taþ ocaðýndan çýkarýlacak taþlar gibi, taþýnmazdan ayrýldýktan sonra mülkiyeti devredilecek bütünleyici parçalarýn satýlmasý da taþýnýr satýþýdýr.

B. Satýcýnýn borçlarý
I. Zilyetliðin devri
1. Kural
MADDE 210- Satýcý, satýlanýn mülkiyetini geçirmek amacýyla, zilyetliðini alýcýya devretmekle yükümlüdür.

2. Devir ve taþýma giderleri
MADDE 211- Aksine sözleþme veya âdet yoksa, ölçme ve tartma gibi devir giderleri satýcýya, satýlaný devralmak üzere yapýlan giderler ve satýlanýn ifa yerinden baþka yere taþýnmasý gerektiðinde, taþýma giderleri alýcýya aittir.

Gidersiz devir kararlaþtýrýlmýþsa, satýcý taþýma giderlerini üstlenmiþ sayýlýr.

Liman ve gümrük giderleri olmaksýzýn devir kararlaþtýrýlmýþsa satýcý, dýþ satým, transit ve dýþ alým vergilerini üstlenmiþ sayýlýr; ancak satýlanýn alýcý tarafýndan devralýndýðý sýrada ödenmiþ olan tüketim vergilerini üstlenmiþ sayýlmaz.

3. Satýcýnýn temerrüdü
a. Kural ve ayrýk durum
MADDE 212- Satýcýnýn temerrüdü hâlinde, borçlunun temerrüdüne iliþkin genel hükümler uygulanýr.

Zilyetliðin devri için belirli bir süre konulmuþ olan ticari satýþlarda, satýcý temerrüde düþerse alýcýnýn, devir isteminden vazgeçerek borcun ifa edilmemesinden doðan zararýnýn giderilmesini istediði kabul edilir.

Alýcý, satýlanýn devredilmesini isteme niyetinde ise, belirlenen sürenin bitiminde bunu satýcýya hemen bildirmek zorundadýr.

b. Giderim borcu ve kapsamý
MADDE 213- Borcunu ifa etmeyen satýcý, alýcýnýn bu yüzden uðradýðý zararý gidermekle yükümlüdür.

10792

Satýcý borcunu ifa etmezse alýcý, satýþ bedeli ile kendisine devredilmeyen satýlanýn yerine, bir baþkasýný satýn almak için dürüstlük kurallarýna uygun olarak ödediði bedel arasýndaki farka göre hesaplanacak zararýn giderilmesini isteyebilir.

Satýlan, borsada kayýtlý veya piyasa fiyatý bulunan mallardan ise alýcý, onun yerine bir baþkasýný satýn alma zorunda olmaksýzýn, satýþ bedeli ile belirlenmiþ ifa günündeki piyasa fiyatý arasýndaki farka göre hesaplanacak zararýn giderilmesini isteyebilir.

II. Zapttan sorumluluk
1. Konusu
MADDE 214- Satýþ sözleþmesinin kurulduðu sýrada var olan bir hak dolayýsýyla, satýlanýn tamamý veya bir kýsmý bir üçüncü kiþi tarafýndan alýcýnýn elinden alýnýrsa satýcý, bundan dolayý alýcýya karþý sorumlu olur.

Alýcý, elinden alýnma tehlikesini sözleþmenin kurulduðu sýrada biliyor idiyse satýcý, ayrýca üstlenmiþ olmadýkça bundan dolayý sorumlu olmaz.

Satýcý, üçüncü kiþinin hakkýný gizlemiþse, sorumluluðunu kaldýrma veya sýnýrlama konusunda yapýlmýþ olan anlaþma kesin olarak hükümsüzdür.

2. Yargýlama usulü
a. Davanýn bildirimi
MADDE 215- Satýlanýn elinden alýnmasý tehlikesi ile karþýlaþan alýcý, kendisine karþý açýlan davayý satýcýya bildirdiði zaman satýcý, durumun gereðine göre ve yargýlama usulü uyarýnca ya alýcýnýn yanýnda davaya katýlmak ya da alýcý yerine geçerek üçüncü kiþiye karþý davayý takip etmek ve savunmak zorundadýr.

Bildirme, davaya katýlmaya ve savunmaya elveriþli bir zamanda yapýlmýþsa, alýcýnýn aleyhinde verilen hüküm, onun aðýr kusuru yüzünden verildiði ispat edilmedikçe, satýcý için de sonuç doðurur.

Dava, kendisine yüklenilemeyen sebeplerden dolayý satýcýya bildirilmemiþse satýcý, zamanýnda bildirilmiþ olsaydý daha elveriþli bir hüküm elde edilebileceðini ispatladýðý ölçüde sorumluluktan kurtulur.

b. Mahkeme kararý olmaksýzýn satýlaný verme
MADDE 216- Satýcýnýn zapttan sorumluluðu aþaðýdaki hâllerde devam eder:

1. Alýcý, bir mahkeme kararý beklemeksizin üçüncü kiþinin hakkýný dürüstlük kurallarýna uygun olarak tanýmýþ ve satýlaný ona vermiþse.

2. Alýcý, üçüncü kiþinin kendisine karþý dava açmasýný beklemeden, satýcýyý satýlan üzerindeki hak iddiasýna iliþkin uyuþmazlýðý dava yoluyla çözümlemesi, aksi takdirde tahkim yoluna baþvuracaðý konusunda gecikmeksizin uyarmýþ ve bundan sonuç alamadýðý için tahkim yoluna baþvurmuþsa.

Satýcýnýn sorumluluðu, alýcýnýn satýlaný üçüncü kiþiye vermekle yükümlü olduðunu ispat etmesi durumunda da devam eder.

3. Alýcýnýn haklarý
a. Tam zapt hâlinde
MADDE 217- Satýlanýn tamamý alýcýnýn elinden alýnmýþsa, satýþ sözleþmesi kendiliðinden sona ermiþ sayýlýr ve alýcý satýcýdan aþaðýdaki istemlerde bulunabilir:

1. Satýlandan elde ettiði veya elde etmeyi ihmal eylediði ürünlerin deðeri indirilerek, ödemiþ olduðu satýþ bedelinin faizi ile birlikte geri verilmesini.

10793

2. Satýlaný elinden alan üçüncü kiþiden isteyemeyeceði giderleri.

3. Davayý satýcýya bildirmekle kaçýnýlabilecek olanlar dýþýnda kalan bütün yargýlama giderleri ile yargýlama dýþýndaki giderleri.

4. Satýlanýn tamamen elinden alýnmasý yüzünden doðrudan doðruya uðradýðý diðer zararlarý.

Satýcý, kendisine hiçbir kusur yüklenemeyeceðini ispat etmedikçe, alýcýnýn satýlanýn elinden alýnmasý yüzünden uðramýþ olduðu diðer zararlarý da gidermekle yükümlüdür.

b. Kýsmi zapt hâlinde
MADDE 218- Satýlanýn bir kýsmý elinden alýnmýþ veya satýlan sýnýrlý ayni bir hakla yüklenmiþse alýcý, sadece bu yüzden uðradýðý zararýn giderilmesini isteyebilir.

Ancak alýcýnýn, satýlandaki bu durumu bilseydi onu satýn almayacaðý durum ve koþullardan anlaþýlýyorsa, alýcý hâkimden sözleþmenin sona ermesine karar vermesini isteyebilir. Bu durumda alýcý, satýlanýn elinde kalmýþ olan kýsmýný o zamana kadar elde etmiþ olduðu yararlarla birlikte, satýcýya geri vermekle yükümlüdür.

III. Ayýptan sorumluluk
1. Konusu
a. Genel olarak
MADDE 219- Satýcý, alýcýya karþý herhangi bir surette bildirdiði niteliklerin satýlanda bulunmamasý sebebiyle sorumlu olduðu gibi, nitelik veya niteliði etkileyen niceliðine aykýrý olan, kullaným amacý bakýmýndan deðerini ve alýcýnýn ondan beklediði faydalarý ortadan kaldýran veya önemli ölçüde azaltan maddi, hukuki ya da ekonomik ayýplarýn bulunmasýndan da sorumlu olur.

Satýcý, bu ayýplarýn varlýðýný bilmese bile onlardan sorumludur.

b. Hayvan satýþýnda
MADDE 220- Hayvan satýþýnda satýcý, yazýlý olarak üstlenmedikçe veya aðýr kusuru olmadýkça ayýptan sorumlu olmaz.

2. Sorumsuzluk anlaþmasý
MADDE 221- Satýcý satýlaný ayýplý olarak devretmekte aðýr kusurlu ise, ayýptan sorumluluðunu kaldýran veya sýnýrlayan her anlaþma kesin olarak hükümsüzdür.

3. Alýcýnýn bildiði ayýplar
MADDE 222- Satýcý, satýþ sözleþmesinin kurulduðu sýrada alýcý tarafýndan bilinen ayýplardan sorumlu deðildir.

Satýcý, alýcýnýn satýlaný yeterince gözden geçirmekle görebileceði ayýplardan da, ancak böyle bir ayýbýn bulunmadýðýný ayrýca üstlenmiþse sorumlu olur.

4. Gözden geçirme ve satýcýya bildirme
a. Genel olarak
MADDE 223- Alýcý, devraldýðý satýlanýn durumunu iþlerin olaðan akýþýna göre imkân bulunur bulunmaz gözden geçirmek ve satýlanda satýcýnýn sorumluluðunu gerektiren bir ayýp görürse, bunu uygun bir süre içinde ona bildirmek zorundadýr.

Alýcý gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayý ihmal ederse, satýlaný kabul etmiþ sayýlýr. Ancak, satýlanda olaðan bir gözden geçirmeyle ortaya çýkarýlamayacak bir ayýp bulunmasý hâlinde, bu hüküm uygulanmaz. Bu tür bir ayýbýn bulunduðu sonradan anlaþýlýrsa, hemen satýcýya bildirilmelidir; bildirilmezse satýlan bu ayýpla birlikte kabul edilmiþ sayýlýr.

10794

b. Hayvan satýþýnda
MADDE 224- Hayvan satýþýnda satýcýnýn sorumlu olacaðý süre yazýlý olarak belirlenmemiþ ve ayýp da hayvanýn gebeliðine iliþkin deðilse satýcý, ancak ayýbýn devrin yapýldýðý veya alýcýnýn   devralmada   temerrüdünün   gerçekleþtiði   günden   baþlayarak   dokuz  gün   içinde kendisine bildirilmesi ve ayrýca, hayvanýn bilirkiþilerce gözden geçirilmesinin ayný süre içinde yetkili makamdan istenmesi hâlinde sorumlu olur.

5. Satýcýnýn aðýr kusurunun sonuçlarý
MADDE 225- Aðýr kusurlu olan satýcý, satýlandaki ayýbýn kendisine süresinde bildirilmemiþ olduðunu ileri sürerek sorumluluktan kýsmen de olsa kurtulamaz.

Satýcýlýðý meslek edinmiþ kiþilerin bilmesi gereken ayýplar bakýmýndan da ayný hüküm geçerlidir.

6. Satýlanýn baþka yerden gönderilmesi
MADDE 226- Baþka yerden gönderilen satýlanýn ayýplý olduðunu ileri süren alýcý, bulunduðu yerde satýcýnýn temsilcisi yoksa, satýlanýn korunmasý için gerekli önlemleri geçici olarak almakla yükümlüdür. Alýcý, ayýplý olduðunu ileri sürdüðü satýlanýn korunmasý için gerekli önlemleri almaksýzýn onu satýcýya geri gönderemez.

Alýcý, satýlanýn durumunu gecikmeksizin usulüne göre tespit ettirmekle yükümlüdür. Bunu yaptýrmazsa, ileri sürdüðü ayýbýn, satýlanýn kendisine ulaþtýðý zamanda var olduðunu ispat yükü alýcýya düþer.

Satýlanýn kýsa zamanda bozulma tehlikesi varsa, alýcý onu bulunduðu yerdeki mahkeme aracýlýðýyla sattýrmaya yetkili, hatta satýcýnýn yararý gerektiriyorsa sattýrmakla yükümlüdür. Alýcý, durumu satýcýya en kýsa zamanda bildirmezse, bundan doðan zarardan sorumlu olur.

7. Alýcýnýn seçimlik haklarý
a. Genel olarak
MADDE 227- Satýcýnýn satýlanýn ayýplarýndan sorumlu olduðu hâllerde alýcý, aþaðýdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:

1. Satýlaný geri vermeye hazýr olduðunu bildirerek sözleþmeden dönme.

2. Satýlaný alýkoyup ayýp oranýnda satýþ bedelinde indirim isteme.

3. Aþýrý bir masrafý gerektirmediði takdirde, bütün masraflarý satýcýya ait olmak üzere satýlanýn ücretsiz onarýlmasýný isteme.

4. Ýmkân varsa, satýlanýn ayýpsýz bir benzeri ile deðiþtirilmesini isteme.

Alýcýnýn genel hükümlere göre tazminat isteme hakký saklýdýr.

Satýcý, alýcýya ayný malýn ayýpsýz bir benzerini hemen vererek ve uðradýðý zararýn tamamýný gidererek seçimlik haklarýný kullanmasýný önleyebilir.

Alýcýnýn, sözleþmeden dönme hakkýný kullanmasý hâlinde, durum bunu haklý göstermiyorsa hâkim, satýlanýn onarýlmasýna veya satýþ bedelinin indirilmesine karar verebilir.

Satýlanýn deðerindeki eksiklik satýþ bedeline çok yakýn ise alýcý, ancak sözleþmeden dönme veya satýlanýn ayýpsýz bir benzeriyle deðiþtirilmesini isteme haklarýndan birini kullanabilir.

10795

b. Satýlanýn yok olmasý veya aðýr biçimde zarara uðramasý
MADDE 228- Alýcýya ayýplý olarak devredilmiþ olan satýlanýn ayýptan, beklenmedik hâlden  veya mücbir sebepten  dolayý yok olmasý  veya aðýr biçimde  zarara uðramasý, alýcýnýn sözleþmeden dönme hakkýný kullanmasýný engellemez. Bu durumda alýcý, satýlandan elinde ne kalmýþsa onu geri vermekle yükümlüdür.

Satýlan alýcýya yüklenebilen bir sebep yüzünden yok olmuþsa veya alýcý onu baþkasýna devretmiþse ya da biçimini deðiþtirmiþse alýcý, ancak deðerindeki eksiklik karþýlýðýnýn satýþ bedelinden indirilmesini isteyebilir.

8. Dönmenin sonuçlarý
a. Genel olarak
MADDE 229- Satýþ sözleþmesinden dönen alýcý, satýlaný, ondan elde ettiði yararlarý ile birlikte satýcýya geri vermekle yükümlüdür. Buna karþýlýk alýcý da, satýcýdan aþaðýdaki istemlerde bulunabilir:

1. Ödemiþ olduðu satýþ bedelinin, faiziyle birlikte geri verilmesi.

2. Satýlanýn tamamen zaptýnda olduðu gibi, yargýlama giderleri ile satýlan için yapmýþ olduðu giderlerin ödenmesi.

3. Ayýplý maldan doðan doðrudan zararýnýn giderilmesi.

Satýcý, kendisine hiçbir kusur yüklenemeyeceðini ispat etmedikçe, alýcýnýn diðer zararlarýný da gidermekle yükümlüdür.

b. Birden çok mal satýþýnda
MADDE 230- Birden çok mal veya birden çok parçadan oluþan bir mal, birlikte satýlmýþ olup da bunlardan bazýlarý ayýplý çýkarsa, dönme hakký bunlardan ancak ayýplý çýkanlar için kullanýlabilir. Ancak, alýcýya veya satýcýya önemli bir zarar vermeksizin ayýplý parçanýn diðerinden ayrýlmasýna imkân yoksa, dönme hakkýnýn satýlanýn tamamýný kapsamasý zorunludur.

Satýlanýn aslý için satýþtan dönülmesi, ayrý satýþ bedeli gösterilerek satýlmýþ olsalar bile, eklentilerini de kapsar; fakat eklentiler için dönme, satýlanýn aslýný kapsamaz.

9. Zamanaþýmý
MADDE 231- Satýcý daha uzun bir süre için üstlenmiþ olmadýkça, satýlanýn ayýbýndan doðan sorumluluða iliþkin her türlü dava, satýlandaki ayýp daha sonra ortaya çýksa bile, satýlanýn alýcýya devrinden baþlayarak iki yýl geçmekle zamanaþýmýna uðrar. Alýcýnýn satýlanýn kendisine devrinden baþlayarak iki yýl içinde bildirdiði ayýptan doðan def’i hakký, bu sürenin geçmiþ olmasýyla ortadan kalkmaz.

Satýcý, satýlaný ayýplý olarak devretmekte aðýr kusurlu ise, iki yýllýk zamanaþýmý süresinden yararlanamaz.

C. Alýcýnýn borçlarý
I. Satýþ bedelinin ödenmesi ve satýlanýn devralýnmasý 
MADDE 232- Alýcý, satýþ sözleþmesinde kararlaþtýrýlmýþ olduðu biçimde satýþ bedelini ödemek ve kendisine sunulan satýlaný devralmakla yükümlüdür.

Aksine yerel âdet veya anlaþma yoksa, satýlanýn hemen devralýnmasý gereklidir.

10796

II. Satýþ bedelinin belirlenmesi
MADDE 233- Alýcý, satýþ bedelini belirtmeksizin, malý alacaðýný kesin olarak bildirmiþse satýþ, ifa yeri ve zamanýndaki ortalama piyasa fiyatý üzerinden yapýlmýþ sayýlýr.

Satýþ bedeli, satýlanýn aðýrlýðýna göre hesaplanýyorsa, darasý indirilir.

Bazý ticari mallarýn satýþýnda, daralý aðýrlýktan miktar olarak ya da yüzde hesabýyla bir indirim yapýlmasýna veya bedelin, daralý aðýrlýk üzerinden belirlenmesine iliþkin ticari teamüller saklýdýr.

III. Satýþ bedelinin muacceliyeti ve faizi
MADDE 234- Aksine sözleþme yoksa, satýlan alýcýnýn zilyetliðine girince satýþ bedeli muaccel olur.

Faiz istenebileceði konusunda bir teamül varsa veya alýcý maldan ürün ya da diðer verimler elde etme imkânýna sahip ise ya da belirli günün geçmesiyle temerrüdün gerçekleþmesi durumunda, ayrýca bir ihtara gerek olmaksýzýn satýþ bedeline faiz istenebilir.

IV. Alýcýnýn temerrüdü
1. Satýcýnýn dönme hakký
MADDE 235- Satýlanýn, ancak satýþ bedeli ödendikten sonra veya ödenme anýnda devredilmesi gereken durumlarda alýcý temerrüde düþerse satýcý, herhangi bir iþlem gerekmeksizin satýþtan dönebilir.

Bu hakkýný kullanmak isteyen satýcý, durumu gecikmeksizin alýcýya bildirmek zorundadýr.

Satýlanýn zilyetliði satýþ bedeli ödenmeden alýcýya devredilmiþse, alýcýnýn temerrüdü sebebiyle satýcýnýn dönme hakkýný kullanarak satýlaný geri almasý, bu hakkýn sözleþmede açýkça saklý tutulmasýna baðlýdýr.

2. Zararýn hesaplanmasý ve giderimi
MADDE 236- Borcunu ifa etmeyen alýcý, satýcýnýn bu yüzden uðradýðý zararý gidermekle yükümlüdür.

Satýcý, satýþ bedelini ödemede temerrüde düþmüþ olan alýcýdan, bu bedel ile satýlanýn baþkasýna dürüstlük kurallarýna uygun olarak satýþýndan elde ettiði bedel arasýndaki farka göre hesaplanacak zararýn giderilmesini isteyebilir.

Satýlan, borsada kayýtlý veya piyasa fiyatý bulunan mallardan ise satýcý, böyle bir satýþa gerek kalmaksýzýn alýcýdan, satýþ bedeli ile malýn belirlenmiþ ödeme günündeki fiyatý arasýndaki farka göre hesaplanacak zararýn giderilmesini isteyebilir.

ÜÇÜNCÜ AYIRIM
Taþýnmaz Satýþý ve Satýþ Ýliþkisi Doðuran Haklar
 
A. Þekil
MADDE 237- Taþýnmaz satýþýnýn geçerli olabilmesi için, sözleþmenin resmî þekilde düzenlenmesi þarttýr.

Taþýnmaz satýþý vaadi, geri alým ve alým sözleþmeleri, resmî þekilde düzenlenmedikçe geçerli olmaz.

Önalým sözleþmesinin geçerliliði, yazýlý þekilde yapýlmýþ olmasýna baðlýdýr.

10797

B. Satýþ iliþkisi doðuran haklar
I. Süresi ve þerhi
MADDE 238- Önalým, geri alým ve alým haklarý en çok on yýllýk süre için kararlaþtýrýlabilir ve kanunlarda belirlenen süreyle tapu siciline þerh edilebilir.

II. Devredilmesi ve miras yoluyla geçmesi
MADDE 239- Aksine anlaþma olmadýkça, sözleþmeden doðan önalým, alým ve geri alým haklarý devredilemez, ancak miras yoluyla geçer.

Bu haklarýn devredilebileceði sözleþmeyle kararlaþtýrýlmýþsa, devir iþlemi hakkýn kurulmasý için öngörülen þekilde yapýlmadýkça geçerli olmaz.

III. Önalým hakký
1. Ýleri sürülmesi
MADDE 240- Önalým hakký, taþýnmazýn satýþý ya da ekonomik bakýmdan satýþa eþdeðer her türlü iþlemin yapýlmasý hâllerinde kullanýlabilir.

Taþýnmazýn, mirasýn paylaþýmýnda mirasçýlardan birine özgülenmesi, cebrî artýrma yoluyla satýþý ve kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi ve bunlara benzer amaçlarla edinilmesi hâllerinde önalým hakký kullanýlamaz.

2. Koþullarý ve hükümleri
MADDE 241- Satýcý veya alýcý, satýþ sözleþmesinin yapýldýðýný ve içeriðini önalým hakký sahibine noter aracýlýðýyla bildirmek zorundadýr.

Önalým hakký kullanýldýktan sonra satýþ sözleþmesi ortadan kaldýrýlýrsa ya da alýcýnýn þahsýndan kaynaklanan sebeplerle onaylanmazsa, bu durum önalým hakký sahibine karþý ileri sürülemez.

Önalým hakkýný kuran sözleþmede aksi öngörülmemiþse, önalým hakký sahibi taþýnmazý, satýcýnýn üçüncü kiþiyle kararlaþtýrdýðý satýþa iliþkin koþullarla kazanýr.

Ekonomik bakýmdan satýþa eþdeðer iþlemlerde de yukarýdaki hükümler uygulanýr.

3. Kullanýlmasý ve hükümleri
MADDE 242- Sözleþmeden doðan önalým hakkýný kullanmak isteyen hak sahibi, bu hak þerhedilmiþ ve taþýnmazýn mülkiyeti alýcý adýna tescil edilmiþse alýcýya; aksi takdirde satýcýya karþý, satýþýn veya ekonomik bakýmdan satýþa eþdeðer baþka bir iþlemin kendisine bildirildiði tarihten baþlayarak üç ay ve her hâlde satýþýn yapýlmasýndan baþlayarak iki yýl içinde dava açmak zorundadýr.

C. Taþýnmaz satýþý
I. Koþullu satýþ ve mülkiyetin saklý tutulmasý
MADDE 243- Bir taþýnmazýn koþula baðlý satýþýnda, koþul gerçekleþmedikçe tapu siciline tescil yapýlamaz.

Taþýnmaz satýþýnda mülkiyeti saklý tutma koþulu da tescil edilemez.

II. Sorumluluk
MADDE 244- Aksine sözleþme olmadýkça, satýlan taþýnmaz, satýþ sözleþmesinde yazýlý yüzölçümü tutarýný kapsamýyorsa satýcý, eksiði için alýcýya tazminat ödemekle yükümlüdür.

Satýlan taþýnmaz, resmî bir ölçüme dayanýlarak tapu siciline yazýlmýþ olan yüzölçümü tutarýný içermiyorsa satýcý, özellikle üstlenmiþ olmadýkça tazminat ile yükümlü deðildir.

10798

Bir yapýnýn ayýplý olmasýndan doðan davalar, mülkiyetin geçmesinden baþlayarak beþ yýlýn ve satýcýnýn aðýr kusuru varsa yirmi yýlýn geçmesiyle zamanaþýmýna uðrar.

III. Yarar ve hasar

MADDE 245- Satýlanýn tescilden sonraki bir zamanda alýcý tarafýndan teslim alýnmasý için sözleþmeyle bir süre belirlenmiþse, onun yarar ve hasarý, alýcýya teslimle geçer. Bu hüküm, alýcýnýn satýlaný teslim almada temerrüde düþmesi durumunda da uygulanýr.

Bu sözleþmenin geçerliliði, yazýlý þekilde yapýlmýþ olmasýna baðlýdýr.

IV. Taþýnýr satýþýna iliþkin kurallarýn uygulanmasý
MADDE 246- Taþýnýr satýþýna iliþkin kurallar, kýyas yoluyla taþýnmaz satýþýnda da uygulanýr.

 
DÖRDÜNCÜ AYIRIM
Bazý Satýþ Türleri
 
A. Örnek üzerine satýþ
I. Tanýmý
MADDE 247- Örnek üzerine satýþ, taraflarýn sözleþmenin konusu olan malýn alýcýya veya üçüncü bir kiþiye býrakýlan bir örneðe ya da tespit ettikleri bir mala uygun olmasý üzerinde anlaþmalarýyla yapýlan satýþtýr.

II. Ýspat yükü
MADDE 248- Örnek üzerine satýþta kendisine örnek verilen taraf, elindeki örneðin kendisine verilmiþ örnek olduðunu ispat yükü altýnda olmayýp, örneðin biçimi deðiþmiþ olsa bile, bu deðiþiklik gözden geçirmenin zorunlu bir sonucu ise, alýcýnýn iddiasý doðru sayýlýr. Ancak, karþý tarafýn her hâlde bunun aksini ispat hakký vardýr.

Örnek, alýcýnýn elindeyken bozulmuþ veya yok olmuþsa, kusuru olmasa bile, satýlanýn örneðe uygun olmadýðýný ispat yükü alýcýya düþer.

B. Beðenme koþuluyla satýþ
I. Tanýmý
MADDE 249- Beðenme koþuluyla satýþ, alýcýnýn satýlaný deneyerek veya gözden geçirerek beðenmesi koþuluyla yapýlan satýþtýr.

II. Hükümleri
MADDE 250- Beðenme koþuluyla satýþta alýcý, satýlaný kabul etmekte veya hiçbir sebep göstermeksizin geri vermekte serbesttir.

Satýlan, alýcýnýn zilyetliðine geçmiþ olsa bile, satýlanýn mülkiyeti, beðenme koþulunun gerçekleþtiði ana kadar satýcýda kalýr.

III. Deneme veya gözden geçirme
1. Satýcýnýn yanýnda
MADDE 251- Deneme veya gözden geçirme satýcýnýn yanýnda yapýlmak gerekip de alýcý, satýlaný sözleþme veya âdete göre gerekli süre içinde kabul edip etmediðini açýklamazsa, satýcý sözleþmeyle baðlýlýktan kurtulur.

10799

Böyle bir süre belirlenmemiþse, satýcý uygun bir süre geçtikten sonra, satýlaný kabul edip etmediðini bildirmesi için alýcýya ihtarda bulunabilir; bu ihtara hemen cevap verilmezse satýcý, sözleþmeyle baðlýlýktan kurtulur.

2. Alýcýnýn yanýnda
MADDE 252- Satýlan, denenmeksizin veya gözden geçirilmeksizin alýcýya verilmiþse, sözleþme veya âdete göre gereken süre içinde veya böyle bir süre yoksa, satýcýnýn ihtarý üzerine alýcý, satýlaný beðenmediðini hemen bildirmez veya onu geri vermezse, beðenme koþulu gerçekleþmiþ olur.

Alýcýnýn, herhangi bir çekince belirtmeksizin satýþ bedelinin tamamýný veya bir kýsmýný ödemesiyle ya da satýlaný deneme veya gözden geçirme amacýný aþacak biçimde kullanmasýyla da beðenme koþulu gerçekleþmiþ olur.

C. Kýsmi ödemeli satýþlar
I. Taksitle satýþ
1. Tanýmý, þekli ve içeriði
MADDE 253- Taksitle satýþ, satýcýnýn, satýlan taþýnýrý alýcýya satýþ bedelinin ödenmesinden önce teslim etmeyi, alýcýnýn da satýþ bedelini kýsým kýsým ödemeyi üstlendikleri satýþtýr.

Taksitle satýþ sözleþmesi, yazýlý þekilde yapýlmadýkça geçerli olmaz.

Malýn satýcýnýn ticari faaliyeti kapsamýnda satýlmasý hâlinde, sözleþmede aþaðýdaki hususlar belirtilir:

1. Taraflarýn adý ve yerleþim yeri.

2. Satýþýn konusu.

3. Satýlanýn peþin satýþ bedeli.

4. Taksitle ödeme sebebiyle belirtilecek ilave bedel.

5. Toplam satýþ bedeli.

6. Alýcýnýn nakden veya aynen üstlendiði diðer bütün edimler.

7. Peþinat ve taksitlerin tutarý ile vadesi ve ikiden az olmamak üzere taksit sayýsý.

8. Alýcýnýn yedi gün içinde sözleþme yapýlmasý konusundaki irade açýklamasýný geri alma hakký.

9. Öngörülmüþse, mülkiyetin saklý tutulmasýna veya satýþ bedeli alacaðýnýn devrine iliþkin anlaþma kayýtlarý.

10. Temerrüt veya vadenin ertelenmesi durumunda, yasal faiz oranýnýn yüzde otuz fazlasýný geçmemek üzere ödenecek faiz.

11. Sözleþmenin kurulduðu yer ve tarih.

2. Yasal temsilcinin rýzasý
MADDE 254- Ayýrt etme gücüne sahip bir küçük veya kýsýtlý tarafýndan yapýlmýþ olan taksitle satýþ sözleþmesinin geçerliliði, yasal temsilcinin yazýlý rýzasýna baðlýdýr. Bu durumda rýzanýn, en geç sözleþmenin kurulduðu anda verilmiþ olmasý gerekir.
10800
 
3. Sözleþmenin hüküm ve sonuçlarýný doðurmasý ve geri alma açýklamasý
MADDE 255- Taksitle satýþ sözleþmesi, alýcý bakýmýndan, taraflarca imzalanmýþ sözleþmenin bir nüshasýnýn eline geçmesinden yedi gün sonra hüküm ve sonuçlarýný doðurur. Alýcý, bu süre içinde irade açýklamasýný geri aldýðýný satýcýya yazýlý olarak bildirebilir. Bu haktan önceden feragat edilemez. Geri alma bildiriminin sürenin son gününde postaya verilmiþ olmasý, sonuç doðurmasý için yeterlidir.

Satýcý geri alma süresi içinde malý alýcýya devretmiþse alýcý, malý ancak olaðan bir gözden geçirmenin gerektirdiði ölçüde kullanabilir; aksi takdirde sözleþme hüküm ve sonuçlarýný doðurmuþ olur.

Alýcýnýn geri alma hakkýný kullanmasý hâlinde, kendisinden cayma parasý istenemez.

4. Taraflarýn hak ve borçlarý
a. Peþinatý ödeme borcu ve sözleþmenin süresi
MADDE 256- Alýcý, peþin satýþ bedelinin en az onda birini en geç teslim anýnda peþin olarak, satýþ bedelinin geri kalan kýsmýný da sözleþmenin kurulmasýný izleyen üç yýl içinde ödemekle yükümlüdür.

Bakanlar Kurulu, satýlanýn türüne göre peþinat miktarý ile yasal ödeme sürelerini yarýya kadar indirebileceði gibi, iki katýna kadar çýkartabilir.

Kanunda belirlenen asgari peþinatý tamamen almaksýzýn, satýlaný alýcýya devreden satýcý, peþinatýn ödenmeyen kýsmý üzerinde istem hakkýný kaybeder.

Peþinattan vazgeçilmesi karþýlýðýnda, satýþ bedelinde yapýlacak artýrma hükümsüzdür.

b. Alýcýnýn def’ileri
MADDE 257- Alýcý, satýcýnýn taksitle satýþtan doðan alacaðý ile kendisinin satýcýdan olan alacaðýný takas etme hakkýndan önceden feragat edemez.

Alacaðýn devredilmesi durumunda alýcýnýn, satýþ bedeli alacaðýna iliþkin def’ileri sýnýrlanamaz ve ortadan kaldýrýlamaz.

c. Satýþ bedelinin tamamen ödenmesi
MADDE 258- Taksit borcu kambiyo senedine baðlanmýþ olmadýkça, alýcý satýþ bedelinin kalan kýsmýný her zaman bir defada ödeyerek borcundan kurtulabilir. Bu durumda, peþin satýþ bedeline ilave edilen bedelin ödenmemiþ taksitlere isabet eden kýsmý, yarýsýndan az olmamak üzere ödeme süresinin kýsaltýlmasýna uygun olarak indirilir.

5. Alýcýnýn temerrüdü
a. Satýcýnýn seçimlik hakký
MADDE 259- Alýcý peþinatý ödemede temerrüde düþerse satýcý, sadece peþinatý isteyebilir veya sözleþmeden dönebilir.

Alýcý taksitleri ödemede temerrüde düþerse satýcý, muaccel olmuþ taksitlerin veya geri kalan satýþ bedelinin tamamýnýn bir defada ödenmesini isteyebilir ya da sözleþmeden dönebilir. Satýcýnýn geri kalan satýþ bedelinin tamamýný isteyebilmesi veya sözleþmeden dönebilmesi, ancak bu hakký açýk biçimde saklý tutmuþ olmasýna ve alýcýnýn kararlaþtýrýlan satýþ bedelinin en az onda birini oluþturan ve birbirini izleyen en az iki taksidi veya en az dörtte birini oluþturan bir taksidi ya da en son taksidi ödemede temerrüde düþmüþ olmasýna baðlýdýr. Ancak, satýcýnýn dönme dolayýsýyla isteyebileceði miktar, ödenmiþ olan taksitler tutarýna eþit veya daha fazla ise satýcý sözleþmeden dönemez.

10801

Satýcý, satýþ bedelinin geri kalan kýsmýnýn tamamen ödenmesini isteme veya sözleþmeden dönme haklarýný kullanmadan önce, alýcýya en az onbeþ günlük bir süre tanýmak zorundadýr.

b. Sözleþmeden dönme
MADDE 260- Satýcý, alýcýnýn taksitleri ödemede temerrüde düþmesi sebebiyle satýlanýn alýcýya devrinden sonra sözleþmeden dönerse, her iki taraf aldýðýný geri vermekle yükümlüdür. Satýcý, ayrýca hakkaniyete uygun bir kullaným bedeli ve satýlanýn olaðandýþý kullanýlmasý sebebiyle deðerinin azalmasý hâlinde tazminat da isteyebilir. Ancak satýcý, sözleþme zamanýnda ifa edilmiþ olsaydý elde edecek olduðundan fazlasýný isteyemez.

Satýcý, alýcýnýn peþinatý ödemede temerrüde düþmesi yüzünden satýlanýn devrinden önce sözleþmeden dönerse, alýcýdan sadece ödenmeyen peþinat üzerinden, sözleþmeden döndüðü tarihe kadar iþleyecek yasal faiz ile sözleþmenin kurulmasýndan sonra, satýlanýn uðramýþ olduðu deðer kaybý sebebiyle tazminat isteyebilir. Ceza koþulu kararlaþtýrýlmýþsa, peþin satýþ bedelinin yüzde onunu aþamaz.

c. Hâkimin müdahalesi
MADDE 261- Hâkim, temerrüde düþen alýcýnýn borçlarýný ödeyeceði konusunda güvence vermesi ve satýcýnýn da bu yeni düzenleme dolayýsýyla herhangi bir zararýnýn söz konusu olmamasý koþuluyla, alýcýya ödeme kolaylýklarý saðlayabilir ve satýcýnýn satýlaný geri almasýný yasaklayabilir.

6. Yetkili mahkeme ve tahkim
MADDE 262- Yerleþim yeri Türkiye’de olan alýcý, tarafý olduðu taksitle satýþ sözleþmesinden doðacak uyuþmazlýklar konusunda, yerleþim yerindeki mahkemenin yetkisinden önceden feragat edemeyeceði gibi, tahkim sözleþmesi de yapamaz.

7. Uygulama alaný
MADDE 263- Taksitle satýþa iliþkin hükümler, ayný ekonomik amaçla yapýlan iþlemlere de uygulanýr.

Bir taþýnýrý edinme amacýyla yapýlan ödünç sözleþmelerinde satýcýnýn, mülkiyeti saklý tutma kaydý ile birlikte veya bundan baðýmsýz olarak satýþ bedeli alacaðýný ödünç verene devretmesi veya satýcý ile ödünç verenin baþka surette anlaþarak, alýcýnýn satýþ bedelini daha sonra taksitler hâlinde ödemek üzere malýn teslimini saðlamalarý durumunda, taksitle satýþa iliþkin hükümler kýyas yoluyla uygulanýr. Ödünç sözleþmesinde, taksitle satýþ sözleþmelerine konulmasý zorunlu olan hususlarýn yer almasý þarttýr. Ancak, bunlardan peþin satýþ bedeli ile toplam satýþ bedeli yerine, ödünç alýnan miktar ile ödünç verene ödenecek toplam ödünç miktarý gösterilir.

Peþin satýþla baðlantýlý taksitle ödünç sözleþmelerinde, ödünç verene, yasal asgari peþinatýn ödenmiþ ve peþin satýþ bedelinin ödünç sözleþmesinin yapýlmasý sýrasýnda herhangi bir ilave yapýlmaksýzýn tamamen karþýlanmýþ olmasý hâlinde, taksitle satýþa iliþkin hükümler uygulanmaz.

Alýcýnýn tacir sýfatýyla hareket ettiði veya malýn bir ticari iþletmenin ihtiyacý için ya da meslekî amaçlarla satýn alýnmasý durumunda, taksitle satýþa iliþkin hükümlerden sadece 259 uncu maddenin ikinci fýkrasý, 260 ýncý maddenin birinci fýkrasý ve 261 inci maddesi hükümleri uygulanýr.

10802

II. Ön ödemeli taksitle satýþ
1. Tanýmý, þekli ve içeriði
MADDE 264- Ön ödemeli taksitle satýþ, alýcýnýn taþýnýr bir malýn satýþ bedelini önceden kýsým kýsým ödemeyi, satýcýnýn da bedelin tamamen ödenmesinden sonra satýlaný alýcýya devretmeyi üstlendikleri satýþtýr.

Ön ödemeli taksitle satýþ sözleþmesi, yazýlý þekilde yapýlmadýkça geçerli olmaz. Sözleþmede aþaðýdaki hususlar belirtilir:

1. Taraflarýn adý ve yerleþim yeri.

2. Satýþýn konusu.

3. Toplam satýþ bedeli.

4. Taksitlerin sayýsý, tutarý, vadesi ve sözleþmenin süresi.

5. Taksitleri kabule yetkili banka.

6. Alýcýya karþý üstlenilen faiz miktarý.

7. Alýcýnýn yedi gün içinde sözleþme yapýlmasý konusundaki irade açýklamasýný geri alma hakký.

8. Alýcýnýn sözleþmeden cayma hakký ve bu sebeple ödeyeceði cayma parasý.

9. Sözleþmenin kurulduðu yer ve tarih.

2. Taraflarýn hak ve borçlarý
a. Ödemelerin güvenceye baðlanmasý
MADDE 265- Ödeme süresi bir yýldan daha uzun veya belirsiz olan sözleþmelerde alýcý, ödemeleri sözleþmede belirtilen bir bankada kendi adýna açýlacak gelir getiren bir tasarruf veya yatýrým hesabýna yatýrmakla yükümlüdür.

Banka, her iki tarafýn çýkarlarýný gözetmek zorundadýr. Açýlan hesaptan her iki tarafýn rýzasýyla ödeme yapýlabilir. Bu rýza önceden verilemez.

Ödeme süresi bir yýldan daha uzun veya belirsiz olan sözleþmelerde alýcý, satýlanýn devrine kadar 269 uncu madde uyarýnca sözleþmeden cayarsa satýcý, bu hesap üzerindeki bütün haklarýný kaybeder.

b. Alýcýnýn malýn devrini isteme hakký

MADDE 266- Alýcý satýþ bedelinin tamamýný ödedikten sonra, her zaman malýn kendisine devredilmesini isteyebilir. Ancak, satýcý malý baþkasýndan saðlayarak devredecek ise alýcý, bunun için kendisine uygun bir süre tanýmak zorundadýr.

Satýcýnýn malý alýcýya devredebilmesi için, taksitle satýþa iliþkin koþullara uyulmasý gerekir.

Alýcý birden çok þey satýn almýþ veya seçim hakkýný saklý tutmuþ ise, satýlanýn kýsým kýsým devredilmesini, ancak 256 ncý maddede öngörülen asgari peþinatý ödedikten sonra isteyebilir. Satýlanýn eþya topluluðu oluþturduðu hâllerde bu istemde bulunulamaz. Satýþ bedelinin tamamen ödenmemesi hâlinde, satýcýdan satýlaný kýsmen devretmesi, ancak geri kalan kýsmýn yüzde onunun kendisine güvence olarak býrakýlmasý koþuluyla istenebilir.

10803

c. Satýþ bedelinin ödenmesi
MADDE 267- Ödeme süresi bir yýldan daha uzun veya belirsiz olan sözleþmelerde satýþ bedelinin, satýlanýn devri anýnda tamamen ödenmiþ olmasý gerekir. Satýlanýn devredilmesini isteyen alýcý, hesabýndaki bakiyeden, satýþ bedelinin en çok üçte birlik kýsmýný satýcý lehine serbest býrakabilir. Ancak, sözleþmenin kuruluþu sýrasýnda buna iliþkin taahhütte bulunulamaz.

d. Satýþ bedelinin belirlenmesi
MADDE 268- Satýcýnýn sözleþmenin kurulduðu sýrada belirlenen toplam satýþ bedeline ek bir bedel isteme hakkýný saklý tutan bütün kayýtlar geçersizdir.

Ödenecek toplam satýþ bedeli sözleþmede belirlenmiþ olmakla birlikte, devredilecek eþya önceden belirlenmemiþ ve satýcý tarafýndan bu eþyayý seçme hakký  alýcýya tanýnmýþ ise satýcý, peþin satýþtaki olaðan bedelleri göz önünde tutmak suretiyle alýcýnýn yapacaðý seçime tam olarak uymakla yükümlüdür.

Buna aykýrý anlaþmalar, ancak alýcýnýn yararýna olduðu ölçüde geçerlidir.

3. Sözleþmenin sona ermesi
a. Cayma hakký
MADDE 269- Ödeme süresi bir yýldan daha uzun veya belirsiz olan sözleþmelerde alýcý, malýn devrine kadar her zaman sözleþmeden cayabilir.

Sözleþmeden cayma hâlinde alýcý tarafýndan ödenmesi öngörülen cayma parasý, durumun özelliðine ve sözleþmenin kurulmasý ile cayma arasýnda geçen süreye bakýlarak belirlenir. Ancak, bu miktar satýcýnýn toplam alacaðýnýn yüzde ikisinden az ve yüzde beþinden fazla olamaz. Alýcý, yapmýþ olduðu ödemelerin cayma parasýný aþan kýsmýnýn, getirileri ile birlikte kendisine geri verilmesini isteyebilir.

Alýcýnýn ölmesi veya kazanç elde etmekten sürekli olarak yoksun kalmasý sebebiyle ön ödemeleri yapamayacak duruma düþmesi ya da sözleþmenin yerine olaðan koþullarla yapýlacak bir taksitle satýþ sözleþmesinin konulmasýna iliþkin önerisinin satýcý tarafýndan kabul edilmemesi yüzünden sözleþmeden cayýlmýþ olursa, cayma parasý istenemez.

b. Sözleþmenin süresi
MADDE 270- Ön ödemeleri ifa borcu, beþ yýlýn geçmesiyle sona erer.

Ödeme süresi bir yýldan daha uzun veya belirsiz olan sözleþmelerde alýcý, sekiz yýl geçtiði hâlde satýlanýn devri isteminde bulunmazsa, satýcý kendisini uyararak üç aylýk süre tanýr. Alýcý bu süre içinde kayýtsýz kalýrsa satýcý, alýcýya sözleþmeden cayma hâlinde tanýnan haklara sahip olur.

c. Alýcýnýn temerrüdü
MADDE 271- Alýcý bir veya daha çok ön ödemede temerrüde düþerse satýcý, ancak vadesi gelmiþ olan ödemeleri isteyebilir. Bununla birlikte, toplam alacaðýn en az onda birini oluþturan ve birbirini izleyen iki ön ödemenin veya toplam alacaðýn en az dörtte birini oluþturan bir tek ön ödemenin ya da sonuncu ön ödemenin vadesi gelmiþse satýcý, ayrýca alýcýya tanýyacaðý bir aylýk ödeme süresinin geçmesinden sonra sözleþmeden dönme hakkýna sahip olur.

Satýcý, ödeme süresi bir yýl veya daha az olan sözleþmeden dönerse, 260 ýncý maddenin ikinci fýkrasý hükmü kýyas yoluyla uygulanýr. Süresi bir yýlý aþan sözleþmelerde satýcý, ancak 269 uncu maddenin ikinci fýkrasýnda öngörülen cayma parasýný ve alýcýya ödenmesi gereken ortalama banka mevduat faizini aþan zararlarýnýn giderilmesini isteyebilir.

10804

Bir yýldan daha uzun süreli sözleþmelerde temerrüde düþmüþ olan alýcýnýn malýn devrini istemesi hâlinde satýcý, yasal anapara faizi ile birlikte, devir isteminden sonra malýn deðerinde oluþacak eksilmelerin giderilmesini isteyebilir. Ceza koþulu öngörülmüþse miktarý, satýþ bedelinin yüzde onunu geçemez.

Satýlanýn devredilmiþ olduðu hâllerde, dönme konusunda 260 ýncý maddenin birinci fýkrasý hükmü uygulanýr.

 4. Uygulama alanýnýn sýnýrlanmasý

MADDE 272- Alýcýnýn tacir sýfatýyla hareket etmesi veya malýn bir ticari iþletmenin ihtiyacý için ya da meslekî amaçlarla satýn alýnmasý durumunda, 264 ilâ 271 inci maddeler uygulanmaz.

III. Ortak hükümler
MADDE 273- Taksitle satýþa iliþkin hükümlerden yasal temsilcinin rýzasýna, sözleþmenin hüküm  ve sonuçlarýný  doðurmasýna ve  geri alma  açýklamasýna,  alýcýnýn def’ilerine, satýcýnýn alacaðýnýn devrine, hâkim tarafýndan saðlanan ödeme kolaylýklarýna ve yetkili mahkeme ile tahkime iliþkin olanlar, ön ödemeli taksitle satýþa da uygulanýr.

Satýlaný devir süresi bir yýldan daha uzun veya belirsiz olan taksitle satýþta alýcý, satýlanýn devrinden önce ödemeleri yapmakla yükümlü ise, ön ödemeli taksitle satýþa iliþkin hükümler kýyas yoluyla uygulanýr.

D. Açýk artýrma yoluyla satýþ
I. Tanýmý
MADDE 274- Açýk artýrma yoluyla satýþ; yeri, zamaný ve koþullarý önceden belirlenerek, hazýr olanlar arasýndan en yüksek bedeli öneren ile yapýlan satýþtýr.

II. Kurulmasý
MADDE 275- Satýcý artýrma koþullarýnda aksi yönde bir irade açýklamasýnda bulunmamýþsa, herkesin katýlabileceði isteðe baðlý açýk artýrmalarda satýþ sözleþmesi, artýrmayý yönetenin en yüksek bedeli öneren kiþiye ihale etmesiyle kurulmuþ olur.

Cebrî artýrma yoluyla satýþ, artýrmayý yöneten memurun en yüksek bedeli öneren kiþiye ihale etmesiyle kurulmuþ olur.

III. Hükümleri
1. Artýrmaya katýlanýn baðlandýðý an
a. Genel olarak
MADDE 276- Artýrmaya katýlan kiþi, satýþ için konulmuþ olan koþullar çerçevesinde önerisiyle baðlýdýr.

Aksine bir koþul yoksa, öneride bulunanýn baðlýlýðý, kendisinden daha yüksek bir öneri yapýlmasýyla sona erer veya daha yüksek öneri olup olmadýðýnýn sorulmasý üzerine böyle bir önerinin olmadýðýnýn anlaþýlmasý hâlinde, önerisinin hemen kabul edilmemesiyle ortadan kalkar.

b. Taþýnmazýn açýk artýrma yoluyla satýþýnda
MADDE 277- Taþýnmazýn açýk artýrma yoluyla satýþýnda, ihalenin veya reddinin artýrmadan hemen sonra yapýlmasý gerekir.

Öneride bulunanýn baðlýlýðýnýn artýrmadan sonra da devam edeceðini öngören koþul geçersizdir. Ancak, bu kural cebrî artýrmalarda ve ihalenin bir kamu görevlisince onaylanmasý gerektiði durumlarda uygulanmaz.

10805

2. Ödemenin peþin olmasý gereði
MADDE 278- Artýrma koþullarýnda aksi kararlaþtýrýlmamýþsa, ihale bedelinin peþin ödenmesi gerekir.

Ýhale bedeli peþin olarak veya artýrma koþullarý uyarýnca ödenmezse satýcý, satýþtan hemen dönebilir.

3. Mülkiyetin geçmesi
MADDE 279- Artýrmada taþýnýr bir mal alan kiþi, onun mülkiyetini ihale anýnda kazanýr. Artýrmadan alýnan taþýnmazýn mülkiyeti, ancak tapu siciline tescille alýcýya geçer.

Artýrma görevlisi, satýþ tutanaðýnda gösterilen taþýnmazýn alýcý adýna tescilini hemen tapu idaresine bildirir.

Cebrî artýrma sonucunda yapýlan ihalelerde mülkiyetin geçmesine iliþkin özel hükümler saklýdýr.

Ýsteðe baðlý özel artýrmalarda mülkiyetin geçmesi genel hükümlere tabidir.

4. Zapttan ve ayýptan sorumluluk
MADDE 280- Cebrî artýrmalarda zapttan ve ayýptan sorumluluða iliþkin hükümler uygulanmaz.

Artýrmadan mal alan kiþi, o mala, tapu siciline veya satýþ koþullarýna ya da kanuna göre belirli olan durumu, haklarý ve yükleri ile birlikte malik olur.

Ýsteðe baðlý açýk artýrmalarda satýcý, satýlanýn zaptýndan ve ayýplarýndan sorumludur. Ancak, aldatma durumu dýþýnda, artýrma koþullarýnda açýkça belirtip duyurmak suretiyle bu sorumluluktan kurtulabilir.

IV. Artýrmanýn iptali
MADDE 281- Hukuka veya ahlaka aykýrý yollara baþvurularak ihalenin gerçekleþtirilmesi saðlanmýþsa her ilgili, iptal sebebini öðrendiði günden baþlayarak on gün ve her hâlde ihale tarihini izleyen bir yýl içinde ihalenin iptalini mahkemeden isteyebilir.

Cebrî artýrmalar hakkýnda özel hükümler saklýdýr.

ÝKÝNCÝ BÖLÜM
Mal Deðiþim Sözleþmesi
 
A.Tanýmý
MADDE 282- Mal deðiþim sözleþmesi, taraflardan birinin diðer tarafa bir veya birden çok þeyin zilyetlik ve mülkiyetini, diðer tarafýn da karþý edim olarak baþka bir veya birden çok þeyin zilyetlik ve mülkiyetini devretmeyi üstlendiði sözleþmedir.

B. Tabi olduðu hükümler
MADDE 283- Satýþ sözleþmesine iliþkin hükümler, mal deðiþim sözleþmesine de uygulanýr; buna göre taraflardan her biri, vermeyi üstlendiði þey bakýmýndan satýcý, kendisine verilmesi üstlenilen þey bakýmýndan alýcý durumundadýr.

C. Zapttan ve ayýptan sorumluluk
MADDE 284- Satýþ sözleþmesinin zapttan ve ayýptan sorumluluða iliþkin hükümleri uygun düþtüðü ölçüde, mal deðiþim sözleþmesine de uygulanýr.

10806

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Baðýþlama Sözleþmesi
 

A. Tanýmý
MADDE 285- Baðýþlama sözleþmesi, baðýþlayanýn saðlararasý sonuç doðurmak üzere, malvarlýðýndan baðýþlanana karþýlýksýz olarak bir kazandýrma yapmayý üstlendiði sözleþmedir.

Henüz edinilmemiþ olan bir haktan feragat etmek veya bir mirasý reddetmek, baðýþlama deðildir.

Ahlaki bir ödevin yerine getirilmesi de baðýþlama sayýlmaz.

B. Baðýþlama ehliyeti
I. Baðýþlayan için
MADDE 286- Fiil ehliyetine sahip olan herkes, eþler arasýndaki mal rejiminden veya miras hukukundan doðan sýnýrlamalar saklý kalmak üzere, baðýþlama yapabilir.

Baðýþlamayý izleyen bir yýl içinde baþlatýlmýþ bir yargýlama sonucunda baðýþlayanýn, savurganlýðý yüzünden kýsýtlanmasýna karar verilirse, o baðýþlama mahkemece iptal edilebilir.

II. Baðýþlanan için
MADDE 287- Fiil ehliyeti bulunmayan kiþi ayýrt etme gücüne sahipse, baðýþlamayý kabul edebilir. Ancak, baðýþlananýn yasal temsilcisi bu kiþinin baðýþlamayý kabulünü yasaklar veya baðýþlanýlan þeyin geri verilmesini emrederse, baðýþlama ortadan kalkar.

C. Kurulmasý
I. Baðýþlama sözü verme
MADDE 288- Baðýþlama sözü vermenin geçerliliði, bu sözleþmenin yazýlý þekilde yapýlmasýna baðlýdýr.

Bir taþýnmazýn veya taþýnmaz üzerindeki ayni bir hakkýn baðýþlanmasý sözü vermenin geçerliliði, ancak resmî þekilde yapýlmýþ olmasýna baðlýdýr.

Þekle uyulmamasý sebebiyle geçersiz olan baðýþlama sözü verme, baðýþlayan tarafýndan yerine getirildiðinde, elden baðýþlama hükmündedir. Ancak, geçerliliði resmî þekle baðlanmýþ olan baðýþlamalarda bu hüküm uygulanmaz.

II. Elden baðýþlama
MADDE 289- Elden baðýþlama, baðýþlayanýn bir taþýnýrýný baðýþlanana teslim etmesiyle kurulmuþ olur.

III. Koþullu baðýþlama
MADDE 290- Baðýþlama, bir koþula baðlanarak yapýlabilir.

Yerine getirilmesi baðýþlayanýn ölümüne baðlý olan baðýþlamada, vasiyete iliþkin hükümler uygulanýr.

IV. Yüklemeli baðýþlama
MADDE 291- Baðýþlayan baðýþlamasýna yüklemeler koyabilir.

Baðýþlayan, sözleþme gereðince baðýþlanan tarafýndan kabul edilmiþ olan yüklemelerin yerine getirilmesini isteyebilir.

Kamu yararýna olarak baðýþlamaya konulmuþ olan bir yüklemenin yerine getirilmesini isteme yetkisi, baðýþlayanýn ölümünden sonra, ilgili kamu kurumuna geçer.

Baðýþlama konusunun deðeri, yüklemenin yerine getirilmesi masraflarýný karþýlamaz ve aþan kýsým kendisine ödenmezse baðýþlanan, yüklemeyi yerine getirmekten kaçýnabilir.

10807

V. Baðýþlayana dönme koþullu baðýþlama
MADDE 292- Baðýþlayan, baðýþlananýn kendisinden önce ölmesi durumunda, baðýþlama konusunun kendisine dönmesi koþulunu koyabilir.

Baðýþlama konusu, taþýnmaza veya taþýnmaz üzerindeki bir ayni hakka iliþkin ise, baðýþlayana dönme koþulu tapu siciline þerh verilebilir.

VI. Baðýþlama önerisinin geri alýnmasý
MADDE 293- Bir kimse baþkasýna baðýþlamayý önerdiði bir malý, baþka mallarýndan fiilen ayýrmýþ olsa bile, baðýþlananýn kabulüne kadar, baðýþlama önerisini geri alabilir.

D. Baðýþlayanýn sorumluluðu
MADDE 294- Baðýþlayan, baðýþlamadan doðan zarardan bu zarara aðýr kusuruyla sebep olmadýkça, baðýþlanana karþý sorumlu deðildir.

Baðýþlayan, baðýþlanýlan þey veya alacak hakkýnda ayrýca garanti sözü vermiþse, bununla sorumlu olur.

E. Baðýþlamanýn ortadan kalkmasý
I. Baðýþlamanýn geri alýnmasý
MADDE 295- Baðýþlayan, aþaðýdaki durumlardan biri gerçekleþmiþse, elden baðýþlamayý veya yerine getirdiði baðýþlama sözünü geri alabilir ve baðýþlananýn istem tarihindeki zenginleþmesi ölçüsünde, baðýþlama konusunun geri verilmesini isteyebilir:

1. Baðýþlanan, baðýþlayana veya yakýnlarýndan birine karþý aðýr bir suç iþlemiþse.

2. Baðýþlanan, baðýþlayana veya onun ailesinden bir kimseye karþý kanundan doðan yükümlülüklerine önemli ölçüde aykýrý davranmýþsa.

3. Baðýþlanan, yüklemeli baðýþlamada haklý bir sebep olmaksýzýn yüklemeyi yerine getirmemiþse.

II. Baðýþlama sözü vermenin geri alýnmasý ve ifadan kaçýnma
MADDE 296- Baðýþlama sözü veren, aþaðýdaki durumlarda sözünü geri alabilir ve onu ifadan kaçýnabilir:

1. Elden baðýþlanýlan bir malýn geri verilmesini isteyebileceði sebeplerden biri varsa.

2. Mali durumu, sonradan sözün yerine getirilmesini kendisi için olaðanüstü aðýr kýlacak ölçüde deðiþmiþse.

3. Baðýþlama sözü verdikten sonra, kendisi için yeni aile yükümlülükleri doðmuþ veya bu yükümlülükleri önemli ölçüde aðýrlaþmýþsa.

Baðýþlama sözü verenin borcunu ödeme güçsüzlüðü belirlenir veya iflasýna karar verilirse, ifa yükümlülüðü ortadan kalkar.

III. Geri alma hakkýnýn süresi ve mirasçýlara geçmesi

MADDE 297- Baðýþlayan, geri alma sebebini öðrendiði günden baþlayarak bir yýl içinde baðýþlamayý geri alabilir.

Baðýþlayan bir yýllýk süre dolmadan ölürse, geri alma hakký mirasçýlarýna geçer ve mirasçýlarý bu sürenin sona ermesine kadar bu hakký kullanabilirler.

Baðýþlayan, saðlýðýnda geri alma sebebini öðrenememiþse, mirasçýlarý, ölümünden baþlayarak bir yýl içinde baðýþlamayý geri alma hakkýný kullanabilirler.

Baðýþlanan, baðýþlayaný kasten ve hukuka aykýrý olarak öldürür veya onun geri alma hakkýný kullanmasýný engellerse, mirasçýlarý baðýþlamayý geri alabilirler.

10808

IV. Baðýþlayanýn ölümü
MADDE 298- Aksi kararlaþtýrýlmamýþsa, dönemsel edimleri içeren baðýþlama, baðýþlayanýn ölümüyle sona erer.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kira Sözleþmesi
BÝRÝNCÝ AYIRIM
Genel Hükümler
A. Tanýmý
MADDE 299- Kira sözleþmesi, kiraya verenin bir þeyin kullanýlmasýný veya kullanmayla birlikte ondan yararlanýlmasýný kiracýya býrakmayý, kiracýnýn da buna karþýlýk kararlaþtýrýlan kira bedelini ödemeyi üstlendiði sözleþmedir.

B. Kira süresi
MADDE 300- Kira sözleþmesi, belirli ve belirli olmayan bir süre için yapýlabilir.

Kararlaþtýrýlan sürenin geçmesiyle herhangi bir bildirim olmaksýzýn sona erecek kira sözleþmesi belirli sürelidir; diðer kira sözleþmeleri belirli olmayan bir süre için yapýlmýþ sayýlýr.

C. Kiraya verenin borçlarý
I. Teslim borcu
MADDE 301- Kiraya veren, kiralananý kararlaþtýrýlan tarihte, sözleþmede amaçlanan kullanýma elveriþli bir durumda teslim etmek ve sözleþme süresince bu durumda bulundurmakla yükümlüdür. Bu hüküm, konut ve çatýlý iþyeri kiralarýnda kiracý aleyhine deðiþtirilemez; diðer kira sözleþmelerinde ise, kiracý aleyhine genel iþlem koþullarý yoluyla bu hükme aykýrý düzenleme yapýlamaz.

II. Vergi ve benzeri yükümlülüklere katlanma borcu
MADDE 302- Kiralananla ilgili zorunlu sigorta, vergi ve benzeri yükümlülüklere, aksi kararlaþtýrýlmamýþ veya kanunda öngörülmemiþ ise, kiraya veren katlanýr.

III. Yan giderlere katlanma borcu
MADDE 303- Kiraya veren, kiralananýn kullanýmýyla ilgili olmak üzere, kendisi veya üçüncü kiþi tarafýndan yapýlan yan giderlere katlanmakla yükümlüdür.

IV. Kiraya verenin kiralananýn ayýplarýndan sorumluluðu
1. Kiralananýn teslim anýndaki ayýplarýndan sorumluluk
MADDE 304- Kiralananýn önemli ayýplarla teslimi hâlinde kiracý, borçlunun temerrüdüne veya kiraya verenin kiralananýn sonradan ayýplý duruma gelmesinden doðan sorumluluðuna iliþkin hükümlere baþvurabilir.

Kiralananýn önemli olmayan ayýplarla tesliminde ise kiracý, kiralananda sonradan ortaya çýkan ayýplardan dolayý kiraya verenin sorumluluðuna iliþkin hükümlere baþvurabilir.

2. Kiralananýn sonradan ayýplý hâle gelmesinden sorumluluk
a. Genel olarak
MADDE 305- Kiralanan sonradan ayýplý duruma gelirse kiracý, kiraya verenden ayýplarýn giderilmesini veya kira bedelinden ayýpla orantýlý bir indirim yapýlmasýný ya da zararýnýn giderilmesini isteyebilir. Ancak, zararýn giderilmesi istemi diðer seçimlik haklarýn kullanýlmasýný önlemez.

Önemli ayýp durumunda kiracýnýn sözleþmeyi fesih hakký saklýdýr.

10809

b. Ayýbýn giderilmesini isteme ve fesih
MADDE 306- Kiracý, kiraya verenden kiralanandaki ayýbýn uygun bir sürede giderilmesini isteyebilir; bu sürede ayýp giderilmezse kiracý, ayýbý kiraya veren hesabýna gidertebilir ve bundan doðan alacaðýný kira bedelinden indirebilir veya kiralananýn ayýpsýz bir benzeri ile deðiþtirilmesini isteyebilir.

Ayýbýn, kiralananýn öngörülen kullanýma elveriþliliðini ortadan kaldýrmasý ya da önemli ölçüde engellemesi ve verilen sürede giderilmemesi hâlinde kiracý, sözleþmeyi feshedebilir.

Kiraya veren, kiralanandaki ayýbý gidermek yerine, uygun bir süre içinde ayýpsýz benzeriyle deðiþtirebilir.

Kiraya veren, kiracýya ayný malýn ayýpsýz bir benzerini hemen vererek ve uðradýðý zararýn tamamýný gidererek, onun seçimlik haklarýný kullanmasýný önleyebilir.

c. Kira bedelinin indirilmesi
MADDE 307- Kiracý, kiralananýn kullanýmýný etkileyen ayýplarýn varlýðý hâlinde, bu ayýplarýn kiraya veren tarafýndan öðrenilmesinden ayýbýn giderilmesine kadar geçen süre için, kira bedelinden ayýpla orantýlý bir indirim yapýlmasýný isteyebilir.

d. Zararýn giderimi
MADDE 308- Kiraya veren, kusuru olmadýðýný ispat etmedikçe, kiralananýn ayýplý olmasýndan doðan zararlarý kiracýya ödemekle yükümlüdür.

V. Üçüncü kiþinin ileri sürdüðü haklar sebebiyle sorumluluk
1. Zapttan sorumluluk
MADDE 309- Bir üçüncü kiþinin kiralananda kiracýnýn hakkýyla baðdaþmayan bir hak ileri sürmesi durumunda kiraya veren, kiracýnýn bildirimi üzerine davayý üstlenmek ve kiracýnýn uðradýðý her türlü zararý gidermekle yükümlüdür.

2. Üçüncü kiþinin sözleþmenin kurulmasýndan sonra üstün hak sahibi olmasý
a. Kiralananýn el deðiþtirmesi
MADDE 310- Sözleþmenin kurulmasýndan sonra kiralanan herhangi bir sebeple el deðiþtirirse, yeni malik kira sözleþmesinin tarafý olur.

Kamulaþtýrmaya iliþkin hükümler saklýdýr.

b. Üçüncü kiþinin sýnýrlý ayni hak sahibi olmasý
MADDE 311- Sözleþmenin kurulmasýndan sonra üçüncü bir kiþi, kiralanan üzerinde kiracýnýn hakkýný etkileyen bir ayni hak sahibi olursa, kiralananýn el deðiþtirmesiyle ilgili hükümler kýyas yoluyla uygulanýr.

c. Tapu siciline þerh
MADDE 312- Taþýnmaz kiralarýnda, sözleþmeyle kiracýnýn kiracýlýk hakkýnýn tapu siciline þerhi kararlaþtýrýlabilir.

D. Kiracýnýn borçlarý
I. Kira bedelini ödeme borcu
1. Genel olarak
MADDE 313- Kiracý, kira bedelini ödemekle yükümlüdür.

10810

2. Ýfa zamaný
MADDE 314- Kiracý, aksine sözleþme ve yerel âdet olmadýkça, kira bedelini ve gerekiyorsa yan giderleri, her ayýn sonunda ve en geç kira süresinin bitiminde ödemekle yükümlüdür.

3. Kiracýnýn temerrüdü
MADDE 315- Kiracý, kiralananýn tesliminden sonra muaccel olan kira bedelini veya yan gideri ödeme borcunu ifa etmezse, kiraya veren kiracýya yazýlý olarak bir süre verip, bu sürede de ifa etmeme durumunda, sözleþmeyi feshedeceðini bildirebilir.

Kiracýya verilecek süre en az on gün, konut ve çatýlý iþyeri kiralarýnda ise en az otuz gündür. Bu süre, kiracýya yazýlý bildirimin yapýldýðý tarihi izleyen günden itibaren iþlemeye baþlar.

II. Özenle kullanma ve komþulara saygý gösterme borcu
MADDE 316- Kiracý, kiralananý, sözleþmeye uygun olarak özenle kullanmak ve kiralananýn bulunduðu taþýnmazda oturan kiþiler ile komþulara gerekli saygýyý göstermekle yükümlüdür.

Kiracýnýn bu yükümlülüðüne aykýrý davranmasý durumunda kiraya veren, konut ve çatýlý iþyeri kirasýnda, en  az otuz gün süre vererek, aykýrýlýðýn giderilmesi, aksi takdirde sözleþmeyi feshedeceði konusunda yazýlý bir ihtarda bulunur. Diðer kira iliþkilerinde ise, kiraya veren, kiracýya önceden bir ihtarda bulunmaksýzýn, yazýlý bir bildirimle sözleþmeyi hemen feshedebilir.

Konut ve çatýlý iþyeri kirasýnda, kiracýnýn kiralanana kasten aðýr bir zarar vermesi, kiracýya verilecek sürenin yararsýz olacaðýnýn anlaþýlmasý veya kiracýnýn bu yükümlülüðe aykýrý davranýþýnýn kiraya veren veya ayný taþýnmazda oturan kiþiler ile komþular bakýmýndan çekilmez olmasý durumlarýnda kiraya veren, yazýlý bir bildirimle sözleþmeyi hemen feshedebilir.

III. Temizlik ve bakým giderlerini ödeme borcu
MADDE 317- Kiracý, kiralananýn olaðan kullanýmý için gerekli temizlik ve bakým giderlerini ödemekle yükümlüdür. Bu konuda yerel âdete de bakýlýr.

IV. Ayýplarý kiraya verene bildirme borcu
MADDE 318- Kiracý, kendisinin gidermekle yükümlü olmadýðý ayýplarý kiraya verene gecikmeksizin bildirmekle yükümlüdür; aksi takdirde bundan doðan zarardan sorumludur.

V. Ayýplarýn giderilmesine ve kiralananýn gösterilmesine katlanma borcu
MADDE 319- Kiracý, kiralananýn ayýplarýnýn giderilmesine ya da zararlarýn önlenmesine yönelik çalýþmalara katlanmakla yükümlüdür.

Kiracý, bakým, satýþ ya da sonraki kiralama için zorunlu olduðu ölçüde, kiraya verenin ve onun belirlediði üçüncü kiþinin kiralananý gezip görmesine izin vermekle yükümlüdür.

Kiraya veren, çalýþmalarý ve kiralananýn gezilip görüleceðini uygun bir süre önce  kiracýya bildirmek ve bunlarýn yapýldýðý sýrada kiracýnýn yararlarýný göz önünde tutmak zorundadýr.

Kiracýnýn kira bedelinin indirilmesine ve zararýnýn giderilmesine iliþkin haklarý saklýdýr.

E. Özel durumlar
I. Kiralananda yenilik ve deðiþiklik yapýlmasý
1. Kiraya veren tarafýndan
MADDE 320- Kiraya veren, kiralananda, kira sözleþmesinin feshini gerektirmeyen ve kiracýdan katlanmasý beklenebilecek olan yenilik ve deðiþiklikler yapabilir.

10811

Bu yenilik ve deðiþikliklerin yapýlmasý sýrasýnda kiraya veren, kiracýnýn menfaatlerini gözetmekle yükümlüdür. Kiracýnýn, kira bedelinin indirilmesine ve zararýnýn giderilmesine iliþkin haklarý saklýdýr.

2. Kiracý tarafýndan
MADDE 321- Kiracý, kiraya verenin yazýlý rýzasýyla kiralananda yenilik ve deðiþiklikler yapabilir.

Yenilik ve deðiþikliklere rýza gösteren kiraya veren, yazýlý olarak kararlaþtýrýlmýþ olmadýkça, kiralananýn eski durumuyla geri verilmesini isteyemez.

Kiracý, aksine yazýlý bir anlaþma yoksa, kiraya verenin rýzasýyla yaptýðý yenilik ve deðiþiklikler sebebiyle kiralananda ortaya çýkan deðer artýþýnýn karþýlýðýný isteyemez.

II. Alt kira ve kullaným hakkýnýn devri
MADDE 322- Kiracý, kiraya verene zarar verecek bir deðiþikliðe yol açmamak koþuluyla, kiralananý tamamen veya kýsmen baþkasýna kiraya verebileceði gibi, kullaným hakkýný da baþkasýna devredebilir.

Kiracý, konut ve çatýlý iþyeri kiralarýnda, kiraya verenin yazýlý rýzasý olmadýkça, kiralananý baþkasýna kiralayamayacaðý gibi, kullaným hakkýný da devredemez.

Alt kiracý, kiralananý kiracýya tanýnandan baþka biçimde kullandýðý takdirde kiracý, kiraya verene karþý sorumlu olur. Bu durumda kiraya veren, kiracýsýna karþý sahip olduðu haklarý alt kiracýya veya kullaným hakkýný devralana karþý da kullanabilir.

III. Kira iliþkisinin devri

MADDE 323- Kiracý, kiraya verenin yazýlý rýzasýný almadýkça, kira iliþkisini baþkasýna devredemez. Kiraya veren, iþyeri kiralarýnda haklý sebep olmadýkça bu rýzayý vermekten kaçýnamaz.

Kiraya verenin yazýlý rýzasýyla kira iliþkisi kendisine devredilen kiþi, kira sözleþmesinde kiracýnýn yerine geçer ve devreden kiracý, kiraya verene karþý borçlarýndan kurtulur.

Ýþyeri kiralarýnda devreden kiracý, kira sözleþmesinin bitimine kadar ve en fazla iki yýl süreyle devralanla birlikte müteselsilen sorumlu olur.

IV. Kiralananýn kullanýlmamasý
1. Genel olarak
MADDE 324- Kullanýma elveriþli bulundurulduðu sürece kiralanan, kiracýnýn kendisinden kaynaklanan bir sebeple kullanýlmasa veya sýnýrlý olarak kullanýlsa bile kiracý, kira bedelini ödemekle yükümlüdür. Bu durumda, kiraya verenin yapmaktan kurtulduðu giderler kira bedelinden indirilir.

2. Kiralananýn sözleþmenin bitiminden önce geri verilmesi
MADDE 325- Kiracý, sözleþme süresine veya fesih dönemine uymaksýzýn kiralananý geri verdiði takdirde, kira sözleþmesinden doðan borçlarý, kiralananýn benzer koþullarla kiraya verilebileceði makul bir süre için devam eder. Kiracýnýn bu sürenin geçmesinden önce kiraya verenden kabul etmesi beklenebilecek, ödeme gücüne sahip ve kira iliþkisini devralmaya hazýr yeni bir kiracý bulmasý hâlinde, kiracýnýn kira sözleþmesinden doðan borçlarý sona erer.

Kiraya veren, yapmaktan kurtulduðu giderler ile kiralananý baþka biçimde kullanmakla elde ettiði veya elde etmekten kasten kaçýndýðý yararlarý kira bedelinden indirmekle yükümlüdür.

10812

V. Takastan feragat yasaðý
MADDE 326- Kiracý ve kiraya veren, kira sözleþmesinden doðan alacaklarýný takas etme hakkýndan önceden feragat edemezler.

F. Sözleþmenin sona ermesi
I. Sürenin geçmesi
MADDE 327- Açýk veya örtülü biçimde bir süre belirlenmiþse, kira sözleþmesi bu sürenin sonunda kendiliðinden sona erer.

Taraflar, bu durumda, açýk bir anlaþma olmaksýzýn kira iliþkisini sürdürürlerse, kira sözleþmesi belirsiz süreli sözleþmeye dönüþür.

II. Belirsiz süreli kira sözleþmelerinde fesih bildirimi
1. Genel olarak
MADDE 328- Belirsiz süreli kira sözleþmelerinde taraflardan her biri, daha uzun bir fesih bildirim süresi veya baþka bir fesih dönemi kararlaþtýrýlmýþ olmadýkça, yasal fesih dönemlerine ve fesih bildirim sürelerine uyarak sözleþmeyi feshedebilir. Fesih dönemlerinin hesabýnda, kira sözleþmesinin baþlangýç tarihi esas alýnýr.

Sözleþmede veya kanunda belirtilen fesih dönemine veya bildirim süresine uyulmamýþsa, bildirim bir sonraki fesih dönemi için geçerli olur.

2. Taþýnmaz ve taþýnýr yapý kiralarýnda
MADDE 329- Taraflardan her biri, bir taþýnmaza veya taþýnýr bir yapýya iliþkin kira sözleþmesini yerel âdette belirlenen kira döneminin sonu için veya böyle bir âdetin bulunmamasý durumunda, altý aylýk kira döneminin sonu için, üç aylýk fesih bildirim süresine uyarak feshedebilir.

3. Taþýnýr kiralarýnda
MADDE 330- Taraflardan her biri, bir taþýnýra iliþkin kira sözleþmesini üç gün önceden yapýlacak fesih bildirim süresine uyarak her zaman feshedebilir.

Kiraya verenin meslekî faaliyeti gereði kiraya verdiði ve kiracýnýn da özel kullanýmýna yarayan taþýnýr bir malýn kiracýsý, kira sözleþmesini, üç aylýk kira dönemi sonu için en az bir ay önceden yapacaðý bir fesih bildirimiyle sona erdirebilir. Bu durumda kiraya verenin, zararýnýn giderilmesini isteme hakký yoktur.

III. Olaðanüstü fesih
1. Önemli sebepler
MADDE 331- Taraflardan her biri, kira iliþkisinin devamýný kendisi için çekilmez hâle getiren önemli sebeplerin varlýðý durumunda, sözleþmeyi yasal fesih bildirim süresine uyarak her zaman feshedebilir.

Hâkim, durum ve koþullarý göz önünde tutarak, olaðanüstü fesih bildiriminin parasal sonuçlarýný karara baðlar.

2. Kiracýnýn iflasý
MADDE 332- Kiracý, kiralananýn tesliminden sonra iflas ederse kiraya veren, iþleyecek kira bedelleri için güvence verilmesini isteyebilir.

Kiraya veren, güvence verilmesi için kiracý ve iflas masasýna yazýlý olarak uygun bir süre verir. Bu süre içinde kendisine güvence verilmezse kiraya veren, sözleþmeyi herhangi bir fesih bildirim süresine uymaksýzýn hemen feshedebilir.

10813

3. Kiracýnýn ölümü
MADDE 333- Kiracýnýn ölmesi durumunda mirasçýlarý, yasal fesih bildirim süresine uyarak en yakýn fesih dönemi sonu için sözleþmeyi feshedebilirler.

G. Kiralananýn geri verilmesi
I. Genel olarak
MADDE 334- Kiracý kiralananý ne durumda teslim almýþsa, kira sözleþmesinin bitiminde o durumda geri vermekle yükümlüdür. Ancak, kiracý sözleþmeye uygun kullanma dolayýsýyla kiralananda meydana gelen eskimelerden ve bozulmalardan sorumlu deðildir.

Kiracýnýn, sözleþmenin sona ermesi hâlinde, sözleþmeye aykýrý kullanmadan doðacak zararlarý giderme dýþýnda, baþkaca bir tazminat ödeyeceðini önceden taahhüt etmesine iliþkin anlaþmalar geçersizdir.

II. Kiralananýn gözden geçirilmesi ve kiracýya bildirme

MADDE 335- Kiraya veren, geri verme sýrasýnda kiralananýn durumunu gözden geçirmek ve kiracýnýn sorumlu olduðu eksiklikleri ve ayýplarý ona hemen yazýlý olarak bildirmek zorundadýr. Bu bildirim yapýlmazsa, kiracý her türlü sorumluluktan kurtulur. Ancak, teslim alma sýrasýnda olaðan incelemeyle belirlenemeyecek olan eksikliklerin ve ayýplarýn varlýðý hâlinde, kiracýnýn sorumluluðu devam eder. Kiraya veren, bu tür eksiklikleri ve ayýplarý belirlediðinde, kiracýya hemen yazýlý olarak bildirmek zorundadýr.

H. Kiraya verenin hapis hakký
I. Konusu
MADDE 336- Taþýnmaz kiralarýnda kiraya veren, iþlemiþ bir yýllýk ve iþlemekte olan altý aylýk kira bedelinin güvencesi olmak üzere, kiralananda bulunan ve kiralananýn döþenmesine veya kullanýlmasýna yarayan taþýnýrlar üzerinde hapis hakkýna sahiptir.

Kiraya verenin hapis hakký, alt kiracýnýn asýl kiracýya olan kira borcunu aþmamak üzere, alt kiracýnýn kiralanana getirdiði ayný nitelikteki taþýnýrlarý da kapsar.

Hapis hakký, kiracýnýn haczedilemeyen mallarý üzerinde kullanýlamaz.

II. Üçüncü kiþilere ait olan eþya
MADDE 337- Üçüncü kiþilerin, kiraya verenin kiracýya ait olmadýðýný bildiði veya bilmesi gerektiði eþya ile çalýnmýþ, kaybolmuþ veya baþka bir biçimde malikinin elinden iradesi dýþýnda çýkmýþ eþya üzerindeki haklarý, kiraya verenin hapis hakkýndan önce gelir.

Kiraya veren, kiracý tarafýndan kiralanana getirilmiþ olan taþýnýrlarýn kiracýnýn mülkiyetinde olmadýðýný kira sözleþmesi devam ederken öðrendiði hâlde, sözleþmeyi en yakýn fesih döneminin sonu için feshetmezse, bu eþya üzerindeki hapis hakkýný kaybeder.

III. Hakkýn kullanýlmasý
MADDE 338- Kiracý, taþýnmak veya kiralananda bulunan taþýnýrlarý baþka bir yere taþýmak istediði takdirde, kiraya veren, alacaðýný güvence altýna almasýný saðlayacak miktardaki taþýnýrý, sulh hâkiminin veya icra müdürünün kararýyla alýkoyabilir.

Alýkoyma kararýnýn konusu olan eþya, gizlice veya zorla götürülürse, götürülmelerinden baþlayarak on gün içinde kolluk gücünün yardýmýyla kiralanana geri getirilir.

10814

ÝKÝNCÝ AYIRIM

Konut ve Çatýlý Ýþyeri Kiralarý

A. Uygulama alaný
MADDE 339- Konut ve çatýlý iþyeri kiralarýna iliþkin hükümler, bunlarla birlikte kullanýmý kiracýya býrakýlan eþya hakkýnda da uygulanýr. Ancak bu hükümler, niteliði gereði geçici kullanýma özgülenmiþ taþýnmazlarýn altý ay ve daha kýsa süreyle kiralanmalarýnda uygulanmaz.

Kamu kurum ve kuruluþlarýnýn, hangi usul ve esaslar içinde olursa olsun yaptýklarý bütün kira sözleþmelerine de bu hükümler uygulanýr.

B. Baðlantýlý sözleþme
MADDE 340- Konut ve çatýlý iþyeri kiralarýnda sözleþmenin kurulmasý ya da sürdürülmesi, kiracýnýn yararý olmaksýzýn, kiralananýn kullanýmýyla doðrudan iliþkisi olmayan bir borç altýna girmesine baðlanmýþsa, kirayla baðlantýlý sözleþme geçersizdir.

C. Kullanma giderleri
MADDE 341- Kiracý, konut ve çatýlý iþyeri kiralarýnda, sözleþmede aksi öngörülmemiþse veya aksine yerel âdet yoksa, ýsýtma, aydýnlatma ve su gibi kullanma giderlerine katlanmakla yükümlüdür.

Giderlere katlanan taraf, bu giderleri ispat edici belgelerin birer örneðini, istem üzerine diðer tarafa vermek zorundadýr.

D. Kiracýnýn güvence vermesi
MADDE 342- Konut ve çatýlý iþyeri kiralarýnda sözleþmeyle kiracýya güvence verme borcu getirilmiþse, bu güvence üç aylýk kira bedelini aþamaz.

Güvence olarak para veya kýymetli evrak verilmesi kararlaþtýrýlmýþsa kiracý, kiraya verenin onayý olmaksýzýn çekilmemek üzere, parayý vadeli bir tasarruf hesabýna yatýrýr, kýymetli evraký ise bir bankaya depo eder. Banka, güvenceleri ancak iki tarafýn rýzasýyla veya icra takibinin kesinleþmesiyle ya da kesinleþmiþ mahkeme kararýna dayanarak geri verebilir.

Kiraya veren, kira sözleþmesinin sona ermesini izleyen üç ay içinde kiracýya karþý kira sözleþmesiyle ilgili bir dava açtýðýný veya icra ya da iflas yoluyla takibe giriþtiðini bankaya yazýlý olarak bildirmemiþse banka, kiracýnýn istemi üzerine güvenceyi geri vermekle yükümlüdür.

E. Kira bedeli
I. Genel olarak
MADDE 343- Kira sözleþmelerinde kira bedelinin belirlenmesi dýþýnda, kiracý aleyhine deðiþiklik yapýlamaz.

II. Belirlenmesi
MADDE 344 - Taraflarýn yenilenen kira dönemlerinde uygulanacak kira bedeline iliþkin anlaþmalarý, bir önceki kira yýlýnda üretici fiyat endeksindeki artýþ oranýný geçmemek koþuluyla geçerlidir. Bu kural, bir yýldan daha uzun süreli kira sözleþmelerinde de uygulanýr.

Taraflarca bu konuda bir anlaþma yapýlmamýþsa, kira bedeli, bir önceki kira yýlýnýn üretici fiyat endeksindeki artýþ oranýný geçmemek koþuluyla hâkim tarafýndan, kiralananýn durumu göz önüne alýnarak hakkaniyete göre belirlenir.

10815

Taraflarca bu konuda bir anlaþma yapýlýp yapýlmadýðýna bakýlmaksýzýn, beþ yýldan uzun süreli veya beþ yýldan sonra yenilenen kira sözleþmelerinde ve bundan sonraki her beþ yýlýn sonunda, yeni kira yýlýnda uygulanacak kira bedeli, hâkim tarafýndan üretici fiyat endeksindeki artýþ oraný, kiralananýn durumu ve emsal kira bedelleri göz önünde tutularak hakkaniyete uygun biçimde belirlenir. Her beþ yýldan sonraki kira yýlýnda bu biçimde belirlenen kira bedeli, önceki fýkralarda yer alan ilkelere göre deðiþtirilebilir.

Sözleþmede kira bedeli yabancý para olarak kararlaþtýrýlmýþsa, beþ yýl geçmedikçe kira bedelinde deðiþiklik yapýlamaz. Ancak, bu Kanunun, “Aþýrý ifa güçlüðü” baþlýklý 138 inci maddesi hükmü saklýdýr. Beþ yýl geçtikten sonra kira bedelinin belirlenmesinde, yabancý paranýn deðerindeki deðiþiklikler de göz önünde tutularak üçüncü fýkra hükmü uygulanýr.

III. Dava açma süresi ve kararýn etkisi
MADDE 345- Kira bedelinin belirlenmesine iliþkin dava her zaman açýlabilir.

Ancak, bu dava, yeni dönemin baþlangýcýndan en geç otuz gün önceki bir tarihte açýldýðý ya da kiraya veren tarafýndan bu süre içinde kira bedelinin artýrýlacaðýna iliþkin olarak kiracýya yazýlý bildirimde bulunulmuþ olmasý koþuluyla, izleyen yeni kira dönemi sonuna kadar açýldýðý takdirde, mahkemece belirlenecek kira bedeli, bu yeni kira döneminin baþlangýcýndan itibaren kiracýyý baðlar.

Sözleþmede yeni kira döneminde kira bedelinin artýrýlacaðýna iliþkin bir hüküm varsa, yeni kira döneminin sonuna kadar açýlacak davada mahkemece belirlenecek kira bedeli de, bu yeni dönemin baþlangýcýndan itibaren geçerli olur.

IV. Kiracý aleyhine düzenleme yasaðý
MADDE 346- Kiracýya, kira bedeli ve yan giderler dýþýnda baþka bir ödeme yükümlülüðü getirilemez. Özellikle, kira bedelinin zamanýnda ödenmemesi hâlinde ceza koþulu ödeneceðine veya sonraki kira bedellerinin muaccel olacaðýna iliþkin anlaþmalar geçersizdir.

F. Konut ve çatýlý iþyeri kiralarýnda sözleþmenin sona ermesi
I. Bildirim yoluyla
1. Genel olarak
MADDE 347- Konut ve çatýlý iþyeri kiralarýnda kiracý, belirli süreli sözleþmelerin süresinin bitiminden en az onbeþ gün önce bildirimde bulunmadýkça, sözleþme ayný koþullarla bir yýl için uzatýlmýþ sayýlýr. Kiraya veren, sözleþme süresinin bitimine dayanarak sözleþmeyi sona erdiremez. Ancak, on yýllýk uzama süresi sonunda kiraya veren, bu süreyi izleyen her uzama yýlýnýn bitiminden en az üç ay önce bildirimde bulunmak koþuluyla, herhangi bir sebep göstermeksizin sözleþmeye son verebilir.

Belirsiz süreli kira sözleþmelerinde, kiracý her zaman, kiraya veren ise kiranýn baþlangýcýndan on yýl geçtikten sonra, genel hükümlere göre fesih bildirimiyle sözleþmeyi sona erdirebilirler.

Genel hükümlere göre fesih hakkýnýn kullanýlabileceði durumlarda, kiraya veren veya kiracý sözleþmeyi sona erdirebilir.

2. Bildirimin geçerliliði
a. Þekil
MADDE 348- Konut ve çatýlý iþyeri kiralarýnda fesih bildiriminin geçerliliði, yazýlý þekilde yapýlmasýna baðlýdýr.

10816

b. Aile konutu
MADDE 349- Aile konutu olarak kullanýlmak üzere kiralanan taþýnmazlarda kiracý, eþinin açýk rýzasý olmadýkça kira sözleþmesini feshedemez.

Bu rýzanýn alýnmasý mümkün olmazsa veya eþ haklý sebep olmaksýzýn rýzasýný vermekten kaçýnýrsa kiracý, hâkimden bu konuda bir karar vermesini isteyebilir.

Kiracý olmayan eþin, kiraya verene bildirimde bulunarak kira sözleþmesinin tarafý sýfatýný kazanmasý hâlinde kiraya veren, fesih bildirimi ile fesih ihtarýna baðlý bir ödeme süresini kiracýya ve eþine ayrý ayrý bildirmek zorundadýr.

II. Dava yoluyla
1. Kiraya verenden kaynaklanan sebeplerle
a. Gereksinim, yeniden inþa ve imar
MADDE 350- Kiraya veren, kira sözleþmesini;

1. Kiralananý kendisi, eþi, altsoyu, üstsoyu veya kanun gereði bakmakla yükümlü olduðu diðer kiþiler için konut ya da iþyeri gereksinimi sebebiyle kullanma zorunluluðu varsa,

2. Kiralananýn yeniden inþasý veya imarý amacýyla esaslý onarýmý, geniþletilmesi ya da deðiþtirilmesi gerekli ve bu iþler sýrasýnda kiralananýn kullanýmý imkânsýz ise,

belirli süreli sözleþmelerde sürenin sonunda, belirsiz süreli sözleþmelerde kiraya iliþkin genel hükümlere göre fesih dönemine ve fesih bildirimi için öngörülen sürelere uyularak belirlenecek tarihten baþlayarak bir ay içinde açacaðý dava ile sona erdirebilir.

b. Yeni malikin gereksinimi
MADDE 351- Kiralananý sonradan edinen kiþi, onu kendisi, eþi, altsoyu, üstsoyu veya kanun gereði bakmakla yükümlü olduðu diðer kiþiler için konut veya iþyeri gereksinimi sebebiyle kullanma zorunluluðu varsa, edinme tarihinden baþlayarak bir ay içinde durumu kiracýya yazýlý olarak bildirmek koþuluyla, kira sözleþmesini altý ay sonra açacaðý bir davayla sona erdirebilir.

Kiralananý sonradan edinen kiþi, dilerse gereksinim sebebiyle sözleþmeyi sona erdirme hakkýný, sözleþme süresinin bitiminden baþlayarak bir ay içinde açacaðý dava yoluyla da kullanabilir.

2. Kiracýdan kaynaklanan sebeplerle
MADDE 352- Kiracý, kiralananýn teslim edilmesinden sonra, kiraya verene karþý, kiralananý belli bir tarihte boþaltmayý yazýlý olarak üstlendiði hâlde boþaltmamýþsa kiraya veren, kira sözleþmesini bu tarihten baþlayarak bir ay içinde icraya baþvurmak veya dava açmak suretiyle sona erdirebilir.

Kiracý, bir yýldan kýsa süreli kira sözleþmelerinde kira süresi içinde; bir yýl ve daha uzun süreli kira sözleþmelerinde ise bir kira yýlý veya bir kira yýlýný aþan süre içinde kira bedelini ödemediði için kendisine yazýlý olarak iki haklý ihtarda bulunulmasýna sebep olmuþsa kiraya veren, kira süresinin ve bir yýldan uzun süreli kiralarda ihtarlarýn yapýldýðý kira yýlýnýn bitiminden baþlayarak bir ay içinde, dava yoluyla kira sözleþmesini sona erdirebilir.

Kiracýnýn veya birlikte yaþadýðý eþinin ayný ilçe veya belde belediye sýnýrlarý içinde oturmaya elveriþli bir konutu bulunmasý durumunda kiraya veren, kira sözleþmesinin kurulmasý sýrasýnda bunu bilmiyorsa, sözleþmenin bitiminden baþlayarak bir ay içinde sözleþmeyi dava yoluyla sona erdirebilir.

10817

3. Dava süresinin uzamasý
MADDE 353- Kiraya veren, en geç davanýn açýlmasý için öngörülen sürede dava açacaðýný kiracýya yazýlý olarak bildirmiþse, dava açma süresi bir kira yýlý için uzamýþ sayýlýr.

4. Dava sebeplerinin sýnýrlýlýðý
MADDE 354- Dava yoluyla kira sözleþmesinin sona erdirilmesine iliþkin hükümler, kiracý aleyhine deðiþtirilemez.

5. Yeniden kiralama yasaðý
MADDE 355- Kiraya veren, gereksinim amacýyla kiralananýn boþaltýlmasýný saðladýðýnda, haklý sebep olmaksýzýn, kiralananý üç yýl geçmedikçe eski kiracýsýndan baþkasýna kiralayamaz.

Yeniden inþa ve imar amacýyla boþaltýlmasý saðlanan taþýnmazlar, eski hâli ile, haklý sebep olmaksýzýn üç yýl geçmedikçe baþkasýna kiralanamaz. Eski kiracýnýn, yeniden inþa ve imarý gerçekleþtirilen taþýnmazlarý, yeni durumu ve yeni kira bedeli ile kiralama konusunda öncelik hakký vardýr. Bu hakkýn, kiraya verenin yapacaðý yazýlý bildirimi izleyen bir ay içinde kullanýlmasý gerekir; bu öncelik hakký sona erdirilmedikçe, taþýnmaz üç yýl geçmeden baþkasýna kiralanamaz.

Kiraya veren, bu hükümlere aykýrý davrandýðý takdirde, eski kiracýsýna son kira yýlýnda ödenmiþ olan bir yýllýk kira bedelinden az olmamak üzere tazminat ödemekle yükümlüdür.

6. Kiracýnýn ölümünde sözleþmenin sürdürülmesi
MADDE 356- Ölen kiracýnýn ortaklarý veya bu ortaklarýn ayný meslek ve sanatý yürüten mirasçýlarý ve ölen kiracý ile birlikte ayný konutta oturanlar, sözleþmeye ve kanun hükümlerine uyduklarý sürece, taraf olarak kira sözleþmesini sürdürebilirler.

 
ÜÇÜNCÜ AYIRIM
Ürün Kirasý
 
A. Tanýmý
MADDE 357- Ürün kirasý kiraya verenin, kiracýya, ürün veren bir þeyin veya hakkýn kullanýlmasýný ve ürünlerin devþirilmesini bedel karþýlýðýnda býrakmayý üstlendiði sözleþmedir.

Ürüne katýlmalý kira, kira bedelinin devþirilecek ürünün belli bir oraný olarak kararlaþtýrýldýðý ürün kirasýdýr. Bu oran sözleþmeyle kararlaþtýrýlmamýþsa, yerel âdete göre belirlenir.

B. Genel hükümlerin uygulanmasý
MADDE 358- Bu ayýrýmda ürün kirasýna iliþkin özel hüküm bulunmadýkça, kira sözleþmesine iliþkin genel hükümler uygulanýr.

C. Tutanak düzenleme
MADDE 359- Kira sözleþmesi, araç ve gereçleri, hayvanlarý, devredilen eþyayý veya stoklanmýþ mallarý da içeriyorsa taraflar, bunlarýn deðerlerini birlikte takdir ederek iki nüsha düzenleyecekleri tutanaða geçirip imzalayarak, birbirlerine vermekle yükümlüdürler.

10818

D. Kiraya verenin borçlarý
I. Teslim borcu
MADDE 360- Kiraya veren, birlikte kiralanmýþ taþýnýr þeyler varsa bunlar da içinde olmak üzere, kiralananý, sözleþmenin amacýna uygun biçimde kullanýlmaya ve iþletilmeye elveriþli bir durumda kiracýya teslim etmek ve sözleþme süresince bu durumda bulundurmakla yükümlüdür.

II. Esaslý onarýmlar         
MADDE 361- Kiraya veren, kira süresi içinde yapýlmasý zorunlu olan esaslý onarýmlarý, kiracý tarafýndan bildirilir bildirilmez, gideri kendisine ait olmak üzere yapmakla yükümlüdür.

E. Kiracýnýn borçlarý
I. Kira bedelini ve yan giderleri ödeme borcu
1. Genel olarak
MADDE 362- Kiracý, sözleþmede aksine bir hüküm veya yerel âdet olmadýkça, kira bedelini ve yan giderleri her kira yýlýnýn ve en geç kira süresinin sonunda ödemekle yükümlüdür.

Kiracý, kiralananýn tesliminden sonra vadesi gelmiþ kira bedelini veya yan giderleri ödemezse kiraya veren, kiracýya yazýlý olarak en az altmýþ günlük bir önel verip, bu önel içinde ödememesi durumunda sözleþmeyi feshedeceðini bildirebilir.

2. Olaðanüstü durumlarda kira bedelinden indirim
MADDE 363- Tarýmsal bir taþýnmazýn her zamanki verimi, olaðanüstü felaket veya doðal olaylar yüzünden önemli ölçüde azalýrsa kiracý, kira bedelinden orantýlý bir miktarýn indirilmesini isteyebilir.

Bu haktan baþlangýçta feragat, ancak kira bedelinin belirlenmesi sýrasýnda bu gibi durumlarýn meydana gelmesi olasýlýðý göz önünde tutulmuþ veya doðan zarar bir sigorta ile karþýlanmýþ ise, geçerli olur.

II. Kiralananý kullanma ve iþletme borcu
MADDE 364- Kiracý, kiralananý özgülendiði amaca uygun ve iyi bir biçimde iþletmekle, özellikle ürün vermeye elveriþli bir durumda bulundurmakla yükümlüdür.

Kiracý, kiraya verenin izni olmaksýzýn, kiralananýn iþletme usulünü, kira süresinin bitiminden sonra etkisi görülebilecek biçimde deðiþtiremez.

III. Bakým borcu
MADDE 365- Kiracý, kiralananýn bakýmýný gereði gibi saðlamakla yükümlüdür.

Kiracý, yerel âdete uygun olarak küçük onarýmlarý yapmak, bozulan veya kullanýlmayla yok olan düþük deðerli araç ve gereçlerin yerine yenilerini koymak zorundadýr.

F. Alt kira ve kullaným hakkýný devir yasaðý
MADDE 366- Kiracý, kiraya verenin rýzasý olmaksýzýn kiralananý baþkasýna kiraya veremeyeceði gibi, kullaným ve iþletme hakkýný da baþkasýna devredemez. Ancak kiracý, kiralananda bulunan bazý yerleri, kiraya veren için zarar doðuracak bir deðiþikliði gerektirmemek koþuluyla kiraya verebilir. 

Kiracýnýn, baþkasýyla yaptýðý bu kira sözleþmelerine, alt kiraya iliþkin kurallar, kýyas yoluyla uygulanýr.

10819

G. Sözleþmenin sona ermesi
I. Sona erme sebepleri
1. Sürenin geçmesi
MADDE 367- Belirli süreli kira sözleþmesi, sürenin bitiminde kendiliðinden sona erer.

Ancak, taraflarýn örtülü olarak sözleþmeyi sürdürmeleri hâlinde, aksi kararlaþtýrýlmadýkça, kira sözleþmesi birer yýl için yenilenmiþ sayýlýr.

Yenilenen kira sözleþmesi yasal bildirim süresine uyularak, her kira yýlýnýn sonu için feshedilebilir.

2. Fesih bildirimi
MADDE 368- Belirsiz süreli sözleþmede, fesih bildirim süresi sözleþme veya yerel âdetle belirlenmemiþse, en az altý aylýk bir bildirim süresine uyulmak koþuluyla, taraflardan her biri sözleþmeyi feshedebilir.

Aksine bir anlaþma yoksa, tarýmsal taþýnmazlara iliþkin ürün kiralarýnda yerel âdetçe uygulanan bahar veya güz mevsimleri için; diðer ürün kiralarýnda ise herhangi bir zaman için fesih bildirimi yapýlabilir.

3. Olaðanüstü fesih
a. Önemli sebepler

MADDE 369- Taraflardan biri, kira iliþkisinin devamýný kendisi için çekilmez hâle getiren önemli sebeplerin varlýðý durumunda, sözleþmeyi yasal fesih bildirim süresine uyarak her zaman feshedebilir.

Hâkim, durum ve koþullarý göz önünde tutarak, olaðanüstü fesih bildiriminin parasal sonuçlarýný karara baðlar.

b. Kiracýnýn iflasý
MADDE 370- Kiracýnýn iflasý hâlinde sözleþme, iflasýn açýldýðý anda, kendiliðinden sona erer. Ancak, kiraya veren, iþlemekte olan kira ve tutanaða geçirilen eþya için yeterli güvence verildiði takdirde, sözleþmeyi kira yýlýnýn sonuna kadar sürdürmekle yükümlüdür.

c. Kiracýnýn ölümü
MADDE 371- Kiracýnýn ölümü hâlinde, onun mirasçýlarý ve kiraya veren, altý aylýk yasal fesih bildirim sürelerine uymak koþuluyla, sözleþmeyi feshedebilirler.  

 II. Sona ermenin sonuçlarý
1. Geri verme
MADDE 372- Kira süresinin bitiminde kiracý, kiralananý, tutanaða geçirilmiþ olan bütün eþyalarla birlikte ve bulunduklarý durumda geri vermekle yükümlüdür.

Kiracý, iyi iþletilme durumunda kaçýnýlabilecek olan deðer eksiklikleri için tazminat ödemekle yükümlüdür.

Kiracý, kiralanana göstermekle yükümlü olduðu özen çerçevesinde meydana gelen deðer artýþlarý için tazminat isteyemez.

2. Tutanaða geçirilmiþ eþya
MADDE 373- Kiralanan teslim edilirken tutanaða geçirilmiþ olan eþyalara deðer biçilmiþse kiracý, kira sözleþmesi sona erince, bunlarý özdeþ tür ve deðerde olmak üzere geri vermekle veya deðer eksikliklerini gidermekle yükümlüdür.

Kiracý, kiraya verenin kusurunu ya da mücbir sebebin varlýðýný ispat ederek geri vermekten veya tazminat ödemekten kurtulabilir.

10820

Kiracý, kendisinin yaptýðý masraflardan veya emeðinden doðan deðer artýþý için tazminat isteyebilir.

3. Ürün ve yetiþme giderleri
MADDE 374- Tarýmsal bir taþýnmazýn kiracýsý, kira sözleþmesinin sona erdiði anda henüz devþirilmemiþ ürünler üzerinde bir hak ileri süremez.

Ancak kiracý, ürünün yetiþmesi için yapmýþ olduðu tarým giderlerinin hâkim tarafýndan belirlenecek miktarýný, kiraya verenden tazminat olarak isteyebilir ve bu tazminat iþlemiþ kiralardan indirilir.

4. Saman, gübre ve benzerleri
MADDE 375- Kiralananý geri veren kiracý, düzenli bir iþletmenin gerektirdiði oranda, son yýlýn samanlarýný, hayvan yataklarýný, kuru ot ve gübrelerini kiralananda býrakmakla yükümlüdür.

Kiracý, almýþ olduðundan daha fazlasýný býrakýyorsa, býraktýðý fazlalýk için tazminat isteme hakkýna sahiptir; aldýðýndan daha az býrakýyorsa, eksikleri tamamlamak veya deðer eksikliðini gidermekle yükümlüdür.

H. Hayvan kirasý
I. Konusu
MADDE 376- Tarýmsal bir taþýnmazýn kirasýyla baðlantýlý olmayan geviþ getirici hayvanlarýn kirasýnda, aksine anlaþma veya yerel âdet yoksa, kiralanan hayvanlarýn kira süresi içindeki bütün ürünleri kiracýnýn olur.

Kiracý, kiralanan hayvanlarý beslemek, onlara iyi bakmak ve kiraya verene para veya hayvanlardan elde ettiði ürünün belli bir payýný ödemekle yükümlüdür.

II. Sorumluluk
MADDE 377- Aksine anlaþma veya yerel âdet yoksa kiracý, kiralanan hayvanlarýn uðradýðý bir zarardan, bu zararýn, korumada dikkat ve özen gösterildiði hâlde meydana gelmiþ olduðunu ispat etmedikçe sorumludur.

Kiracý, kendi kusuruyla sebebiyet vermediði olaðanüstü koruma giderleri için kiraya verenden tazminat isteyebilir.

Kiracý, önemli kazalarý ya da hastalýklarý gecikmeksizin kiraya verene bildirmekle yükümlüdür.

III. Fesih
MADDE 378- Aksine anlaþma veya yerel âdet yoksa, belirsiz bir süre için yapýlan sözleþmeyi, taraflardan her biri, dilediði zaman feshedebilir.

Ancak, fesih dürüstlük kurallarýna aykýrý ve uygun olmayan bir zamanda yapýlamaz.

BEÞÝNCÝ BÖLÜM

Ödünç Sözleþmeleri

BÝRÝNCÝ AYIRIM

Kullaným Ödüncü

 
A. Tanýmý
MADDE 379- Kullaným ödüncü sözleþmesi, ödünç verenin bir þeyin karþýlýksýz olarak kullanýlmasýný ödünç alana býrakmayý ve ödünç alanýn da o þeyi kullandýktan sonra geri vermeyi üstlendiði sözleþmedir.

10821

B. Hükümleri
I. Ödünç alanýn kullaným hakký
MADDE 380- Ödünç alan, ödünç konusunu ancak sözleþmede kararlaþtýrýlan þekilde, sözleþmede hüküm yoksa niteliðine veya özgülendiði amaca göre kullanabilir.

Ödünç alan, ödünç konusunu baþkasýna kullandýramaz.

Ödünç alan, bu hükümlere aykýrý davrandýðý durumlarda, beklenmedik hâllerden doðan zararlardan da sorumludur. Ancak, bu hükümlere uymuþ olsaydý bile zararýn doðacaðýný ispat ederse sorumluluktan kurtulur.

II. Bakým ve koruma giderleri
MADDE 381- Ödünç alan, ödünç konusunun olaðan bakým ve koruma giderlerini karþýlamakla yükümlüdür.

Ödünç alan, ödünç verenin yararýna yapmak zorunda kaldýðý olaðanüstü giderlerin ödenmesini isteyebilir.

III. Müteselsil sorumluluk
MADDE 382- Bir þeyi birlikte ödünç alanlar, ondan müteselsilen sorumlu olurlar.

C. Sona ermesi
I. Amacý belirlenmiþ kullanmada
MADDE 383- Kullanma için belirli bir süre öngörülmemiþse, ödünç alanýn, ödünç konusunu sözleþme uyarýnca kullanmýþ olmasýyla veya kullanabilecek kadar bir zaman geçmesiyle sözleþme sona erer.

Ödünç alan, ödünç konusunu sözleþmeye aykýrý olarak kullanýr, onu bozar veya kullanmak için baþka bir kimseye verirse ya da önceden bilinmeyen bir durum yüzünden ödünç verenin ivedi gereksinimi ortaya çýkarsa, ödünç veren o þeyi daha önce geri isteyebilir.

II. Amacý belirlenmemiþ kullanmada
MADDE 384- Ödünç konusu, kullaným süresi ve hangi amaçla kullanýlacaðý belirlenmeden verilmiþse, ödünç veren onu dilediði zaman geri isteyebilir.

III. Ödünç alanýn ölümü
MADDE 385- Kullaným ödüncü sözleþmesi, ödünç alanýn ölmesiyle kendiliðinden sona erer.

ÝKÝNCÝ AYIRIM

Tüketim Ödüncü

A. Tanýmý
MADDE 386- Tüketim ödüncü sözleþmesi, ödünç verenin, bir miktar parayý ya da tüketilebilen bir þeyi ödünç alana devretmeyi, ödünç alanýn da ayný nitelik ve miktarda þeyi geri vermeyi üstlendiði sözleþmedir.

B. Hükümleri
I. Faiz
1. Genel olarak
MADDE 387- Ticari olmayan tüketim ödüncü sözleþmesinde, taraflarca kararlaþtýrýlmýþ olmadýkça faiz istenemez.

Ticari tüketim ödüncü sözleþmesinde, taraflarca kararlaþtýrýlmamýþ olsa bile faiz istenebilir.

10822

2. Faize iliþkin özel kurallar
MADDE 388- Tüketim ödüncü sözleþmesinde faiz oraný belirlenmemiþse, kural olarak ödünç alma zamanýnda ve yerinde o tür ödünçlerde geçerli olan faiz oraný uygulanýr.

Sözleþmede aksine bir hüküm yoksa, belirlenen faiz, yýllýk olarak ödenir.

Faizin anaparaya eklenerek birlikte yeniden faiz yürütülmesi kararlaþtýrýlamaz.

II. Zamanaþýmý
MADDE 389- Ödünç alanýn, ödünç konusunun teslimine ve ödünç verenin de bu þeyin teslim alýnmasýna iliþkin istemleri, diðer tarafýn bu konuda temerrüde düþmesinden baþlayarak altý ayýn geçmesiyle zamanaþýmýna uðrar.

III. Ödünç alanýn ödeme güçsüzlüðü
MADDE 390- Ödünç alan, ödünç sözleþmesinin kurulmasýndan sonra ödeme güçsüzlüðüne düþerse ödünç veren, ödünç konusunun tesliminden kaçýnabilir.

Ödünç veren, ödünç alanýn sözleþmenin kurulmasýndan önce ödeme güçsüzlüðüne düþmüþ olduðunu daha sonra öðrenmiþse, ayný hakka sahiptir.

C. Para yerine verilen þeyler
MADDE 391- Ödünç alana, sözleþmede kararlaþtýrýlan para yerine, kýymetli evrak veya ticari mallar verilirse, borcun tutarý, bunlarýn teslim zamaný ve yerindeki borsa ya da piyasa deðeri üzerinden hesaplanýr; aksine yapýlan sözleþme geçersizdir.

D. Geri verme zamaný
MADDE 392- Ödüncün geri verilmesi konusunda belirli bir gün ya da bildirim süresi veya borcun geri istendiði anda muaccel olacaðý kararlaþtýrýlmamýþsa ödünç alan, ilk istemden baþlayarak altý hafta geçmedikçe ödüncü geri vermekle yükümlü deðildir.

ALTINCI BÖLÜM

Hizmet Sözleþmeleri

BÝRÝNCÝ AYIRIM

Genel Hizmet Sözleþmesi

A. Tanýmý
MADDE 393- Hizmet sözleþmesi, iþçinin iþverene baðýmlý olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iþgörmeyi ve iþverenin de ona zamana veya yapýlan iþe göre ücret ödemeyi üstlendiði sözleþmedir.

Ýþçinin iþverene bir hizmeti kýsmi süreli olarak düzenli biçimde yerine getirmeyi üstlendiði sözleþmeler de hizmet sözleþmesidir.

Genel hizmet sözleþmesine iliþkin hükümler, kýyas yoluyla çýraklýk sözleþmesine de uygulanýr; özel kanun hükümleri saklýdýr.

B. Kurulmasý
MADDE 394- Hizmet sözleþmesi, kanunda aksine bir hüküm olmadýkça özel bir þekle baðlý deðildir.

Bir kimse, durumun gereklerine göre ancak ücret karþýlýðýnda yapýlabilecek bir iþi belli bir zaman için görür ve bu iþ de iþveren tarafýndan kabul edilirse, aralarýnda hizmet sözleþmesi kurulmuþ sayýlýr.

10823

Geçersizliði sonradan anlaþýlan hizmet sözleþmesi, hizmet iliþkisi ortadan kaldýrýlýncaya kadar, geçerli bir hizmet sözleþmesinin bütün hüküm ve sonuçlarýný doðurur.

C. Ýþçinin borçlarý
I. Bizzat çalýþma borcu
MADDE 395- Sözleþmeden veya durumun gereðinden aksi anlaþýlmadýkça, iþçi yüklendiði iþi bizzat yapmakla yükümlüdür.

II. Özen ve sadakat borcu
MADDE 396- Ýþçi, yüklendiði iþi özenle yapmak ve iþverenin haklý menfaatinin korunmasýnda sadakatle davranmak zorundadýr.

Ýþçi, iþverene ait makineleri, araç ve gereçleri, teknik sistemleri, tesisleri ve taþýtlarý usulüne uygun olarak kullanmak ve bunlarla birlikte iþin görülmesi için kendisine teslim edilmiþ olan malzemeye özen göstermekle yükümlüdür.

Ýþçi, hizmet iliþkisi devam ettiði sürece, sadakat borcuna aykýrý olarak bir ücret karþýlýðýnda üçüncü kiþiye hizmette bulunamaz ve özellikle kendi iþvereni ile rekabete giriþemez.

Ýþçi, iþ gördüðü sýrada öðrendiði, özellikle üretim ve iþ sýrlarý gibi bilgileri, hizmet iliþkisinin devamý süresince kendi yararýna kullanamaz veya baþkalarýna açýklayamaz. Ýþverenin haklý menfaatinin korunmasý için gerekli olduðu ölçüde iþçi, hizmet iliþkisinin sona ermesinden sonra da sýr saklamakla yükümlüdür.

III. Teslim ve hesap verme borcu
MADDE 397- Ýþçi, üstlendiði iþin görülmesi sýrasýnda üçüncü kiþiden iþveren için aldýðý þeyleri ve özellikle paralarý derhâl ona teslim etmek ve bunlar hakkýnda hesap vermekle yükümlüdür.

Ýþçi, hizmetin ifasýndan dolayý elde ettiði þeyleri de derhâl iþverene teslim etmekle yükümlüdür.

IV. Fazla çalýþma borcu
MADDE 398- Fazla çalýþma, ilgili kanunlarda belirlenen normal çalýþma süresinin üzerinde ve iþçinin rýzasýyla yapýlan çalýþmadýr. Ancak, normal süreden daha fazla çalýþmayý gerektiren bir iþin yerine getirilmesi zorunluluðu doðar, iþçi bunu yapabilecek durumda bulunur ve ayný zamanda kaçýnmasý da dürüstlük kurallarýna aykýrý olursa iþçi, karþýlýðý verilmek koþuluyla, fazla çalýþmayý yerine getirmekle yükümlüdür.

Özel kanunlardaki hükümler saklýdýr.

V. Düzenlemelere ve talimata uyma borcu
MADDE 399- Ýþveren, iþin görülmesi ve iþçilerin iþyerindeki davranýþlarýyla ilgili genel düzenlemeler yapabilir ve onlara özel talimat verebilir. Ýþçiler, bunlara dürüstlük kurallarýnýn gerektirdiði ölçüde uymak zorundadýrlar.

VI. Ýþçinin sorumluluðu
MADDE 400- Ýþçi, iþverene kusuruyla verdiði her türlü zarardan sorumludur.

Bu sorumluluðun belirlenmesinde; iþin tehlikeli olup olmamasý, uzmanlýðý ve eðitimi gerektirip gerektirmemesi ile iþçinin iþveren tarafýndan bilinen veya bilinmesi gereken yetenek ve nitelikleri göz önünde tutulur.

10824

D. Ýþverenin borçlarý
I. Ücret ödeme borcu
1. Ücret
a. Genel olarak
MADDE 401- Ýþveren, iþçiye sözleþmede veya toplu iþ sözleþmesinde belirlenen; sözleþmede hüküm bulunmayan hâllerde ise, asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti ödemekle yükümlüdür.

b. Fazla çalýþma ücreti
MADDE 402- Ýþveren, fazla çalýþma için iþçiye normal çalýþma ücretini en az yüzde elli fazlasýyla ödemekle yükümlüdür.

Ýþveren, iþçinin rýzasýyla fazla çalýþma ücreti yerine, uygun bir zamanda fazla çalýþmayla orantýlý olarak izin verebilir.

c. Ýþin sonucundan pay alma
MADDE 403- Sözleþmeyle iþçiye ücretle birlikte üretilenden, cirodan veya kârdan belli bir pay verilmesi kararlaþtýrýlmýþsa, hesap dönemi sonunda bu pay, yasal hükümler veya genellikle kabul edilmiþ ticari esaslar göz önünde tutularak belirlenir.

Ýþçiye belli bir pay verilmesi kararlaþtýrýlan hâllerde, payýn hesaplanmasýnda uyuþulamazsa iþveren, iþçiye veya onun yerine, birlikte kararlaþtýrdýklarý ya da hâkimin atadýðý bilirkiþiye bilgi vermek ve bilginin dayanaðýný oluþturan iþletmeyle ilgili defter ve belgeleri incelemesine sunmak; kârdan bir pay verilmesi kararlaþtýrýlmýþsa, iþveren iþçiye, istemi üzerine ayrýca yýl sonu kâr zarar cetvelini vermek zorundadýr.

d. Aracýlýk ücreti
MADDE 404- Ýþçiye belli iþlerde aracýlýk yapmasý karþýlýðýnda iþverence bir ücret ödeneceði kararlaþtýrýlmýþsa, aracýlýk yapýlan iþlemin üçüncü kiþi ile geçerli olarak kurulmasýyla iþçinin istem hakký doðar.

Borçlarýn kýsým kýsým ifa edileceði sözleþmeler ile sigorta sözleþmelerinde, her kýsma iliþkin ücret isteminin bu kýsma iliþkin borcun muaccel olmasýyla veya yerine getirilmesiyle doðacaðý yazýlý olarak kararlaþtýrýlabilir.

Ýþçinin aracýlýðý suretiyle iþveren ile üçüncü kiþi arasýnda kurulan sözleþme, iþveren tarafýndan kusuru olmaksýzýn ifa edilmezse veya üçüncü kiþi borçlarýný yerine getirmezse, ücret istemine yönelik hak sona erer. Sadece kýsmi ifa hâlinde, ücretten orantýlý olarak indirim yapýlýr.

Sözleþmeyle iþçiye, kendisine ödenecek aracýlýk ücretinin hesabýný tutma yükümlülüðü getirilmemiþse, iþveren iþçiye ücretin muaccel olduðu her dönem için, bu ücrete tabi iþlemleri de içeren yazýlý hesap vermekle yükümlüdür.

Hesabý gözden geçirme ihtiyacý ortaya çýkarsa iþveren, iþçiye veya onun yerine, birlikte kararlaþtýrdýklarý ya da hâkimin atadýðý bilirkiþiye bilgi vermek ve bilginin dayanaðýný oluþturan iþletmeyle ilgili defter ve belgeleri onun incelemesine sunmak zorundadýr.

e. Ýkramiye
MADDE 405- Ýþveren, bayram, yýlbaþý ve doðum günü gibi belirli günler dolayýsýyla iþçilerine özel ikramiye verebilir. Ancak, iþçilerin ikramiyeyi istem haklarý bu konuda anlaþmanýn veya çalýþma þartýnýn ya da iþverenin tek taraflý taahhüdünün varlýðý hâlinde doðar.

Hizmet sözleþmesi ikramiyenin verildiði dönemden önce sona ermiþse, ikramiyenin çalýþtýðý süreye yansýyan bölümü ödenir.

10825

2. Ücretin ödenmesi
a. Ödeme süresi
MADDE 406- Aksine âdet olmadýkça, iþçiye ücreti her ayýn sonunda ödenir. Ancak, hizmet sözleþmesi veya toplu iþ sözleþmesiyle daha kýsa ödeme süreleri belirlenebilir.

Daha kýsa bir ödeme süresi kararlaþtýrýlmamýþsa veya aksine âdet yoksa, aracýlýk ücreti her ayýn sonunda ödenir. Ancak, iþlemlerin yapýlmasý altý aydan daha uzun bir süre gerektirdiði takdirde, aracýlýk ücreti asýl ücrete ek olarak kararlaþtýrýlmýþsa, yazýlý anlaþmayla ödeme daha ileri bir tarihe býrakýlabilir.

Asýl ücrete ek olarak üretilenden pay verilmesi öngörülen hâllerde, ürün payý belirlenir belirlenmez, cirodan veya kârdan pay verilmesi kararlaþtýrýlan hâllerde ise payýn, hesap dönemini izleyen en geç üç ay içinde belirlenerek ödenmesi þarttýr.

Ýþveren, iþçiye zorunlu ihtiyacýnýn ortaya çýkmasý hâlinde ve hakkaniyet gereði ödeyebilecek durumda ise, hizmetiyle orantýlý olarak avans vermekle yükümlüdür.

b. Ücretin korunmasý
MADDE 407- Çalýþtýrýlan iþçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeþit istihkaktan o ay içinde ödenenlerin özel olarak açýlan banka hesabýna yatýrýlmak suretiyle ödenmesi hususunda; tabi olduðu vergi mükellefiyeti türü, iþletme büyüklüðü, çalýþtýrdýðý iþçi sayýsý, iþyerinin bulunduðu il ve benzeri unsurlarý dikkate alarak iþ sahiplerini zorunlu tutmaya, banka hesabýna yatýrýlacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeþit istihkakýn, brüt ya da kanuni kesintiler düþüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacaðýný belirlemeye Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðý, Maliye Bakanlýðý ve Hazine Müsteþarlýðýndan sorumlu Devlet Bakanlýðý müþtereken yetkilidir. Çalýþtýrdýðý iþçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeþit istihkakýný özel olarak açýlan banka hesaplarý vasýtasýyla ödeme zorunluluðuna tabî tutulan iþ sahipleri, iþçilerinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeþit istihkakýný özel olarak açýlan banka hesaplarý dýþýnda ödeyemezler. Her ödeme döneminde, iþçiye hesap pusulasý verilir. Ýþçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeþit istihkaklarýnýn özel olarak açýlan banka hesabýna yatýrýlmak suretiyle ödenmesine iliþkin diðer ûsul ve esaslar, anýlan bakanlýklarca müþtereken çýkarýlacak yönetmelikle düzenlenir.

Ýþveren, iþçiden olan alacaðý ile ücret borcunu iþçinin rýzasý olmadýkça takas edemez. Ancak, iþçinin kasten sebebiyet verdiði yargý kararýyla sabit bir zarardan doðan alacaklar, ücretin haczedilebilir kýsmý kadar takas edilebilir.

Ücretin iþveren lehine kullanýlacaðýna iliþkin anlaþmalar geçersizdir.

3. Ýþgörme ediminin ifasýnýn engellenmesi hâlinde ücret
a. Ýþverenin temerrüdü hâlinde
MADDE 408- Ýþveren, iþgörme ediminin yerine getirilmesini kusuruyla engellerse veya edimi kabulde temerrüde düþerse, iþçiye ücretini ödemekle yükümlü olup, iþçiden bu edimini daha sonra yerine getirmesini isteyemez. Ancak, iþçinin bu engelleme sebebiyle yapmaktan kurtulduðu giderler ile baþka bir iþ yaparak kazandýðý veya kazanmaktan bilerek kaçýndýðý yararlar ücretinden indirilir.

10826

b. Ýþçinin çalýþmayý durdurmasý hâlinde
MADDE 409- Uzun süreli bir hizmet iliþkisinde iþçi, hastalýk, askerlik veya kanundan doðan çalýþma ve benzeri sebeplerle kusuru olmaksýzýn, iþ gördüðü süreye oranla kýsa bir süre için iþgörme edimini ifa edemezse iþveren, baþka bir yolla karþýlanmadýðý takdirde, o süre için iþçiye hakkaniyete uygun bir ücret ödemekle yükümlüdür.

4. Ücret alacaðýnýn haczi, devri ve rehnedilmesi
MADDE 410- Ýþçilerin ücretinin dörtte birinden fazlasý haczedilemez, baþkasýna devredilemez ve rehnedilemez. Ancak, iþçinin bakmakla yükümlü olduðu aile bireyleri için hâkim tarafýndan takdir edilecek miktar, bu orana dâhil deðildir. Nafaka alacaklýlarýnýn haklarý saklýdýr.

Gelecekteki ücret alacaklarýnýn devredilmesi veya rehnedilmesi geçersizdir.

5. Parça baþýna veya götürü iþ
a. Ýþ verme
MADDE 411- Ýþçi, sözleþme gereðince yalnýz bir iþveren için sadece parça baþýna veya götürü iþ yapmayý üstlenmiþse iþveren, ona yeterli iþ vermekle yükümlüdür.

Ýþveren, kendi kusuru olmaksýzýn sözleþmede öngörülen parça baþýna veya götürü iþ saðlayamayacak durumda bulunduðu veya iþletme koþullarý geçici olarak gerektirdiði takdirde iþçiye, ücreti zaman esasýna göre öder. Bu durumda, zamana göre ödenecek ücret, anlaþmada veya hizmet ya da toplu iþ sözleþmesinde belirlenmemiþse iþveren, iþçiye parça baþýna veya götürü olarak daha önce aldýðý ortalama ücrete eþdeðer bir ücret ödemekle yükümlüdür.

Parça baþýna veya götürü ya da zamana göre iþ saðlayamayan iþveren, en azýndan iþgörme edimini kabulde temerrüt hükümleri uyarýnca zamana göre iþgörmede ödeyeceði ücreti ödemekle yükümlüdür.

b. Birim ücreti
MADDE 412- Ýþçi, sözleþme gereðince parça baþýna veya götürü olarak çalýþmayý üstlendiði takdirde iþveren, her iþin baþlamasýndan önce ona ödenecek birim ücretini bildirmekle yükümlüdür.

Bu bildirimi yapmayan iþveren, ayný veya benzer bir iþ için belirlenmiþ olan birim ücretini ödemekle yükümlüdür.

II. Ýþ araç ve malzemeleri
MADDE 413- Aksine anlaþma veya yerel âdet yoksa, iþveren iþçiye bu iþ için gerekli araçlarý ve malzemeyi saðlamakla yükümlüdür.

Ýþçi iþverenle anlaþarak kendi araç veya malzemesini iþin görülmesine özgülerse, aksi anlaþmada kararlaþtýrýlmadýkça veya yerel âdet bulunmadýkça iþveren, bunun için iþçiye uygun bir karþýlýk ödemekle yükümlüdür.

III. Giderler
1. Genel olarak
MADDE 414- Ýþveren, iþin görülmesinin gerektirdiði her türlü harcama ile iþçiyi iþyeri dýþýnda çalýþtýrdýðý takdirde, geçimi için zorunlu olan harcamalarý da ödemekle yükümlüdür.

Yazýlý olarak yapýlmýþ bir hizmet veya toplu iþ sözleþmesinde, bizzat iþçi tarafýndan karþýlanmasý kararlaþtýrýlan harcamalarýn, iþçiye götürü biçimde günlük, haftalýk veya aylýk olarak ödenmesi öngörülebilir. Ancak bu ödeme, zorunlu harcamalarý karþýlayacak miktardan az olamaz.

Zorunlu harcamalarýn kýsmen veya tamamen iþçi tarafýndan bizzat karþýlanmasýna iliþkin anlaþmalar geçersizdir.

10827

2. Taþýma araçlarý
MADDE 415- Ýþçi, iþin görülmesi için iþverenle anlaþarak iþverenin veya kendisinin saðladýðý bir taþýma aracý kullanýyorsa, taþýtýn iþletilmesi ve bakýmý için gerekli olaðan giderler, hizmet için kullanýldýðý ölçüde iþverence karþýlanýr.

Ýþçi iþverenle anlaþarak, iþin görülmesinde kendi motorlu aracýný kullanýyorsa, iþveren ayrýca bu araçla ilgili vergiyi, zorunlu mali sorumluluk sigortasý primini ve aracýn yýpranmasý karþýlýðýnda uygun bir tazminatý hizmet için kullanýldýðý ölçüde iþçiye ödemekle yükümlüdür.

Ýþçi iþverenle anlaþarak, hizmetin görülmesinde kendisine ait diðer taþýma araçlarýný ve hayvanlarýný kullanýyorsa iþveren, bunlarýn kullanma ve bakýmý için gerekli olan olaðan giderleri hizmet için kullanýldýðý ölçüde karþýlamakla yükümlüdür.

3. Giderlerin ödenmesi
MADDE 416- Ýþçinin yapmýþ olduðu giderlerden doðan alacaðý, daha kýsa bir süre kararlaþtýrýlmamýþsa veya yerel âdet yoksa, her defasýnda ücretle birlikte ödenir.

Ýþçi, sözleþmeden doðan borçlarýný yerine getirmek için düzenli olarak masraf yapýyorsa, kendisine en az ayda bir olmak üzere belirli aralýklarla uygun bir avans verilir.

IV. Ýþçinin kiþiliðinin korunmasý
1. Genel olarak
MADDE 417- Ýþveren, hizmet iliþkisinde iþçinin kiþiliðini korumak ve saygý göstermek ve iþyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni saðlamakla, özellikle iþçilerin psikolojik ve cinsel tacize uðramamalarý ve bu tür tacizlere uðramýþ olanlarýn daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

Ýþveren, iþyerinde iþ saðlýðý ve güvenliðinin saðlanmasý için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansýz bulundurmak; iþçiler de iþ saðlýðý ve güvenliði konusunda alýnan her türlü önleme uymakla yükümlüdür. 

Ýþverenin yukarýdaki hükümler dâhil, kanuna ve sözleþmeye aykýrý davranýþý nedeniyle iþçinin ölümü, vücut bütünlüðünün zedelenmesi veya kiþilik haklarýnýn ihlaline baðlý zararlarýn tazmini, sözleþmeye aykýrýlýktan doðan sorumluluk hükümlerine tabidir.

2. Ev düzeni içinde çalýþmada
MADDE 418- Ýþçi iþverenle birlikte ev düzeni içinde yaþýyorsa iþveren, yeterli gýda ve uygun bir barýnak saðlamakla yükümlüdür.

Ýþçi, kusuru olmaksýzýn hastalýk veya kaza gibi sebeplerle iþgörme edimini yerine getiremezse iþveren, sosyal sigortalar yardýmlarýndan yararlanamayan, bir yýla kadar çalýþmýþ iþçinin bakýmýný ve tedavisini, iki hafta süreyle saðlamak zorundadýr. Ýþçinin bir yýlý aþan her hizmet yýlý için söz konusu süre, dört haftayý aþmamak üzere ikiþer gün artýrýlýr.

Ýþveren, iþçinin gebeliðinde ve doðum yapmasý durumunda da ayný edimleri yerine getirmekle yükümlüdür.

3. Kiþisel verilerin kullanýlmasýnda
MADDE 419- Ýþveren, iþçiye ait kiþisel verileri, ancak iþçinin iþe yatkýnlýðýyla ilgili veya hizmet sözleþmesinin ifasý için zorunlu olduðu ölçüde kullanabilir.

Özel kanun hükümleri saklýdýr.

10828

V. Ceza koþulu ve ibra
MADDE 420- Hizmet sözleþmelerine sadece iþçi aleyhine konulan ceza koþulu geçersizdir.

Ýþçinin iþverenden alacaðýna iliþkin ibra sözleþmesinin yazýlý olmasý, ibra tarihi itibarýyla sözleþmenin sona ermesinden baþlayarak en az bir aylýk sürenin geçmiþ bulunmasý, ibra konusu alacaðýn türünün ve miktarýnýn açýkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarýna nazaran noksansýz ve banka aracýlýðýyla yapýlmasý þarttýr. Bu unsurlarý taþýmayan ibra sözleþmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.

Hakkýn gerçek tutarda ödendiðini ihtiva etmeyen ibra sözleþmeleri veya ibra beyanýný muhtevi diðer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sýnýrlý olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracýlýðýyla yapýlmýþ olmasý zorunludur.

Ýkinci ve üçüncü fýkra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile iþçinin diðer yakýnlarýnýn isteyebilecekleri dâhil, hizmet sözleþmesinden doðan bütün tazminat alacaklarýna da uygulanýr.

VI. Tatil ve izinler
1. Hafta tatili ve iþ arama izni
MADDE 421- Ýþveren, iþçiye her hafta, kural olarak pazar günü veya durum ve koþullar buna imkân vermezse, bir tam çalýþma günü tatil vermekle yükümlüdür.

Ýþveren, belirsiz süreli hizmet sözleþmesinin feshi hâlinde, bildirim süresi içinde iþçiye ücretinde bir kesinti olmaksýzýn, günde iki saat iþ arama izni vermekle yükümlüdür.

Ýzin saatlerinin ve günlerinin belirlenmesinde, iþyerinin ve iþçinin haklý menfaatleri göz önünde tutulur.

2. Yýllýk izin
a. Süresi
MADDE 422- Ýþveren, en az bir yýl çalýþmýþ olan iþçilere yýlda en az iki hafta ve onsekiz yaþýndan küçük iþçiler ile elli yaþýndan büyük iþçilere de en az üç hafta ücretli yýllýk izin vermekle yükümlüdür.

b. Ýndirimi
MADDE 423- Ýþçi, bir hizmet yýlý içinde kendi kusuruyla toplam bir aydan daha uzun bir süreyle hizmeti yerine getirmediði takdirde iþveren, çalýþýlmayan her tam ay için, yýllýk ücretli izin süresinden bir gün indirim yapabilir.

Ýþçi, bir hizmet yýlý içinde kendi kusuru olmaksýzýn hastalýk, kaza, yasal bir yükümlülüðün veya kamu görevinin yerine getirilmesi gibi kiþiliðine baðlý sebeplerle en çok üç ay süreyle iþgörme edimini yerine getiremediði takdirde, iþveren yýllýk ücretli izin süresinden indirim yapamaz.

Ýþveren, gebelik ve doðum yapma sebebiyle iþgörme edimini en çok üç ay süreyle yerine getiremeyen kadýn iþçinin yýllýk ücretli izin süresinden indirim yapamaz.

Hizmet veya toplu iþ sözleþmeleriyle, iþçinin aleyhine hüküm doðuracak þekilde, ikinci ve üçüncü fýkra hükümlerine aykýrý düzenleme yapýlamaz.

c. Kullanýlmasý
MADDE 424- Yýllýk ücretli izinler, kural olarak aralýksýz biçimde verilir; ancak taraflarýn anlaþmasýyla ikiye bölünerek de kullanýlabilir.

Ýþveren, yýllýk ücretli izin tarihlerini, iþyerinin veya ev düzeninin menfaatleriyle baðdaþtýðý ölçüde, iþçinin isteklerini göz önünde tutarak belirler.

10829

d. Ücreti
MADDE 425- Ýþveren, yýllýk ücretli iznini kullanan her iþçiye, yýllýk ücretli izin süresine iliþkin ücretini, ilgili iþçinin izne baþlamasýndan önce peþin olarak ödemek veya avans olarak vermekle yükümlüdür.

 Ýþçi, hizmet iliþkisi devam ettiði sürece, iþverenden alacaðý para ve baþka menfaatler karþýlýðýnda yýllýk ücretli izin hakkýndan feragat edemez.

Hizmet sözleþmesinin herhangi bir sebeple sona ermesi hâlinde, iþçinin hak kazanýp da kullanamadýðý yýllýk izin sürelerine ait ücreti, sözleþmenin sona erdiði tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete iliþkin zamanaþýmý, hizmet sözleþmesinin sona erdiði tarihte iþlemeye baþlar.

VII. Hizmet belgesi
MADDE 426- Ýþveren, iþçinin isteði üzerine her zaman, iþin türünü ve süresini içeren bir hizmet belgesi vermekle yükümlüdür.

Ýþçinin açýkça istemde bulunmasý hâlinde, hizmet belgesinde onun iþgörmedeki becerisi ile tutum ve davranýþlarý da belirtilir.

Hizmet belgesinin zamanýnda verilmemesinden veya belgede doðru olmayan bilgiler bulunmasýndan zarar gören iþçi veya iþçiyi iþe alan yeni iþveren, eski iþverenden tazminat isteyebilir.

E. Sýnaî ve fikrî mülkiyet hakký
MADDE 427- Hizmet buluþlarý üzerinde iþçinin ve iþverenin haklarý, bunlarýn kazanýlmasý ile diðer sýnaî ve fikrî mülkiyet haklarý konusunda özel kanun hükümleri uygulanýr.

F. Hizmet iliþkisinin devri
I. Ýþyerinin tamamýnýn veya bir bölümünün devri
MADDE 428 Ýþyerinin tamamý veya bir bölümü hukuki bir iþlemle baþkasýna devredildiðinde, devir tarihinde iþyerinde veya bir bölümünde mevcut olan hizmet sözleþmeleri, bütün hak ve borçlarý ile birlikte devralana geçer.

Ýþçinin hizmet süresine baðlý haklarý bakýmýndan, onun devreden iþveren yanýnda iþe baþladýðý tarih esas alýnýr.

Yukarýdaki hükümlere göre devir hâlinde, devirden önce doðmuþ olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan, devreden ve devralan iþveren müteselsilen sorumludurlar. Ancak, devreden iþverenin bu yükümlülüklerden doðan sorumluluðu, devir tarihinden itibaren iki yýl ile sýnýrlýdýr.

II. Sözleþmenin devri
MADDE 429- Hizmet sözleþmesi, ancak iþçinin yazýlý rýzasý alýnmak suretiyle, sürekli olarak baþka bir iþverene devredilebilir.

Devir iþlemiyle, devralan, bütün hak ve borçlarý ile birlikte, hizmet sözleþmesinin iþveren tarafý olur. Bu durumda, iþçinin, hizmet süresine baðlý haklarý bakýmýndan, devreden iþveren yanýnda iþe baþladýðý tarih esas alýnýr.

G. Sözleþmenin sona ermesi
I. Belirli süreli sözleþmede
MADDE 430- Belirli süreli hizmet sözleþmesi, aksi kararlaþtýrýlmadýkça, fesih bildiriminde bulunulmasýna gerek olmaksýzýn, sürenin bitiminde kendiliðinden sona erer.

10830

Belirli süreli sözleþme, süresinin bitiminden sonra örtülü olarak sürdürülüyorsa, belirsiz süreli sözleþmeye dönüþür. Ancak, esaslý bir sebebin varlýðý hâlinde, üst üste belirli süreli hizmet sözleþmesi kurulabilir.

Taraflardan her biri, on yýldan uzun süreli hizmet sözleþmesini on yýl geçtikten sonra, altý aylýk fesih bildirim süresine uyarak feshedebilir. Fesih, ancak bu süreyi izleyen aybaþýnda hüküm ifade eder.

Sözleþmenin fesih bildirimiyle sona ereceði kararlaþtýrýlmýþ ve iki taraf da fesih bildiriminde bulunmamýþsa, sözleþme belirsiz süreli sözleþmeye dönüþür.

II. Belirsiz süreli sözleþmede
1. Genel olarak fesih hakký
MADDE 431- Taraflardan her birinin, belirsiz süreli sözleþmeyi fesih sürelerine uyarak feshetme hakký vardýr.

2. Fesih bildirim süresi
a. Genel olarak
MADDE 432- Belirsiz süreli hizmet sözleþmelerinin feshinden önce, durumun diðer tarafa bildirilmesi gerekir.

Hizmet sözleþmesi; bildirimin diðer tarafa ulaþmasýndan baþlayarak, hizmet süresi bir yýla kadar sürmüþ olan iþçi için iki hafta sonra; bir yýldan beþ yýla kadar sürmüþ iþçi için dört hafta ve beþ yýldan fazla sürmüþ iþçi için altý hafta sonra sona erer.

Bu süreler kýsaltýlamaz; ancak sözleþmeyle artýrýlabilir.

Ýþveren, fesih bildirim süresine ait ücreti peþin vermek suretiyle hizmet sözleþmesini feshedebilir.

Fesih bildirim sürelerinin, her iki taraf için de ayný olmasý zorunludur; sözleþmede farklý süreler öngörülmüþse, her iki tarafa da en uzun olan fesih bildirim süresi uygulanýr.

Hizmet sözleþmesinin askýya alýndýðý hâllerde fesih bildirim süreleri iþlemez.

b. Deneme süresi içinde
MADDE 433- Taraflar, hizmet sözleþmesine iki ayý aþmamak koþuluyla deneme süresi koyabilirler. Deneme süresi konulmuþsa taraflar, bu süre içinde fesih süresine uymak zorunda olmaksýzýn, hizmet sözleþmesini tazminatsýz feshedebilirler.

Ýþçinin çalýþtýðý günler için ücret ve diðer haklarý saklýdýr.

III. Feshe karþý koruma
MADDE 434- Hizmet sözleþmesinin fesih hakkýnýn kötüye kullanýlarak sona erdirildiði durumlarda iþveren, iþçiye fesih bildirim süresine ait ücretin üç katý tutarýnda tazminat ödemekle yükümlüdür.

IV. Derhâl fesih
1. Koþullarý
a. Haklý sebepler
MADDE 435- Taraflardan her biri, haklý sebeplerle sözleþmeyi derhâl feshedebilir. Sözleþmeyi fesheden taraf, fesih sebebini yazýlý olarak bildirmek zorundadýr.

Sözleþmeyi fesheden taraftan, dürüstlük kurallarýna göre hizmet iliþkisini sürdürmesi beklenemeyen bütün durum ve koþullar, haklý sebep sayýlýr.

10831

b. Ýþverenin ödeme güçsüzlüðüne düþmesi
MADDE 436- Ýþverenin ödeme güçsüzlüðüne düþmesi hâlinde iþçi, sözleþmeden doðan haklarý uygun bir süre içinde iþveren tarafýndan güvenceye baðlanmazsa, sözleþmeyi derhâl feshedebilir.

2. Sonuçlarý
a. Haklý sebeple fesihte
MADDE 437- Haklý fesih sebepleri, taraflardan birinin sözleþmeye uymamasýndan doðmuþsa o taraf, sebep olduðu zararý, hizmet iliþkisine dayanan bütün haklar göz önünde tutularak, tamamen gidermekle yükümlüdür.

Diðer durumlarda hâkim, bütün durum ve koþullarý göz önünde tutarak haklý sebeple feshin maddi sonuçlarýný serbestçe deðerlendirir.

b. Haklý sebebe dayanmayan fesihte
MADDE 438- Ýþveren, haklý sebep olmaksýzýn hizmet sözleþmesini derhâl feshederse iþçi, belirsiz süreli sözleþmelerde, fesih bildirim süresine; belirli süreli sözleþmelerde ise, sözleþme süresine uyulmamasý durumunda, bu sürelere uyulmuþ olsaydý kazanabileceði miktarý, tazminat olarak isteyebilir.

Belirli süreli hizmet sözleþmesinde iþçinin hizmet sözleþmesinin sona ermesi yüzünden tasarruf ettiði miktar ile baþka bir iþten elde ettiði veya bilerek elde etmekten kaçýndýðý gelir, tazminattan indirilir.

Hâkim, bütün durum ve koþullarý göz önünde tutarak, ayrýca miktarýný serbestçe belirleyeceði bir tazminatýn iþçiye ödenmesine karar verebilir; ancak belirlenecek tazminat miktarý, iþçinin altý aylýk ücretinden fazla olamaz.

c. Ýþçinin haksýz olarak iþe baþlamamasý veya iþi býrakmasý
MADDE 439- Ýþçi, haklý sebep olmaksýzýn iþe baþlamadýðý veya aniden iþi býraktýðý takdirde iþveren, aylýk ücretin dörtte birine eþit bir tazminat isteme hakkýna sahiptir. Ýþverenin, ayrýca ek zararlarýnýn giderilmesini isteme hakký da vardýr.

Ýþveren zarara uðramamýþsa veya uðradýðý zarar iþçinin aylýk ücretinin dörtte birinden az ise, hâkim tazminatý indirebilir.

Tazminat isteme hakký takas yoluyla sona ermemiþse iþveren, iþçinin iþe baþlamamasýndan veya iþi býrakmasýndan baþlayarak otuz gün içinde, dava veya takip yoluyla bu hakkýný kullanmak zorundadýr. Aksi takdirde, tazminat isteme hakký düþer.

V. Ýþçinin veya iþverenin ölümü
1. Ýþçinin ölümü
MADDE 440- Sözleþme, iþçinin ölümüyle kendiliðinden sona erer. Ýþveren, iþçinin sað kalan eþine ve ergin olmayan çocuklarýna, yoksa bakmakla yükümlü olduðu kiþilere, ölüm gününden baþlayarak bir aylýk; hizmet iliþkisi beþ yýldan uzun bir süre devam etmiþse, iki aylýk ücret tutarýnda bir ödeme yapmakla yükümlüdür.

2. Ýþverenin ölümü
MADDE 441- Ýþverenin ölümü hâlinde, yerini mirasçýlarý alýr. Bu durumda iþyerinin tamamýnýn veya bir bölümünün devri ile gerçekleþen hizmet iliþkisinin devrine iliþkin hükümler kýyas yoluyla uygulanýr.

10832

Hizmet sözleþmesi aðýrlýklý olarak iþverenin kiþiliði dikkate alýnmak suretiyle kurulmuþsa, onun ölümüyle kendiliðinden  sona erer. Ancak, iþçi sözleþmenin süresinden önce sona ermesi yüzünden uðradýðý zarar için, mirasçýlardan hakkaniyete uygun bir tazminat isteminde bulunabilir.

VI. Sözleþmenin sona ermesinin sonuçlarý
1. Borçlarýn muaccel olmasý
MADDE 442- Sözleþmenin sona ermesiyle, sözleþmeden doðan bütün borçlar muaccel olur.

Muacceliyet aný, iþçinin aracýlýðý suretiyle kurulan hukuki iliþkilerde üçüncü kiþinin üstlendiði borç, hizmet sözleþmesinin sona ermesinden sonra tamamen veya kýsmen ifa edilecekse altý aya; dönemsel edimler içeren iliþkilerde bir yýla; sigorta sözleþmelerinde veya ifasý altý aydan uzun bir süreye yayýlmýþ olan iþlerde ise iki yýla kadar, yazýlý bir anlaþmayla ertelenebilir.

Üretilenden pay verilmesi öngörülen hâllerde ürün payý belirlenir belirlenmez, cirodan veya kârdan pay verilmesi kararlaþtýrýlan hâllerde ise pay, hesap dönemini izleyen en geç üç ay sonunda muaccel olur.

2. Geri verme yükümlülüðü
MADDE 443- Sözleþmenin sona ermesi durumunda, taraflardan her biri, diðerinden veya üçüncü bir kiþiden diðerinin hesabýna, hizmetle iliþkili olarak almýþ olduðu þeyleri geri vermekle yükümlüdür.

Ýþçi, özellikle motorlu taþýtlarý ve trafik izin belgelerini, alacaklarýndan fazla olduðu ölçüde ücret ve masraf avanslarýný geri vermekle yükümlüdür.

Taraflarýn hapis haklarý saklýdýr.

VII. Rekabet yasaðý
1. Koþullarý
MADDE 444- Fiil ehliyetine sahip olan iþçi, iþverene karþý, sözleþmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabýna rakip bir iþletme açmaktan, baþka bir rakip iþletmede çalýþmaktan veya bunlarýn dýþýnda, rakip iþletmeyle baþka türden bir menfaat iliþkisine giriþmekten kaçýnmayý yazýlý olarak üstlenebilir.

Rekabet yasaðý kaydý, ancak hizmet iliþkisi iþçiye müþteri çevresi veya üretim sýrlarý ya da iþverenin yaptýðý iþler hakkýnda bilgi edinme imkâný saðlýyorsa ve ayný zamanda bu bilgilerin kullanýlmasý, iþverenin önemli bir zararýna sebep olacak nitelikteyse geçerlidir.

2. Sýnýrlandýrýlmasý
MADDE 445- Rekabet yasaðý, iþçinin ekonomik geleceðini hakkaniyete aykýrý olarak tehlikeye düþürecek biçimde yer, zaman ve iþlerin türü bakýmýndan uygun olmayan sýnýrlamalar içeremez ve süresi, özel durum ve koþullar dýþýnda iki yýlý aþamaz.

Hâkim, aþýrý nitelikteki rekabet yasaðýný, bütün durum ve koþullarý serbestçe deðerlendirmek ve iþverenin üstlenmiþ olabileceði karþý edimi de hakkaniyete uygun biçimde göz önünde tutmak suretiyle, kapsamý veya süresi bakýmýndan sýnýrlayabilir.

3. Aykýrý davranýþlarýn sonuçlarý
MADDE 446- Rekabet yasaðýna aykýrý davranan iþçi, bunun sonucu olarak iþverenin uðradýðý bütün zararlarý gidermekle yükümlüdür.

Yasaða aykýrý davranýþ bir ceza koþuluna baðlanmýþsa ve sözleþmede aksine bir hüküm de yoksa, iþçi öngörülen miktarý ödeyerek rekabet yasaðýna iliþkin borcundan kurtulabilir; ancak, iþçi bu miktarý aþan zararý gidermek zorundadýr.

10833

Ýþveren, ceza koþulu ve doðabilecek ek zararlarýnýn ödenmesi dýþýnda, sözleþmede yazýlý olarak açýkça saklý tutmasý koþuluyla, kendisinin ihlal veya tehdit edilen menfaatlerinin önemi ile iþçinin davranýþý haklý gösteriyorsa, yasaða aykýrý davranýþa son verilmesini de isteyebilir.

4. Sona ermesi
MADDE 447- Rekabet yasaðý, iþverenin bu yasaðýn sürdürülmesinde gerçek bir yararýnýn olmadýðý belirlenmiþse sona erer.

Sözleþme, haklý bir sebep olmaksýzýn iþveren tarafýndan veya iþverene yüklenebilen bir nedenle iþçi tarafýndan feshedilirse, rekabet yasaðý sona erer.

ÝKÝNCÝ AYIRIM

Pazarlamacýlýk Sözleþmesi

A. Tanýmý ve kurulmasý
I. Tanýmý
MADDE 448- Pazarlamacýlýk sözleþmesi, pazarlamacýnýn sürekli olarak, bir ticari iþletme sahibi iþveren hesabýna ve iþletmesinin dýþýnda, her türlü iþlemin yapýlmasýna aracýlýk etmeyi veya yazýlý anlaþma varsa, bu anlaþmada belirtilen iþlemleri yapmayý, iþletme sahibi iþverenin de buna karþýlýk ücret ödemeyi üstlendiði sözleþmedir.

II. Kurulmasý
MADDE 449- Pazarlamacýlýk sözleþmesi, sözleþmenin süresini, sona ermesini, pazarlamacýnýn yetkilerini, ücret ve masraflarýn nasýl ödeneceðini, taraflardan birinin yerleþim yeri yabancý ülkede ise uygulanacak hukukun ve yetkili mahkemenin hangisi olduðunu içerir.

Yukarýdaki fýkra uyarýnca sözleþmede yer almasý öngörülen hususlar taraflarca belirlenmemiþse, kanun hükümleri ve alýþýlmýþ hizmet koþullarý uygulanýr.

B. Pazarlamacýnýn yükümlülük ve yetkileri
I. Yükümlülükleri
MADDE 450- Pazarlamacý, talimata uymamasýný zorunlu kýlan haklý bir sebep olmadýkça, kendisine verilen talimata uygun olarak müþterileri ziyaret etmekle yükümlüdür; iþverenin izni olmadýkça, kendisi veya üçüncü kiþiler hesabýna iþlem yapamaz, aracýlýk edemez.

Pazarlamacý, iþlem yapmaya yetkiliyse, talimatta öngörülen fiyatlara ve diðer iþlem koþullarýna uymak zorundadýr; iþveren razý olmadýkça, bunlarda deðiþiklik yapamaz.

Pazarlamacý, pazarlama faaliyetleri ile ilgili olarak düzenli biçimde ayrýntýlý bilgi vermek, aldýðý sipariþleri iþverene derhâl ulaþtýrmak ve müþteri çevresini ilgilendiren önemli olaylarý bildirmekle yükümlüdür.

II. Garanti
MADDE 451- Pazarlamacýnýn, müþterilerin ödememelerinden veya diðer yükümlülüklerini ifa etmemelerinden sorumlu olacaðýna ya da alacaðýn tahsili için yapýlacak masraflarý tamamen veya kýsmen karþýlayacaðýna iliþkin anlaþmalar, kesin olarak hükümsüzdür.

Pazarlamacý, kendi müþteri çevresiyle iþlem yapýyorsa, müþterilerin borçlarýný ifa etmemesi durumunda, iþverenin her bir iþlemde uðrayacaðý zararýn dörtte birini geçmemek üzere karþýlamayý, uygun bir ek komisyon kararlaþtýrýlmasý koþuluyla yazýlý olarak üstlenebilir.

10834

Sigorta sözleþmelerinde aracýlýk yapan pazarlamacýlar, bir primin tamamýnýn veya bir kýsmýnýn ödenmemesi sebebiyle, bunun tahsili için dava veya icra takibi yoluna baþvurulmasý durumunda, bu amaçla yapýlacak masraflarýn en çok yarýsýný karþýlayacaklarýný, yazýlý olarak üstlenebilirler.

III. Yetkileri
MADDE 452- Aksine yazýlý anlaþma olmadýkça pazarlamacý, sadece iþlemlere aracýlýk etmeye yetkilidir.

Pazarlamacý, iþlem yapmaya yetkili kýlýnmýþsa yetkisi, bu iþlerin icrasý için gereken bütün olaðan hukuki iþlem ve fiilleri kapsar; özel yetki verilmedikçe müþterilerden tahsilat yapamaz ve ödeme günlerini deðiþtiremez.

C. Ýþverenin özel yükümlülükleri
I. Faaliyet alaný
MADDE 453- Pazarlamacýya belirli bir pazarlama alanýnda veya belirli bir müþteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi verilmiþ ve aksine yazýlý anlaþma da yapýlmamýþsa iþveren, baþkalarýna ayný alan veya çevrede faaliyette bulunma yetkisi veremez; ancak, kendisi üçüncü kiþilerle iþlem yapabilir.

Sözleþmenin pazarlama alaný veya müþteri çevresine iliþkin hükmünün deðiþtirilmesini gerektiren bir sebep varsa iþveren, söz konusu hükmü, sözleþmede fesih bildirim süresi öngörülmüþ olsa bile, bu süreye uymadan tek taraflý olarak deðiþtirebilir; ancak, bu durumda pazarlamacýnýn tazminat ve hizmet sözleþmesini haklý sebeple sona erdirme hakký saklýdýr.

II. Ücret
1. Genel olarak
MADDE 454- Ýþveren, pazarlamacýya sadece belirli bir miktardan veya bu miktarla birlikte komisyondan oluþan bir ücret ödemekle yükümlüdür.

Ücretin tamamýnýn veya önemli kýsmýnýn komisyondan oluþacaðýna iliþkin yazýlý anlaþma, kararlaþtýrýlan komisyonun, pazarlamacýnýn faaliyetinin uygun karþýlýðýný oluþturmasý koþuluyla geçerlidir.

Deneme süresi için ödenecek ücret, serbestçe kararlaþtýrýlabilir. Ancak, deneme süresi iki ayý geçemez.

2. Komisyon
MADDE 455- Pazarlamacý, belirli bir pazarlama alaný veya belirli bir müþteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi sadece kendisine verilmiþse, kendisinin veya iþverenin bu alan veya çevrede yaptýðý bütün iþlerde kararlaþtýrýlmýþ ya da alýþýlmýþ olan komisyonun ödenmesini isteyebilir.

Belirli bir pazarlama alaný veya belirli müþteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi pazarlamacýyla birlikte baþkalarýna da verilmiþse pazarlamacýya, sadece kendisinin aracýlýk ettiði veya bizzat yaptýðý iþler için komisyon ödenir.

Komisyonun muaccel olmasý anýnda, yapýlan iþin deðeri henüz kesin olarak belirlenemiyorsa komisyon, önce alýþýlmýþ olan en az deðeri üzerinden, geri kalaný ise, en geç iþin yerine getirilmesinde ödenir.

10835

3. Pazarlama faaliyetinin engellenmesi
MADDE 456- Pazarlamacýnýn pazarlama iþlerini yürütmesi, kendi kusuru olmaksýzýn imkânsýz hâle gelir ve sözleþme veya kanun gereði bu hâlde bile kendisine ücret ödenmesi gerekirse ücret, sabit ücrete ve komisyonun kaybý sebebiyle ödenebilecek uygun tazminata göre belirlenir. Ancak komisyon, ücretin beþte birinden az ise, komisyon kaybý sebebiyle tazminat ödenmeyeceði yazýlý olarak kararlaþtýrýlabilir.

Pazarlamacý, pazarlama iþlerini kendi kusuru olmaksýzýn yürütme imkânýný bulamamasýna karþýn ücretinin tamamýný almýþsa, iþverenin istemi üzerine, kendisinin yapabileceði ve kendisinden beklenebilecek iþleri onun iþletmesinde yapmakla yükümlüdür.

III. Harcamalar
MADDE 457- Pazarlamacý, ayný zamanda birden fazla iþveren hesabýna faaliyette bulunuyorsa, aksi yazýlý þekilde kararlaþtýrýlmadýkça, her iþveren, pazarlamacýnýn harcamalarýna eþit olarak katýlmakla yükümlüdür.

 Harcamalarýn tamamen veya kýsmen sabit ücrete veya komisyona dâhil edilmesine iliþkin anlaþmalar kesin olarak hükümsüzdür.

IV. Hapis hakký
MADDE 458- Pazarlamacýlýk iliþkisinden doðan muaccel alacaklar ile iþverenin ödeme güçsüzlüðüne düþmesi durumunda, henüz muaccel olmayan alacaklarýn güvence altýna alýnmasý için pazarlamacý, taþýnýrlar, kýymetli evrak ve tahsil yetkisine dayanarak müþterilerden almýþ olduðu paralar üzerinde hapis hakkýna sahiptir.

Pazarlamacý, araç ve taþýma belgelerini, fiyat tarifelerini, müþterilerle ilgili kayýtlar ile diðer belgeleri alýkoyamaz.

D. Sona ermesi
I. Özel fesih süresi
MADDE 459- Komisyon, sabit ücretin en az beþte birini oluþturuyor ve önemli mevsimlik dalgalanmalardan etkileniyorsa iþveren, bir  önceki mevsimin sona ermesinden beri kendisiyle çalýþmaya devam eden pazarlamacýnýn sözleþmesini, yeni mevsim sýrasýnda iki aylýk fesih süresine uyarak feshedebilir.

Ayný koþullar altýnda pazarlamacý da, kendisini bir önceki mevsim sonuna kadar çalýþtýrmýþ ve bundan sonra da çalýþtýrmaya devam eden iþverene karþý, bir sonraki mevsimin baþlamasýna kadar olan dönemde, iki aylýk fesih süresine uyarak sözleþmeyi feshedebilir.

II. Özel sonuçlar
MADDE 460- Sözleþmenin sona ermesi hâlinde, pazarlamacýnýn bizzat yaptýðý veya yapýlmasýna aracýlýk ettiði bütün iþlemler ile kabul ve yerine getirme zamanýna bakýlmaksýzýn, sözleþmenin sona ermesine kadar iþverene iletilen bütün sipariþler için komisyon ödenir.

Sözleþmenin sona ermesi hâlinde pazarlamacý, pazarlamacýlýk faaliyetinde bulunmasý için kendisine verilen örnek ve modelleri, fiyat tarifelerini, müþterilerle ilgili kayýtlarý ve diðer belgeleri iþverene geri vermekle yükümlüdür. Ancak, pazarlamacýnýn hapis hakký saklýdýr.

10836

ÜÇÜNCÜ AYIRIM

Evde Hizmet Sözleþmesi

A.Tanýmý ve çalýþma koþullarý
I. Tanýmý
MADDE 461- Evde hizmet sözleþmesi, iþverenin verdiði iþi, iþçinin kendi evinde veya belirleyeceði baþka bir yerde, bizzat veya aile bireyleriyle birlikte bir ücret karþýlýðýnda görmeyi üstlendiði sözleþmedir.

 II. Çalýþma koþullarýnýn bildirilmesi

MADDE 462- Ýþveren, iþçiye her yeni iþ veriþinde genel çalýþma koþullarý dýþýnda kalan ve o iþe özgü özellikleri bildirir; gerekiyorsa iþçi tarafýndan saðlanacak malzemeyi, bu malzemenin saðlanmasý için kendisine ne miktarda ödemede bulunacaðýný ve iþ için ödeyeceði ücreti de iþçiye yazýlý olarak bildirir.

Ýþin verilmesinden önce malzeme için ödenecek bedel ve iþ için ödenecek ücret yazýyla bildirilmemiþse, bu iþlerde uygulanan alýþýlmýþ bedel ve ücret ödenir.

III. Ýþçinin özel borçlarý
1. Ýþin yapýlmasý
MADDE 463- Ýþçi, iþe zamanýnda baþlamak, iþi kararlaþtýrýlan zamanda bitirmek ve çalýþmanýn sonucunu iþverene teslim etmekle yükümlüdür.

Ýþ, iþçinin kusuruyla ayýplý olarak görülmüþse iþçi, giderilmesi mümkün olan ayýplarý, masrafý kendisine ait olmak üzere gidermek zorundadýr.

2. Malzeme ve iþ araçlarý
MADDE 464­- Malzeme ve iþ araçlarý iþveren tarafýndan saðlanmýþsa, iþçi bunlarý gereken özeni göstererek kullanmak, bundan dolayý hesap vermek, ayrýca kalan malzeme ile iþ araçlarýný da iþverene teslim etmekle yükümlüdür.

Ýþçi iþi görürken, kendisine teslim edilen malzemenin veya iþ araçlarýnýn bozuk olduðunu belirlerse, durumu hemen iþverene bildirir ve iþe devam etmeden önce, onun talimatýný bekler.

Ýþçi, kendisine teslim edilen malzeme veya iþ araçlarýný kendi kusuruyla kullanýlmaz hâle getirirse, iþverene karþý onun kullanýlmaz hâle geldiði gündeki rayiç bedeli kadar sorumludur.

IV. Ýþverenin özel borçlarý
1. Ürünün kabulü
MADDE 465- Ýþveren, iþçinin üreterek teslim ettiði ürünü inceler; varsa bulduðu ayýplarý teslimden baþlayarak bir hafta içinde iþçiye bildirir. Süresinde bildirim yapýlmamýþsa, ürün mevcut durumuyla kabul edilmiþ sayýlýr.

2. Ücret
a. Ödenmesi
MADDE 466- Yapýlan iþin ücreti, iþçi, iþveren tarafýndan aralýksýz olarak çalýþtýrýldýðý takdirde, onbeþ günde bir veya iþçinin rýzasýyla ayda bir; aralýklý olarak çalýþtýrýldýðý takdirde, ürünün her tesliminde ödenir.

Her ücret ödenmesinde iþçiye, bir hesap özeti verilir. Hesap özetinde, varsa kesintilerin miktarý ve sebebi de gösterilir.

10837

b. Çalýþmanýn engellenmesi hâlinde
MADDE 467- Ýþçiyi aralýksýz biçimde çalýþtýran iþveren, ürünü kabulde temerrüde düþtüðü veya iþçinin kiþiliðinden kaynaklanan sebeplerle ve kusuru olmaksýzýn çalýþma engellendiði takdirde, hizmet ediminin engellenmesi durumundaki ücret ödenmesine iliþkin hükümler gereðince, ona ücretini ödemekle yükümlüdür. Diðer durumlarda iþveren, bu hükümlere göre ücret ödemekle yükümlü deðildir.

V. Sona ermesi
MADDE 468- Ýþçiye deneme amacýyla bir iþ verilmiþse, aksi kararlaþtýrýlmadýkça, sözleþme deneme süresi için kurulmuþ sayýlýr.

Ýþçi, iþveren tarafýndan aralýksýz olarak çalýþtýrýldýðý takdirde, aksi kararlaþtýrýlmadýkça, sözleþme belirsiz süreyle yapýlmýþ sayýlýr; diðer durumlarda sözleþmenin belirli süreyle yapýldýðý kabul edilir.

B. Genel hükümlerin uygulanmasý
MADDE 469- Pazarlamacýlýk sözleþmesine ve evde hizmet sözleþmesine iliþkin hüküm bulunmayan hâllerde, hizmet sözleþmesinin genel hükümleri uygulanýr.

YEDÝNCÝ BÖLÜM

Eser Sözleþmesi

 
A. Tanýmý
MADDE 470- Eser sözleþmesi, yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, iþsahibinin de bunun karþýlýðýnda bir bedel ödemeyi üstlendiði sözleþmedir.

B. Hükümleri
I. Yüklenicinin borçlarý
1. Genel olarak
MADDE 471- Yüklenici, üstlendiði edimleri iþsahibinin haklý menfaatlerini gözeterek, sadakat ve özenle ifa etmek zorundadýr.

Yüklenicinin özen borcundan doðan sorumluluðunun belirlenmesinde, benzer alandaki iþleri üstlenen basiretli bir yüklenicinin göstermesi gereken meslekî ve teknik kurallara uygun davranýþý esas alýnýr.

Yüklenici, meydana getirilecek eseri doðrudan doðruya kendisi yapmak veya kendi yönetimi altýnda yaptýrmakla yükümlüdür. Ancak, eserin meydana getirilmesinde yüklenicinin kiþisel özellikleri önem taþýmýyorsa, iþi baþkasýna da yaptýrabilir.

Aksine âdet veya anlaþma olmadýkça yüklenici, eserin meydana getirilmesi için kullanýlacak olan araç ve gereçleri kendisi saðlamak zorundadýr.

2. Malzeme bakýmýndan
MADDE 472- Malzeme yüklenici tarafýndan saðlanmýþsa yüklenici, bu malzemenin ayýplý olmasý yüzünden iþsahibine karþý, satýcý gibi sorumludur.

Malzeme iþsahibi tarafýndan saðlanmýþsa yüklenici, onlarý gereken özeni göstererek kullanmakla ve bundan dolayý hesap ve artaný geri vermekle yükümlüdür.

10838

Eser meydana getirilirken, iþsahibinin saðladýðý malzemenin veya eserin yapýlmasý için gösterdiði yerin ayýplý olduðu anlaþýlýr veya eserin gereði gibi ya da zamanýnda meydana getirilmesini tehlikeye düþürecek baþka bir durum ortaya çýkarsa, yüklenici bu durumu hemen iþsahibine bildirmek zorundadýr; bildirmezse bundan doðacak sonuçlardan sorumlu olur.

3. Ýþe baþlama ve yürütme
MADDE 473- Yüklenicinin iþe zamanýnda baþlamamasý veya sözleþme hükümlerine aykýrý olarak iþi geciktirmesi ya da iþsahibine yüklenemeyecek bir sebeple ortaya çýkan gecikme yüzünden bütün tahminlere göre yüklenicinin iþi kararlaþtýrýlan zamanda bitiremeyeceði açýkça anlaþýlýrsa, iþsahibi teslim için belirlenen günü beklemek zorunda olmaksýzýn sözleþmeden dönebilir.

Meydana getirilmesi sýrasýnda, eserin yüklenicinin kusuru yüzünden ayýplý veya sözleþmeye aykýrý olarak meydana getirileceði açýkça görülüyorsa, iþsahibi bunu önlemek üzere  vereceði  veya verdireceði  uygun bir  süre içinde  yükleniciye,  ayýbýn  veya aykýrýlýðýn giderilmesi; aksi takdirde hasar ve masraflarý kendisine ait olmak üzere, onarýmýn veya iþe devamýn bir üçüncü kiþiye verileceði konusunda ihtarda bulunabilir.

4. Ayýp sebebiyle sorumluluk
a. Ayýbýn belirlenmesi
MADDE 474- Ýþsahibi, eserin tesliminden sonra, iþlerin olaðan akýþýna göre imkân bulur bulmaz eseri gözden geçirmek ve ayýplarý varsa, bunu uygun bir süre içinde yükleniciye bildirmek zorundadýr.

Taraflardan her biri, giderini karþýlayarak, eserin bilirkiþi tarafýndan gözden geçirilmesini ve sonucun bir raporla belirlenmesini isteyebilir.

b. Ýþsahibinin seçimlik haklarý
MADDE 475- Eserdeki ayýp sebebiyle yüklenicinin sorumlu olduðu hâllerde iþsahibi, aþaðýdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:

1. Eser iþsahibinin kullanamayacaðý veya hakkaniyet gereði kabule zorlanamayacaðý ölçüde ayýplý ya da sözleþme hükümlerine ayný ölçüde aykýrý olursa sözleþmeden dönme.

2. Eseri alýkoyup ayýp oranýnda bedelden indirim isteme.

3. Aþýrý bir masrafý gerektirmediði takdirde, bütün masraflarý yükleniciye ait olmak üzere, eserin ücretsiz onarýlmasýný isteme.

Ýþsahibinin genel hükümlere göre tazminat isteme hakký saklýdýr.

Eser, iþsahibinin taþýnmazý üzerinde yapýlmýþ olup, sökülüp kaldýrýlmasý aþýrý zarar doðuracaksa iþsahibi, sözleþmeden dönme hakkýný kullanamaz.

c. Ýþsahibinin sorumluluðu
MADDE 476- Eserin ayýplý olmasý, yüklenicinin açýkça yaptýðý ihtara karþýn, iþsahibinin verdiði talimattan doðmuþ bulunur veya herhangi bir sebeple iþsahibine yüklenebilecek olursa iþsahibi, eserin ayýplý olmasýndan doðan haklarýný kullanamaz.

d. Eserin kabulü
MADDE 477- Eserin açýkça veya örtülü olarak kabulünden sonra, yüklenici her türlü sorumluluktan kurtulur; ancak, onun tarafýndan kasten gizlenen ve usulüne göre gözden geçirme sýrasýnda fark edilemeyecek olan ayýplar için sorumluluðu devam eder.

Ýþsahibi, gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayý ihmal ederse, eseri kabul etmiþ sayýlýr.

10839

Eserdeki ayýp sonradan ortaya çýkarsa iþsahibi, gecikmeksizin durumu yükleniciye bildirmek zorundadýr; bildirmezse eseri kabul etmiþ sayýlýr.

e. Zamanaþýmý
MADDE 478- Yüklenici ayýplý bir eser meydana getirmiþse, bu sebeple açýlacak davalar, teslim tarihinden baþlayarak, taþýnmaz yapýlar dýþýndaki eserlerde iki yýlýn; taþýnmaz yapýlarda ise beþ yýlýn ve yüklenicinin aðýr kusuru varsa, ayýplý eserin niteliðine bakýlmaksýzýn yirmi yýlýn geçmesiyle zamanaþýmýna uðrar.

II. Ýþsahibinin borçlarý
1. Bedelin muacceliyeti
MADDE 479- Ýþsahibinin bedel ödeme borcu, eserin teslimi anýnda muaccel olur.

Eserin parça parça teslim edilmesi kararlaþtýrýlmýþ ve bedel parçalara göre belirlenmiþse, her parçanýn bedeli onun teslimi anýnda muaccel olur.

2. Bedel

a. Götürü bedel

MADDE 480- Bedel götürü olarak belirlenmiþse yüklenici, eseri o bedelle meydana getirmekle yükümlüdür. Eser, öngörülenden fazla emek ve masrafý gerektirmiþ olsa bile yüklenici, belirlenen bedelin artýrýlmasýný isteyemez.

Ancak, baþlangýçta öngörülemeyen veya öngörülebilip de taraflarca göz önünde tutulmayan durumlar, taraflarca belirlenen götürü bedel ile eserin yapýlmasýna engel olur veya son derece güçleþtirirse yüklenici, hâkimden sözleþmenin yeni koþullara uyarlanmasýný isteme, bu mümkün olmadýðý veya karþý taraftan beklenemediði takdirde sözleþmeden dönme hakkýna sahiptir. Dürüstlük kurallarýnýn gerektirdiði durumlarda yüklenici, ancak fesih hakkýný kullanabilir.

Eser, öngörülenden az emek ve masrafý gerektirmiþ olsa bile iþsahibi, belirlenen bedelin tamamýný ödemekle yükümlüdür.

b. Deðere göre bedel

MADDE 481- Eserin bedeli önceden belirlenmemiþ veya yaklaþýk olarak belirlenmiþse bedel, yapýldýðý yer ve zamanda eserin deðerine ve yüklenicinin giderine bakýlarak belirlenir.

C. Sözleþmenin sona ermesi
I.Yaklaþýk bedelin aþýlmasý
MADDE 482- Baþlangýçta yaklaþýk olarak belirlenen bedelin, iþsahibinin kusuru olmaksýzýn aþýrý ölçüde aþýlacaðý anlaþýlýrsa iþsahibi, eser henüz tamamlanmadan veya tamamlandýktan sonra sözleþmeden dönebilir.

Eser, iþsahibinin arsasý üzerine yapýlýyorsa iþsahibi, bedelden uygun bir miktarýn indirilmesini isteyebileceði gibi, eser henüz tamamlanmamýþsa, yükleniciyi iþe devamdan alýkoyarak, tamamlanan kýsým için hakkaniyete uygun bir bedel ödemek suretiyle sözleþmeyi feshedebilir.

II. Eserin yok olmasý
MADDE 483- Eser teslimden önce beklenmedik olay sonucu yok olursa iþsahibi, eseri teslim almada temerrüde düþmedikçe yüklenici, yaptýðý iþin ücretini ve giderlerinin ödenmesini isteyemez. Bu durumda malzemeye gelen hasar, onu saðlayana ait olur.

10840

Eserin iþsahibince verilen malzeme veya gösterilen arsanýn ayýbý veya iþsahibinin talimatýna uygun yapýlmasý yüzünden yok olmasý durumunda yüklenici, doðabilecek olumsuz sonuçlarý zamanýnda bildirmiþse, yaptýðý iþin deðerini ve bu deðere girmeyen giderlerinin ödenmesini isteyebilir. Ýþsahibinin kusuru varsa, yüklenicinin ayrýca zararýnýn giderilmesini de isteme hakký vardýr.

III. Tazminat karþýlýðý fesih
MADDE 484- Ýþsahibi, eserin tamamlanmasýndan önce yapýlmýþ olan kýsmýn karþýlýðýný ödemek ve yüklenicinin bütün zararlarýný gidermek koþuluyla sözleþmeyi feshedebilir.

IV. Ýþsahibi yüzünden ifanýn imkânsýzlaþmasý
MADDE 485- Eserin tamamlanmasý, iþsahibi ile ilgili beklenmedik olay dolayýsýyla imkânsýzlaþýrsa yüklenici, yaptýðý iþin deðerini ve bu deðere girmeyen giderlerini isteyebilir.

Ýfa imkânsýzlýðýnýn ortaya çýkmasýnda iþsahibi kusurluysa, yüklenicinin ayrýca tazminat isteme hakký vardýr.

V. Yüklenicinin ölümü veya yeteneðini kaybetmesi
MADDE 486- Yüklenicinin kiþisel özellikleri göz önünde tutularak yapýlmýþ olan sözleþme, onun ölümü veya kusuru olmaksýzýn eseri tamamlama yeteneðini kaybetmesi durumunda kendiliðinden sona erer. Bu durumda iþsahibi, eserin tamamlanan kýsmýndan yararlanabilecek ise, onu kabul etmek ve karþýlýðýný vermekle yükümlüdür.

SEKÝZÝNCÝ BÖLÜM

Yayým Sözleþmesi

 
A. Tanýmý
MADDE 487- Yayým sözleþmesi, bir fikir ve sanat eseri sahibinin veya halefinin, o eseri yayýmlanmak üzere yayýmcýya býrakmayý, yayýmcýnýn da onu çoðaltarak yayýmlamayý üstlendiði sözleþmedir.
B. Þekli
MADDE 488- Yayým sözleþmesinin geçerliliði, yazýlý þekilde yapýlmýþ olmasýna baðlýdýr.

C. Hükümleri
I. Yayýmlatma hakkýnýn geçiþi ve sorumluluk
MADDE 489- Yayým sözleþmesiyle eser sahibinin haklarý, sözleþmenin ifasýnýn gerektirdiði ölçüde ve süreyle yayýmcýya geçer.

Yayýmlatan, yayýmcýya karþý, sözleþmenin kurulduðu anda eseri yayýmlatma hakkýnýn bulunmamasýndan sorumlu olduðu gibi, eser korunmakta ise, telif hakkýnýn olmamasýndan da sorumludur.

Eserin tamamý veya bir bölümü yayýmlanmak üzere baþka bir yayýmcýya býrakýlmýþ ya da yayýmlatanýn bilgisi altýnda yayýmlanmýþ ise yayýmlatan, yayým sözleþmesinin yapýlmasýndan önce, bunu karþý tarafa bildirmek zorundadýr.

II. Yayýmlatanýn tasarruf hakký
MADDE 490- Yayýmlatan, sözleþmede kararlaþtýrýlan süre sona ermedikçe veya süre belirlenmemiþse kararlaþtýrýlan baský adedinin tükenmesi için alýþýlmýþ süre geçmedikçe, eserin tamamý veya bir bölümü üzerinde, yayýmcýnýn zararýna olacak biçimde tasarrufta bulunamaz.

10841

Süreli yayýnlarda yer alan kýsa yazýlar, yayýmlatan tarafýndan her zaman, baþka yerde de yayýmlatýlabilir.

Yayýmlatan, toplama bir eserin kendisine ait bölümlerini veya dergilerde çýkan uzun yazýlarýný, yayýmýn bitmesinden baþlayarak üç ay geçmedikçe yeniden yayýmlatamaz.

III. Basým sayýsý ve baský adedinin belirlenmesi
MADDE 491- Sözleþmede basým sayýsý belirtilmemiþse, yayýmcýnýn ancak bir basým yapma hakký vardýr.

Taraflar, sözleþmenin süresini veya baský adedini kararlaþtýrmak zorundadýrlar.

Sözleþmede yayýmcýya belirli birkaç basým veya bütün yeni basýmlarý yapma yetkisi verildiði hâllerde, yayýmcý eserin baský adedi tükenmiþ iken yeni bir basým yapmayý ihmal ederse, yayýmlatan yeni basým için yayýmcýya uygun bir süre verir. Yayýmcý, verilen süre içinde basýmý gerçekleþtirmezse; yayýmlatan sözleþmeden cayabilir.

IV. Çoðaltma ve daðýtým
MADDE 492- Yayýmcý, eseri hiçbir kýsaltma, ekleme ve deðiþiklik yapmaksýzýn uygun biçimde çoðaltmakla yükümlüdür; ayrýca, satýþýn artýrýlmasý için gerekli tanýtým ve daðýtýmý yapmak ve bu konuda her türlü önlemi almak zorundadýr.

Satýþ fiyatýný, eserin satýlmasýný güçleþtirmemek koþuluyla yayýmcý belirler.

V. Düzeltme ve iyileþtirme
MADDE 493- Yayýmcýnýn menfaatlerini zedelememek ve onun sorumluluðunu artýrmamak koþuluyla, eser sahibi eserde düzeltme ve iyileþtirme, halefleri ise ancak güncelleþtirme yapabilir. Bu düzeltme ve iyileþtirme gerektirdiði hâlde sözleþmede öngörülmemiþ giderler, yayýmlatan tarafýndan karþýlanýr.

Yayýmcý, eser sahibine eserini iyileþtirme, haleflerine de güncelleþtirme imkâný vermeden yeni bir basým yapamaz ve onu çoðaltamaz.

VI. Birarada basým ve ayrý ayrý yayým
MADDE 494- Bir eser sahibinin birden çok eserini ayrý ayrý yayýmlama hakký, yayýmcýya bunlarýn bir arada basýlmasý yetkisini vermez.

Ayný þekilde, eser sahibinin bütün eserlerini veya bunlardan yalnýz bir türünü birarada yayýmlama hakký, yayýmcýya bunlar içinden her birinin ayrý ayrý basýp yayma hakkýný vermez.

VII. Çeviri hakký
MADDE 495- Çeviri hakkýnýn yayýmcýya geçebilmesi, bunun sözleþmede açýkça belirtilmiþ olmasýna baðlýdýr.

VIII. Bedel isteme hakký
1. Bedelin belirlenmesi
MADDE 496- Sözleþmede aksi kararlaþtýrýlmýþ olmadýkça yayýmlatan, bedel ödenmesini isteyebilir.

Bedel ödenmesi gereken hâllerde ödenecek miktar belli deðilse bedel, hâkim tarafýndan belirlenir.

Yayýmcýnýn birden fazla basým yapma hakký varsa, ilk basým için kararlaþtýrýlan bedel ve diðer koþullarýn, sonraki basýmlar için de uygulanacaðý kabul edilmiþ sayýlýr.

10842

2. Bedelin ödenme zamaný, satýþ hesaplarý ve bedelsiz alma hakký
MADDE 497- Bedel, eser bütün olarak yayýmlanacaksa tamamýnýn; cilt, fasikül, forma gibi bölümler hâlinde yayýmlanacaksa, her bölümün basýmýndan ve satýþa hazýr duruma getirilmesinden sonra ödenir.

Taraflar, bedeli satýþ miktarýna baðlamýþlarsa yayýmcý, satýþ hesaplarýný tutmak, çýkarmak ve teamüle uygun ispat edici belgeleri hazýrlamakla yükümlüdür.

Aksi kararlaþtýrýlmadýkça yayýmlatanýn, eserden, teamül uyarýnca verilmesi gereken miktarda bedelsiz alma hakký vardýr.

D. Sona ermesi
I. Eserin yok olmasý
MADDE 498- Eser, yayýmcýya teslimden sonra beklenmedik hâl sonucu yok olsa bile, yayýmcý bedeli ödemekle yükümlüdür.

Eserin baþka bir örneði kendisinde varsa, eser sahibinin bu örneði yayýmcýya vermesi gerekir; baþka bir örneði bulunmamakla birlikte, az bir çabayla yeniden meydana getirilebilecekse eser sahibi, eseri meydana getirerek teslim etmekle yükümlüdür. Eser sahibi her iki durumda da uygun bir karþýlýk isteyebilir.

II. Basýlanýn yok olmasý
MADDE 499- Eserin tamamlanmýþ olan baský adedinin tamamý veya bir bölümü, satýþa sunulmadan önce beklenmedik hâl sonucu yok olursa yayýmcý, yayýmlatana ayrýca bir bedel ödemeksizin yok olan miktarý, gideri kendisine ait olmak üzere yeniden basabilir.

Yayýmcý, aþýrý masraf gerektirmeksizin yok olanlarýn yerine yenilerini koyabilecek ise, bunu yapmakla yükümlüdür.

III. Kiþisel sebeplerle sona ermesi
MADDE 500- Eser sahibi eseri tamamlamadan önce ölür veya tamamlama yeteneðini yitirir ya da eseri tamamlamasý kendi kusuru olmaksýzýn imkânsýz duruma gelirse, sözleþme kendiliðinden sona erer. Ancak, sözleþmenin tamamý veya bir bölümünün yerine getirilmesi mümkün ve hakkaniyete uygun bulunursa hâkim, sözleþme iliþkisinin devam etmesine ve bunun için gereken deðiþikliklerin yapýlmasýna karar verebilir.

Yayýmcý iflas ederse yayýmlatan, eseri baþka bir yayýmcýya verebilir; ancak, iflas anýnda henüz muaccel olmamýþ borcun yerine getirileceði konusunda güvence gösterilmiþse, yayýmlatan eseri baþka bir yayýmcýya veremez.

E. Sipariþ üzerine yayým sözleþmesi
MADDE 501- Bir veya birkaç kiþi, yayýmcýnýn belirlediði plana göre bir eser meydana getirmeyi üstlenirlerse, sadece sözleþmeyle kararlaþtýrýlan ücrete hak kazanýrlar.

Bu durumda, sözleþme konusu mali haklar yayýmcýya ait olur.

DOKUZUNCU BÖLÜM

Vekâlet Ýliþkileri

BÝRÝNCÝ AYIRIM

Vekâlet Sözleþmesi

A. Tanýmý
MADDE 502- Vekâlet sözleþmesi, vekilin vekâlet verenin bir iþini görmeyi veya iþlemini yapmayý üstlendiði sözleþmedir.

10843

Vekâlete iliþkin hükümler, niteliklerine uygun düþtükleri ölçüde, bu Kanunda düzenlenmemiþ olan iþgörme sözleþmelerine de uygulanýr.

Sözleþme veya teamül varsa vekil, ücrete hak kazanýr.

B. Kurulmasý
MADDE 503- Kendisine bir iþin görülmesi önerilen kiþi, bu iþi görme konusunda resmî sýfata sahipse veya iþin yapýlmasý mesleðinin gereði ise ya da bu gibi iþleri kabul edeceðini duyurmuþsa, bu öneri onun tarafýndan hemen reddedilmedikçe, vekâlet sözleþmesi kurulmuþ sayýlýr.

C. Hükümleri
I. Vekâletin kapsamý
MADDE 504- Vekâletin kapsamý, sözleþmede açýkça gösterilmemiþse, görülecek iþin niteliðine göre belirlenir.

Vekâlet, özellikle vekilin üstlendiði iþin görülmesi için gerekli hukuki iþlemlerin yapýlmasý yetkisini de kapsar.

Vekil, özel olarak yetkili kýlýnmadýkça dava açamaz, sulh olamaz, hakeme baþvuramaz, iflas, iflasýn ertelenmesi ve konkordato talep edemez, kambiyo taahhüdünde bulunamaz, baðýþlama yapamaz, kefil olamaz, taþýnmazý devredemez ve bir hak ile sýnýrlandýramaz.

II. Vekilin borçlarý
1. Talimata uygun ifa
MADDE 505- Vekil, vekâlet verenin açýk talimatýna uymakla yükümlüdür. Ancak, vekâlet verenden izin alma imkâný bulunmadýðýnda, durumu bilseydi onun da izin vereceði açýk olan hâllerde, vekil talimattan ayrýlabilir.

Bunun dýþýndaki durumlarda vekil, talimattan ayrýlýrsa, bundan doðan zararý karþýlamadýkça iþi görmüþ olsa bile, vekâlet borcunu ifa etmiþ olmaz.

2. Þahsen ifa, sadakat ve özen gösterme
a. Genel olarak
MADDE 506- Vekil, vekâlet borcunu bizzat ifa etmekle yükümlüdür. Ancak vekile yetki verildiði veya durumun zorunlu ya da teamülün mümkün kýldýðý hâllerde vekil, iþi baþkasýna yaptýrabilir.

Vekil üstlendiði iþ ve hizmetleri, vekâlet verenin haklý menfaatlerini gözeterek, sadakat ve özenle yürütmekle yükümlüdür.

Vekilin özen borcundan doðan sorumluluðunun belirlenmesinde, benzer alanda iþ ve hizmetleri üstlenen basiretli bir vekilin göstermesi gereken davranýþ esas alýnýr.

b. Ýþin üçüncü kiþiye gördürülmesi hâlinde
MADDE 507- Vekil, yetkisi dýþýna çýkarak iþi baþkasýna gördürdüðünde, onun fiilinden kendisi yapmýþ gibi sorumludur.

Vekil baþkasýna vekâlet vermeye yetkili ise, sadece seçmede ve talimat vermede gerekli özeni göstermekle yükümlüdür.

Vekâlet veren, her iki durumda da vekilin kendi yerine koyduðu kiþiye karþý sahip olduðu haklarý, doðrudan doðruya o kiþiye karþý ileri sürebilir.

10844

3. Hesap verme
MADDE 508- Vekil, vekâlet verenin istemi üzerine yürüttüðü iþin hesabýný vermek ve vekâletle iliþkili olarak aldýklarýný vekâlet verene vermekle yükümlüdür.

Vekil, vekâlet verene tesliminde geciktiði paranýn faizini de ödemekle yükümlüdür.

4. Edinilen haklarýn vekâlet verene geçiþi
MADDE 509- Vekilin, kendi adýna ve vekâlet veren hesabýna gördüðü iþlerden doðan üçüncü kiþilerdeki alacaðý, vekâlet verenin vekile karþý bütün borçlarýný ifa ettiði anda, kendiliðinden vekâlet verene geçer.

Vekilin iflasý hâlinde vekâlet veren, bu alacaðýn kendisine geçmiþ olduðunu iflas masasýna karþý da ileri sürebilir.

Vekâlet veren, vekilin kendi adýna ve vekâlet veren hesabýna edinmiþ olduðu taþýnýr eþyanýn iflas masasýndan ayrýlarak kendisine verilmesini isteyebilir. Vekilin sahip olduðu hapis hakkýndan iflas masasý da yararlanýr.

III. Vekâlet verenin borçlarý
MADDE 510- Vekâlet veren, vekâletin gereði gibi ifasý için vekilin yaptýðý giderleri ve verdiði avanslarý faiziyle birlikte ödemek ve yüklendiði borçlardan onu kurtarmakla yükümlüdür.

Vekil, vekâletin ifasý sebebiyle uðradýðý zararýn giderilmesini vekâlet verenden isteyebilir. Ancak vekâlet veren, kusuru bulunmadýðýný ispat ederek bu sorumluluktan kurtulabilir.

IV. Birlikte vekâlet verenlerin ve birlikte vekillerin sorumluluðu
MADDE 511- Bir kiþiye birlikte vekâlet verenler, vekile karþý müteselsil olarak sorumludurlar.

Vekâleti birlikte üstlenenler, vekâletin ifasýndan müteselsil olarak sorumludurlar ve yetkilerini baþkalarýna devir haklarý olmadýkça, vekâlet vereni, ancak birlikte yaptýklarý fiil ve iþlemleriyle borç altýna sokabilirler.

D. Sona ermesi
I. Sebepleri
1. Tek taraflý sona erdirme
MADDE 512- Vekâlet veren ve vekil, her zaman sözleþmeyi tek taraflý olarak sona erdirebilir. Ancak, uygun olmayan zamanda sözleþmeyi sona erdiren taraf, diðerinin bundan doðan zararýný gidermekle yükümlüdür.

2. Ölüm, ehliyetin kaybedilmesi ve iflas
MADDE 513- Sözleþmeden veya iþin niteliðinden aksi anlaþýlmadýkça sözleþme, vekilin veya vekâlet verenin ölümü, ehliyetini kaybetmesi ya da iflasý ile kendiliðinden sona ermiþ olur. Bu hüküm, taraflardan birinin tüzel kiþi olmasý durumunda, bu tüzel kiþiliðin sona ermesinde de uygulanýr.

Vekâletin sona ermesi vekâlet verenin menfaatlerini tehlikeye düþürüyorsa, vekâlet veren veya mirasçýsý ya da temsilcisi, iþleri kendi baþýna görebilecek duruma gelinceye kadar, vekil veya mirasçýsý ya da temsilcisi, vekâleti ifaya devam etmekle yükümlüdür.

II. Hükümleri
MADDE 514- Vekilin sözleþmenin sona erdiðini öðrenmeden önce yaptýðý iþlerden, vekâlet veren ya da mirasçýlarý sözleþme devam ediyormuþ gibi sorumludur.

10845

ÝKÝNCÝ AYIRIM

Kredi Mektubu ve Kredi Emri

A. Kredi mektubu
MADDE 515- Kredi mektubu, mektup gönderenin gönderilene bir üst sýnýr belirleyerek veya belirlemeksizin, kredi mektubundan yararlanacak belirli kiþiye istemde bulunacaðý miktarda para ve benzeri þeyleri verme konusundaki vekâletini içeren belgedir. Kredi mektubu, vekâlet sözleþmesi ve havale hükümlerine tabidir.

Üst sýnýr belirlenmeksizin verilmiþ olan kredi mektubunda mektuptan yararlanacak kiþi, bu mektupla ilgili olanlar arasýndaki iliþkiye açýkça uygun olmayan fazla bir istemde bulunursa mektup gönderilen, durumu gönderene bildirmek ve cevap alýncaya kadar ödemeyi ertelemek zorundadýr.

Kredi mektubuyla verilen vekâlet, ancak gönderilen tarafýndan belirli bir miktar için kabul edildiði takdirde geçerli olur.

B. Kredi emri
I. Tanýmý ve þekli
MADDE 516- Bir kimse kendi adýna ve hesabýna kredi emri verenin sorumluluðu altýnda bir üçüncü kiþiye kredi açmak veya krediyi yenilemek için emir almýþ ve kabul etmiþse, kredi emri verilen vekâletini aþmadýkça emri veren, kredi borcundan kefil gibi sorumlu olur. Ancak, kredi emri yazýlý olmadýkça emri veren sorumlu olmaz.

II. Kredi emrinden yararlananýn ehliyetsizliði
MADDE 517- Kredi emrini veren, kredi emrinden yararlananýn ehliyetsizliðini ileri sürerek kredi emri verilene karþý sorumluluktan kurtulamaz.

III. Kredi emri verilenin önel vermesi
MADDE 518- Kredi emri verilen, kredi emrinden yararlanana kendiliðinden önel verir veya kendisine talimat verildiði hâlde kredi emrinden yararlanana baþvurmayý ihmal ederse, kredi emri veren sorumluluktan kurtulur.

IV. Taraflar arasýndaki iliþki
MADDE 519- Kredi emri veren ile kredi emrinden yararlanan arasýndaki iliþkiye, kefil ile asýl borçlu arasýndaki iliþkiyi düzenleyen hükümler uygulanýr.

ÜÇÜNCÜ AYIRIM

Simsarlýk Sözleþmesi

A. Tanýmý ve þekli
MADDE 520- Simsarlýk sözleþmesi, simsarýn taraflar arasýnda bir sözleþme kurulmasý imkânýnýn hazýrlanmasýný veya kurulmasýna aracýlýk etmeyi üstlendiði ve bu sözleþmenin kurulmasý hâlinde ücrete hak kazandýðý sözleþmedir.

Simsarlýk sözleþmesine, kural olarak vekâlete iliþkin hükümler uygulanýr.

Taþýnmazlar konusundaki simsarlýk sözleþmesi, yazýlý þekilde yapýlmadýkça geçerli olmaz.

10846

B. Ücret
I. Hak etme zamaný
MADDE 521- Simsar, ancak yaptýðý faaliyet sonucunda sözleþme kurulursa ücrete hak kazanýr.

Simsarýn faaliyeti sonucunda kurulan sözleþme geciktirici koþula baðlanmýþsa ücret, koþulun gerçekleþmesi hâlinde ödenir.

Simsarlýk sözleþmesinde simsarýn yapacaðý giderlerin kendisine ödeneceði kararlaþtýrýlmýþsa, simsarýn faaliyeti sözleþmenin kurulmasýyla sonuçlanmamýþ olsa bile giderleri ödenir.

II. Ücretin belirlenmesi
MADDE 522- Ücret, belirlenmemiþse tarifeye, tarife yoksa teamüle göre ödenir.

III. Simsarýn haklarýný kaybetmesi
MADDE 523- Simsar, üstlendiði borcuna aykýrý davranarak diðer tarafýn menfaatine hareket eder veya dürüstlük kurallarýna aykýrý olarak diðer taraftan ücret sözü alýrsa, ücrete ve yaptýðý giderlere iliþkin haklarýný kaybeder.

IV. Evlenme simsarlýðý
MADDE 524- Evlenme simsarlýðýndan doðan ücret hakkýnda dava açýlamaz ve takip yapýlamaz.

V. Ücretten indirim
MADDE 525- Sözleþmede aþýrý bir ücret kararlaþtýrýlmýþsa, borçlunun istemi üzerine, bu ücret hâkim tarafýndan hakkaniyete uygun olarak indirilebilir.

ONUNCU BÖLÜM

Vekâletsiz Ýþgörme

A. Ýþgörenin hak ve borçlarý
I. Ýþin görülmesi
MADDE 526- Vekâleti olmaksýzýn baþkasýnýn hesabýna iþgören, o iþi sahibinin menfaatine ve varsayýlan iradesine uygun olarak görmekle yükümlüdür.

II. Sorumluluk
MADDE 527- Vekâletsiz iþgören, her türlü ihmalinden sorumludur. Ancak, iþgören bu iþi, iþsahibinin karþýlaþtýðý zararý veya zarar tehlikesini gidermek üzere yapmýþsa, sorumluluðu daha hafif olarak deðerlendirilir.

Ýþgören, iþsahibinin açýkça veya örtülü olarak yasaklamýþ olmasýna karþýn bu iþi yapmýþsa ve iþsahibinin yasaklamasý da hukuka veya ahlaka aykýrý deðilse, beklenmedik hâlden de sorumlu olur. Ancak, iþgören o iþi yapmamýþ olsaydý bile, bu zararýn beklenmedik hâl sonucunda gerçekleþeceðini ispat ederse sorumluluktan kurtulur.

III. Ýþgörenin ehliyetsizliði
MADDE 528- Ýþgören, sözleþme ehliyetinden yoksunsa, yaptýðý iþlemden ancak zenginleþtiði ölçüde veya iyiniyetli olmaksýzýn elinden çýkardýðý zenginleþme miktarýyla sorumlu olur.

Haksýz fiillerden doðan daha kapsamlý sorumluluk saklýdýr.

10847

B. Ýþsahibinin hak ve borçlarý

I. Ýþin iþsahibinin menfaatine yapýlmasý hâlinde

MADDE 529- Ýþsahibi, iþin kendi menfaatine yapýlmasý hâlinde, iþgörenin, durumun gereðine göre zorunlu ve yararlý bulunan bütün masraflarý faiziyle ödemek ve gördüðü iþ dolayýsýyla üstlendiði edimleri ifa etmek ve hâkimin takdir edeceði zararý gidermekle yükümlüdür. Bu hüküm, umulan sonuç gerçekleþmemiþ olsa bile, iþi yaparken gereken özeni göstermiþ olan iþgören hakkýnda da uygulanýr.

Ýþgören, yapmýþ olduðu giderleri alamadýðý takdirde, sebepsiz zenginleþme hükümlerine göre ayýrýp alma hakkýna sahiptir.

II. Ýþin iþgörenin menfaatine yapýlmasý hâlinde
MADDE 530- Ýþsahibi, kendi menfaatine yapýlmamýþ olsa bile, iþgörmeden doðan faydalarý edinme hakkýna sahiptir; ancak zenginleþtiði ölçüde, iþgörenin masraflarýný ödemek ve giriþtiði borçlardan onu kurtarmakla yükümlüdür.

III. Ýþin iþsahibi tarafýndan uygun bulunmasý hâlinde
MADDE 531- Ýþsahibi yapýlan iþi uygun bulmuþsa, vekâlet hükümleri uygulanýr.
 

ONBÝRÝNCÝ BÖLÜM

Komisyon Sözleþmesi

 
A. Alým veya satým komisyonculuðu
I.Tanýmý
MADDE 532- Alým veya satým komisyonculuðu, komisyoncunun ücret karþýlýðýnda, kendi adýna ve vekâlet verenin hesabýna kýymetli evrak ve taþýnýrlarýn alým veya satýmýný üstlendiði sözleþmedir.

Bu bölümdeki hükümler saklý kalmak üzere, komisyon sözleþmelerine vekâlet hükümleri uygulanýr.

II. Komisyoncunun borçlarý
1. Bildirme ve sigortalama borcu
MADDE 533- Komisyoncu, yaptýðý iþ hakkýnda vekâlet vereni bilgilendirmek ve özellikle talimatýnýn yerine getirildiðini kendisine hemen bildirmekle yükümlüdür.

Vekâlet verenin talimatý olmadýkça komisyoncu, sözleþmenin konusunu oluþturan þeyleri sigorta ettirmekle yükümlü deðildir.

2. Özen borcu
MADDE 534- Satýlmak üzere kendisine gönderilen eþya açýkça ayýplý ise komisyoncu, vekâlet verenin taþýyýcýya karþý haklarýnýn korunmasý için gerekeni yapmak, zararý tespit ettirmek, olabildiðince eþyayý koruma altýna almak ve durumdan  vekâlet vereni hemen bilgilendirmekle yükümlüdür; aksi takdirde, her türlü ihmalinden doðan zarardan sorumlu olur.

Satýlmak üzere gönderilen eþya kýsa sürede bozulabilecek nitelikte ise komisyoncu, vekâlet vereni hemen bilgilendirmek koþuluyla eþyayý satmakla yükümlüdür.

10848

3. Vekâlet verenin belirlediði bedel
MADDE 535- Vekâlet verenin belirlediði bedelin altýnda mal satan komisyoncu, malý satmasaydý vekâlet verenin daha fazla zarar göreceðini ve durumun yeniden talimat almaya elveriþli bulunmadýðýný ispat etmedikçe, belirlenen bedel ile satýþ bedeli arasýndaki farký gidermekle yükümlüdür. Bunun dýþýnda komisyoncu, kusuru varsa, talimatýna aykýrý davranmasýndan dolayý vekâlet verenin uðradýðý diðer zararlardan da sorumludur.

Vekâlet verenin belirlediði bedelin altýnda mal alan veya üstünde satan komisyoncu, bu iþlemlerden doðan farký alýkoyamaz.

4. Veresiye satma ve teslim almadan ödeme
MADDE 536- Komisyoncu, vekâlet verenin izni olmaksýzýn malý veresiye satar veya malý teslim almadan bedelini öderse, bundan doðan zarara katlanmak zorundadýr. Ancak, vekâlet veren yasaklamadýkça, malý satýþ yerindeki ticari teamüle göre veresiye de satabilir.

5. Komisyoncunun garantisi
MADDE 537- Yetkisi olmaksýzýn veresiye mal satmasý dýþýnda, komisyoncu iþlemde bulunduðu borçlularýn ödememelerinden ve diðer borçlarýný ifa etmemelerinden sorumlu olmaz. Ancak, komisyoncu açýkça garanti vermiþse veya bulunduðu yerdeki ticari teamül gerektiriyorsa sorumlu olur.

Garanti veren komisyoncunun bundan dolayý ayrýca ücret isteme hakký vardýr.

III. Komisyoncunun haklarý
1. Ödediði paralar ve yaptýðý giderler
MADDE 538- Komisyoncu, vekâlet verenin yararý için yaptýðý bütün giderleri ve ödediði paralarý faiziyle birlikte isteyebilir.

Komisyoncu, ardiye ve taþýma bedellerini vekâlet verenin hesabýna geçirebilirse de, kendi çalýþanlarýnýn ücretlerini geçiremez.

2. Komisyon ücreti
a. Ýsteme hakký
MADDE 539- Komisyoncu, ücretinin ödenmesini kendisine verilen iþi yapýnca isteyebileceði gibi, iþin yapýlmamasý vekâlet verene yükletilebilen bir sebepten kaynaklanmasý hâlinde de isteyebilir.

Komisyoncu, baþka sebeplerle iþin yapýlamamasý durumunda, ancak emeðinin yerel âdete göre belirlenecek karþýlýðýný isteyebilir.

b. Kaybedilmesi
MADDE 540- Komisyoncu, vekâlet verene karþý dürüstlük kurallarýna aykýrý davranýr, özellikle ona satýn aldýðýndan fazla veya sattýðýndan eksik bir bedel bildirirse, ücret alma hakkýný kaybeder.

Bedelin gerçekleþen bedelden farklý gösterilmesi durumunda vekâlet veren, komisyoncuyu gerçekleþen bedel üzerinden satýlanýn alýcýsý veya satýcýsý sayma hakkýna sahiptir.

3. Hapis hakký
MADDE 541- Komisyoncunun, sattýðý malýn bedeli ve satýn aldýðý mal üzerinde hapis hakký vardýr.

10849

4. Malýn açýk artýrmayla satýlmasý
MADDE 542- Komisyoncuya verilen malýn satýlamamasý veya satýþ emrinden cayýlmasý durumunda vekâlet veren, malý geri almakta ya da o malla ilgili baþka iþlem yapmakta aþýrý ölçüde   gecikirse   komisyoncu,  malý   bulunduðu  yer   mahkemesinden   karar   alarak   açýk artýrmayla sattýrabilir. Ancak, mal borsada kayýtlýysa veya piyasa fiyatý varsa ya da yapýlacak masrafa oranla deðeri azsa, hâkim satýþýn baþka bir yolla yapýlmasýna da karar verebilir.

Malýn bulunduðu yerde vekâlet veren ya da temsilcisi hazýr bulunmazsa, satýþ kararý vekâlet veren dinlenmeksizin de verilebilir.

Malýn hýzla deðer kaybetmesi hâli dýþýnda, artýrmanýn yer ve zamanýnýn mahkemece vekâlet verene bildirilmesi zorunludur.

5. Komisyoncunun kendisiyle iþlem yapmasý
a. Bedel ve ücret
MADDE 543- Borsada kayýtlý veya piyasa fiyatý bulunan kambiyo senetleri veya diðer kýymetli evraký ya da ticari mallarý satmaya veya satýn almaya yetkili kýlýnan komisyoncu, vekâlet veren tarafýndan aksine talimat verilmemiþse, satýn alacaðý mal yerine kendi mallarýný satabilir veya satacaðý malý kendisi için satýn alabilir. Bu hâllerde, komisyoncunun kendisiyle iþlem yaptýðý andaki deðerler esas alýnýr; komisyoncunun, komisyon iþlerinde alýþýlmýþ olan ücret ve giderlerini, bu hâllerde bile isteme hakký vardýr.

Komisyoncu, bu tür bir iþlemin yapýldýðýný ayný gün vekâlet verene bildirmek zorundadýr.

Diðer hâllerde satýþ hükümleri uygulanýr.

b. Ýþlemi kendisiyle yapmýþ sayýlma
MADDE 544- Komisyoncu, kendisinin doðrudan doðruya alýcý veya satýcý olabildiði durumlarda, sözleþmenin diðer tarafýný göstermeksizin vekâletin yerine getirildiðini vekâlet verene bildirirse, iþlemi kendisiyle yapmýþ sayýlýr.

c. Ýþlemi kendisiyle yapma hakkýnýn düþmesi
MADDE 545- Vekâlet verenin vekâleti geri aldýðý haberi komisyoncuya ulaþtýðý anda, komisyoncunun iþlemi kendisiyle yapma hakký düþer. Ancak, bu haber kendisine ulaþmadan önce komisyoncu, iþlemin yapýldýðý bildirimini göndermiþse, bu hüküm uygulanmaz.

B. Diðer komisyon iþleri
MADDE 546- Malzemesi iþsahibi tarafýndan verilmek üzere imal edilecek taþýnýrlar hakkýndaki komisyon iþleri, eþya mislî þeylerden olmasa da, alým ve satým komisyonculuðu hükmündedir.

Alým ve satým komisyonculuðu sayýlmayan iþleri, ücret karþýlýðýnda kendi adýna ve vekâlet verenin hesabýna üstlenen alým ve satým komisyoncusu ile komisyon iþlerini kendisine meslek edinmeyip arada bir üstlenen tacir hakkýnda da bu bölüm hükümleri uygulanýr.

Taþýma iþleri komisyonculuðu hakkýndaki özel hükümler saklýdýr.

10850

ONÝKÝNCÝ BÖLÜM

Ticari Temsilciler, Ticari Vekiller ve Diðer Tacir Yardýmcýlarý

A. Ticari temsilci

I. Tanýmý ve yetki verilmesi

MADDE 547- Ticari temsilci, iþletme sahibinin, ticari iþletmeyi yönetmek ve iþletmeye iliþkin iþlemlerde ticaret unvaný altýnda, ticari temsil yetkisi ile kendisini temsil etmek üzere, açýkça ya da örtülü olarak yetki verdiði kiþidir.

Ýþletme sahibi, ticari temsilcilik yetkisi verildiðini ticaret siciline tescil ettirmek zorundadýr; ancak ticari iþletme sahibinin ticari temsilcinin fiillerinden sorumluluðu, tescilin yapýlmýþ olmasýna baðlý deðildir.

II. Temsil yetkisinin kapsamý

MADDE 548- Ticari temsilci, iyiniyetli üçüncü kiþilere karþý, iþletme sahibi adýna kambiyo taahhüdünde bulunmaya ve onun adýna iþletmenin amacýna giren her türlü iþlemleri yapmaya yetkili sayýlýr.

Ticari temsilci, açýkça yetkili kýlýnmadýkça, taþýnmazlarý devredemez veya bir hak ile sýnýrlandýramaz.

III. Temsil yetkisinin sýnýrlandýrýlmasý

MADDE 549- Temsil yetkisi, bir þubenin iþleriyle sýnýrlandýrýlabilir.

Temsil yetkisi, birden çok kiþinin birlikte imza atmalarý koþuluyla da sýnýrlandýrýlabilir. Bu durumda, diðerlerinin katýlýmý olmaksýzýn temsilcilerden birinin imza atmýþ olmasý, iþletme sahibini baðlamaz.

Temsil yetkisine iliþkin yukarýdaki sýnýrlamalar, ticaret siciline tescil edilmedikçe, iyiniyetli üçüncü kiþilere karþý hüküm doðurmaz.

Temsil yetkisine iliþkin diðer sýnýrlamalar, tescil edilmiþ olsalar bile, iyiniyetli üçüncü kiþilere karþý ileri sürülemez.

IV. Temsil yetkisinin sona ermesi

MADDE 550- Temsil yetkisinin verildiði ticaret siciline tescil edilmemiþ olsa bile, sona erdiði tescil edilir.

Temsil yetkisinin sona erdiði ticaret siciline tescil ve ilan edilmediði sürece, bu yetki iyiniyetli üçüncü kiþiler için geçerliliðini korur.

B. Ticari vekil

MADDE 551- Ticari vekil, bir ticari iþletme sahibinin, kendisine ticari temsilcilik yetkisi vermeksizin, iþletmesini yönetmek veya iþletmesinin bazý iþlerini yürütmek için yetkilendirdiði kiþidir.

Bu yetki, iþletmenin alýþýlmýþ bütün iþlemlerini kapsar. Ancak, ticari vekil açýkça yetkili kýlýnmadýkça, ödünç olarak para veya benzerlerini alamaz, kambiyo taahhüdünde bulunamaz, dava açamaz ve açýlmýþ davayý takip edemez.

10851

C. Diðer tacir yardýmcýlarý

MADDE 552- Toptan, yarý toptan veya perakende satýþlarla uðraþan ticari iþletmelerin görevli  veya  hizmetlileri, o ticari iþletme  içinde, müþterilerin  kolaylýkla  görebilecekleri  bir yerde ve kolayca okuyabilecekleri bir biçimde, yazýyla aksine duyuru yapýlmýþ olmadýkça, aþaðýdaki iþlemler için yetkilidirler:

1. Ticari iþletmenin alýþýlmýþ bütün satýþ iþlemlerini yapmak.

2. Yetkili olduklarý iþlemler hakkýnda faturalarý imzalamak.

3. Ticari iþletmenin alýþýlmýþ iþlemlerinden doðan borçlarýn ifa edilmesine veya bunlarýn hiç ya da gereði gibi ifa edilmemesine iliþkin ihtar veya diðer açýklamalarý iþletme sahibi adýna yapmak; bu nitelikteki ihtar veya diðer açýklamalarý, özellikle alýþýlmýþ iþlem dolayýsýyla teslim edilmiþ mallara iliþkin ayýp bildirimlerini ticari iþletme adýna kabul etmek.

Toptan, yarý toptan veya perakende satýþlarla uðraþan ticari iþletmelerin görevli veya hizmetlileri, kendilerine yazýyla yetki verilmiþ olmadýkça, iþletme dýþýnda ve kasa görevlileri atanmýþsa, iþletme içinde satýþ bedellerini isteyip alamazlar. Bu kiþiler, satýþ bedellerini almaya yetkili bulunduklarý hâllerde, faturalarý kapatmaya veya makbuz vermeye de yetkilidirler.

D. Rekabet yasaðý

MADDE 553- Bir iþletmenin bütün iþlerini yöneten veya iþletme sahibinin hizmetinde bulunan ticari temsilciler, ticari vekiller veya diðer tacir yardýmcýlarý, iþletme sahibinin izni olmaksýzýn, doðrudan doðruya veya dolaylý olarak, kendilerinin ya da bir üçüncü kiþinin hesabýna iþletmenin yaptýðý türden bir iþ yapamayacaklarý gibi, kendi hesaplarýna bu tür iþlemleri üçüncü kiþilere de yaptýramazlar.

Buna aykýrý davranýrlarsa iþletme sahibi, aralarýndaki hukuki iliþkiden doðan haklarý saklý kalmak kaydýyla, uðradýðý zararýn giderilmesini isteyebileceði gibi, bunun yerine, ticari temsilcinin, ticari vekilin veya diðer tacir yardýmcýsýnýn kendi hesabýna yaptýðý veya üçüncü kiþilere yaptýrdýðý iþlerin kendi hesabýna yapýlmýþ sayýlmasýný ve bu iþler dolayýsýyla aldýklarý ücretin verilmesini veya ayný iþlerden doðan alacaðýn devredilmesini isteyebilir.

E. Ticari temsilcilerin, ticari vekillerin ve diðer tacir yardýmcýlarýnýn yetkilerinin sona ermesi

MADDE 554- Ýþletme sahibi, ticari temsilcilerin, ticari vekillerin ve diðer tacir yardýmcýlarýnýn yetkilerini, aralarýndaki hizmet, vekâlet, ortaklýk ve benzeri sözleþmelerden doðan haklarý saklý kalmak koþuluyla, her zaman geri alabilir.

Ýþletme sahibinin fiil ehliyetini kaybetmesi veya ölümü, ticari temsilcilerin, ticari vekillerin ve diðer tacir yardýmcýlarýnýn yetkisini sona erdirmez.

ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Havale

A. Tanýmý

MADDE 555- Havale, havale edenin, kendi hesabýna, para, kýymetli evrak ya da diðer bir mislî eþyayý havale alýcýsýna vermek üzere havale ödeyicisini; bunlarý kendi adýna kabul etmek üzere havale alýcýsýný yetkili kýldýðý bir hukuki iþlemdir.

10852

B. Hükümleri      

I. Havale eden ile havale alýcýsý arasýndaki iliþki

MADDE 556- Havale, havale edenin havale alýcýsýna olan borcunun ifasý amacýyla yapýlýyorsa, bu borç ancak havale ödeyicisinin borcu ifa etmesiyle sona erer.

Havaleyi kabul etmiþ olan havale alýcýsý, havale ödeyicisine baþvurarak havalede belirlenen süre içinde alacaðýný elde edememiþse, bu alacaðý, havale edene karþý yeniden ileri sürebilir.

Alacaklý olan havale alýcýsý, havaleyi kabul etmek istemezse, durumu borçlu olan havale edene gecikmeksizin bildirmek zorundadýr; bildirmezse bundan doðan zararý gidermekle yükümlü olur.

II. Havale ödeyicisinin borcu
MADDE 557- Havale ödeyicisi, çekince belirtmeksizin havaleyi kabul ettiðini havale alýcýsýna bildirirse, ifa ile yükümlü olur ve ona karþý, ancak aralarýndaki iliþkiden  veya havalenin içeriðinden doðan savunmalarý ileri sürebilir; havale eden ile kendi arasýndaki iliþkiden doðan savunmalarý ileri süremez.

Havale ödeyicisi, havale edene borçlu ise, borcu havale alýcýsýna ifa etmesi, havale edene yapacaðý ifaya oranla daha fazla yük getirmiyorsa, borcu havale alýcýsýna ifa etmekle yükümlüdür. Bu durumda, havale eden ile aralarýnda aksi kararlaþtýrýlmamýþsa havale ödeyicisinin, ifadan önce havaleyi kabul ettiðini havale alýcýsýna açýklamasýna gerek yoktur.

III. Ýfa edilmeme hâlinde bildirim
MADDE 558- Havale ödeyicisi, havale alýcýsýnýn istemesine karþýn ifadan kaçýnýr veya havale konusunu ifa etmeyeceðini önceden açýklarsa havale alýcýsý, durumu gecikmeksizin havale edene bildirmekle yükümlüdür; bildirmezse, bu yüzden havale edenin uðrayacaðý zarardan sorumlu olur.

C. Geri alma
MADDE 559- Havale eden, havale alýcýsýna verdiði yetkiyi her zaman geri alabilir. Ancak, havale alýcýsýnýn yararýna, özellikle onun alacaðýný elde etmesi amacýyla verdiði yetkiyi geri alamaz.

Havale ödeyicisi, havale alýcýsýna havaleyi kabul ettiðini açýklamadýðý sürece havale eden, ona verdiði yetkiyi geri alabilir.

Havale edenin iflasý hâlinde, henüz kabul edilmemiþ olan havale kendiliðinden sona erer.

D. Kýymetli evrak konusunda havale

MADDE 560- Kýymetli evraka baðlanmýþ alacaðýn, hâmile ödenmesi amacýyla yapýlan yazýlý havaleler hakkýnda, bu bölüm hükümleri uygulanýr. Bu durumda havale ödeyicisi karþýsýnda her hamil, havale alýcýsý sayýlýr. Buna karþýlýk, havale eden ile havale alýcýsý arasýndaki iliþkiye özgü haklar, sadece alacaðý devreden ile devralan arasýnda doðmuþ olur.

Çekler ve poliçe benzeri havaleler hakkýndaki özel hükümler saklýdýr.

10853

ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Saklama Sözleþmeleri

A. Genel saklama sözleþmesi

I. Tanýmý

MADDE 561- Saklama sözleþmesi, saklayanýn, saklatanýn kendisine býraktýðý bir taþýnýrý güvenli bir yerde koruma altýna almayý üstlendiði sözleþmedir.

Açýkça öngörüldüðü veya durum ve koþullar gerektirdiði takdirde, saklayan ücret isteyebilir.

II. Saklatanýn borçlarý
MADDE 562- Saklatan, sözleþmenin ifasýnýn zorunlu kýldýðý bütün masraflarý ödemekle yükümlüdür.

Saklatan, kendi kusurundan ileri gelmediðini ispat etmedikçe, saklayanýn saklamadan doðan zararlarýný gidermekle yükümlüdür.

III. Saklayanýn borçlarý
1. Kullaným yasaðý

MADDE 563- Saklayan, saklatanýn izni olmadýkça saklananý kullanamaz.

Bu yasaða aykýrý davranýrsa, saklatana uygun bir kullaným bedeli ödemekle yükümlü olduðu gibi, kullanmamýþ olsaydý bile bu zararýn doðacaðýný ispat etmedikçe, beklenmedik hâlden doðacak zararlardan da sorumlu olur.

2. Geri verme

a. Genel olarak

MADDE 564- Saklama sözleþmesinde bir süre belirlenmiþ olsa bile saklayan, saklatanýn her zaman ileri sürebileceði istemi üzerine, saklananý bütün çoðalmalarýyla birlikte geri vermekle yükümlüdür. Ancak saklatan, saklayanýn belirlenen süreyi dikkate alarak yapmýþ olduðu masraflarý ödemekle yükümlüdür.

b. Özel durumlar

MADDE 565- Saklayan, belirlenmiþ olan sürenin sona ermesinden önce saklananý geri veremez. Ancak saklayan, öngörülemeyen durumlar dolayýsýyla sözleþmenin devamý saklanan için tehlikeli veya kendisi için zararlý olursa, belirlenen sürenin sona ermesinden önce de geri verebilir.

Süre belirlenmemiþse, saklayan saklananý her zaman geri verebilir.

Birden çok kiþi bir þeyi saklanmak üzere verirse, sözleþmede aksine bir hüküm bulunmadýkça veya hepsinin rýzasý olmadýkça, saklayan saklananý onlardan birine geri vermekle sorumluluktan kurtulamaz.

c. Geri verme yeri
MADDE 566- Saklanan, masraflarý ve hasarý saklatana ait olmak üzere, korunmasý gereken yerde geri verilir.

3. Saklayanlarýn sorumluluðu

MADDE 567- Bir þeyi birlikte saklamak üzere alanlar, müteselsilen sorumlu olurlar.

10854

4. Üçüncü kiþilerin iddialarý

MADDE 568- Bir üçüncü kiþi, saklanan üzerinde ayni hak iddiasýnda bulunsa bile, saklanan haczedilmedikçe veya saklayana karþý istihkak davasý açýlmadýkça saklayan, onu saklatana geri vermekle yükümlüdür.

Haciz konulmasý veya istihkak davasý açýlmasý hâlinde saklayan, durumu hemen saklatana bildirmek zorundadýr.

IV. Güvenilirkiþiye býrakma

MADDE 569- Birden çok kiþi, haklarýný korumak üzere, hukuki durumu çekiþmeli veya belirsiz olan þeyi, bir güvenilirkiþiye býrakýrlarsa, bu kiþi, saklatanlarýn tamamýnýn rýzasý veya hâkimin kararý olmadýkça, onu hiçbirine geri veremez.

B. Mislî þeylerin saklanmasý

MADDE 570- Saklayanýn kendisine býrakýlan parayý aynen geri vermek zorunda olmaksýzýn mislen geri vermesi açýkça veya örtülü olarak kararlaþtýrýlmýþsa, o paranýn yararý ve hasarý kendisine ait olur.

Paranýn mühürsüz ve açýk olarak býrakýlmýþ olmasý, örtülü anlaþma sayýlýr.

Saklayan, saklatan tarafýndan kendisine açýkça yetki verilmedikçe, saklanan diðer mislî eþya veya kýymetli evrak üzerinde tasarrufta bulunamaz.

C. Ardiyeciye býrakma
I. Senet çýkarma
MADDE 571- Saklamak üzere ticari mal kabul ettiðini açýkça kamuya bildiren ardiyeci, saklatýlan malý temsil eden senet çýkarmaya izin verilmesini, yetkili makamdan isteyebilir.

II. Ardiyecinin saklama borcu

MADDE 572- Ardiyeci, kendisine býrakýlan mallarý bir komisyoncu gibi özenle saklamak ve mallarda ayrýca önlem alýnmasýný gerektiren bir deðiþiklik olursa, durumu imkân ölçüsünde saklatana bildirmekle yükümlüdür.

Ardiyeci, saklatana, mallarýn durumunu incelemesi ve örnek almasý için, alýþýlmýþ iþ zamanlarýnda; gerekli koruma önlemlerini alabilmesi için de her zaman izin vermek zorundadýr.

III. Býrakýlan þeylerin karýþmasý

MADDE 573- Ardiyeci açýkça yetkili kýlýnmadýkça, ayný tür ve nitelikteki mislî þeyleri birbirine karýþtýramaz.

Yetkiye dayanýlarak karýþtýrýlan bu gibi þeyler üzerinde, saklatanlardan her biri, hakkýyla orantýlý bir pay isteyebilir.

Bu durumda ardiyeci, saklatanlarýn birlikte hazýr bulunmasýna gerek olmaksýzýn saklatanlardan her birinin payýný ayýrabilir.

IV. Ardiyecinin haklarý

MADDE 574- Ardiyeci, kararlaþtýrýlmýþ veya alýþýlmýþ olan ardiye ücretini ve saklamadan doðmayan bakým, taþýma ve gümrük gibi bütün giderlerini isteyebilir.

Bu giderler hemen; ardiye ücreti ise her üç ayda bir ve her hâlde mallarýn tümünün veya bir bölümünün geri alýnmasý sýrasýnda ödenir.

Ardiyeci, mallara zilyet bulunduðu veya eþyayý temsil eden herhangi bir senet vasýtasýyla onlar üzerinde tasarruf etme yetkisine sahip olduðu sürece, alacaklarý için bu mallar üzerinde hapis hakkýna sahiptir.

10855

V. Mallarýn geri verilmesi

MADDE 575- Ardiyeci, ticari mallarý, genel saklama sözleþmesinde olduðu gibi geri vermekle yükümlüdür. Ancak, saklayanýn sözleþmede öngöremeyeceði sebeplerle, süresinden önce geri verme yetkisi bulunduðu durumlarda bile ardiyeci, kararlaþtýrýlmýþ olan sürenin sonuna kadar mallarý korumak zorundadýr.

D. Konaklama yeri, garaj, otopark ve benzeri yerleri iþletenlere býrakma

I. Konaklama yeri iþletenlerin sorumluluðu

1. Koþullarý ve kapsamý

MADDE 576- Otel, motel, pansiyon, tatil köyü gibi yerleri iþletenler, konaklayanlarýn getirdikleri eþyanýn yok olmasý, zarara uðramasý veya çalýnmasýndan sorumludurlar. Ancak iþletenler, zararýn bizzat konaklayana veya onu ziyarete gelen ya da beraberinde veya hizmetinde bulunan kimseye yükletilebilecek kusurdan, mücbir sebepten ya da eþyanýn niteliðinden doðduðunu ispat etmekle, bu sorumluluktan kurtulurlar.

Bu sorumluluk, iþletenlere veya çalýþanlarýna bir kusur yüklenmedikçe, konaklayanlardan her biri için, günlük konaklama ücretinin üç katýný aþamaz.

2. Kýymetli eþya

MADDE 577- Kýymetli eþya veya oldukça önemli miktarda para veya kýymetli evrak, iþletene saklanmasý için býrakýlmamýþsa, iþleten ancak kendisinin veya çalýþanlarýnýn kusuru hâlinde sorumlu olur.

Ýþleten, bunlarý saklamak üzere almýþ veya almaktan kaçýnmýþsa, eþyanýn tam deðerinden sorumludur.

Konaklayanýn kendi yanýnda saklamasý gereken eþya ile para ve benzeri þeyler hakkýnda, onun diðer eþyasýna iliþkin sorumluluk kuralý uygulanýr.

3. Sorumluluðun kalkmasý

MADDE 578- Konaklayan zararýný öðrenir öðrenmez iþletene bildirmezse, istem hakkýný kaybeder.

Ýþleten böyle bir sorumluluk üstlenmediðini veya sorumluluðu bu Kanunda gösterilmemiþ olan bir koþula baðladýðýný, herhangi bir yolla ilan etse bile, sorumluluktan kurtulamaz.

II. Garaj, otopark ve benzeri yerleri iþletenlerin sorumluluðu
MADDE 579- Garaj, otopark ve benzeri yerleri iþletenler, kendilerine býrakýlan veya çalýþanlarýnca kabul edilen hayvan, at arabasý, bunlara ait koþum ve benzeri eþya ile motorlu taþýt ve eklentilerinin yok olmasýndan, zarara uðramasýndan veya çalýnmasýndan sorumludurlar. Ancak iþletenler, zararýn saklatan veya ziyaretçisi ya da beraberinde veya hizmetinde bulunan kimseye yükletilebilecek kusurdan, mücbir sebepten ya da eþyanýn niteliðinden doðduðunu ispat etmekle, bu sorumluktan kurtulurlar.

Ancak, garaj, otopark ve benzeri yerleri iþletenlerin sorumluluðu, kendilerine veya çalýþanlarýna bir kusur yüklenmedikçe, saklananlarýn her biri için alýnan günlük saklama ücretinin on katýný aþamaz.

Ýþleten böyle bir sorumluluk üstlenmediðini veya sorumluluðu bu Kanunda gösterilmemiþ olan bir koþula baðladýðýný, herhangi bir yolla ilan etse bile, sorumluluktan kurtulamaz.

10856

III. Hapis hakký
MADDE 580- Ýþletenler, kendilerine býrakýlan veya konaklama yerlerine, garaj, otopark ve benzeri yerlere konulan eþya veya hayvanlar üzerinde, ücretlerini veya saklama giderlerinden doðan alacaklarýný güvenceye almak için hapis hakkýna sahiptirler.

Kiraya verenin hapis hakkýna iliþkin hükümler, kýyas yoluyla burada da uygulanýr.

ONBEÞÝNCÝ BÖLÜM

Kefalet Sözleþmesi

A. Tanýmý
MADDE 581- Kefalet sözleþmesi, kefilin alacaklýya karþý, borçlunun borcunu ifa etmemesinin sonuçlarýndan kiþisel olarak sorumlu olmayý üstlendiði sözleþmedir.

B. Koþullarý

I. Asýl borç

MADDE 582- Kefalet sözleþmesi, mevcut ve geçerli bir borç için yapýlabilir. Ancak, gelecekte doðacak veya koþula baðlý bir borç için de, bu borç doðduðunda veya koþul gerçekleþtiðinde hüküm ifade etmek üzere kefalet sözleþmesi kurulabilir.

Yanýlma veya ehliyetsizlik sebebiyle borçlunun sorumlu olmadýðý bir borç için kiþisel güvence veren kiþi, yükümlülük altýna girdiði sýrada, sözleþmeyi sakatlayan eksikliði biliyorsa, kefaletle ilgili kanun hükümlerine göre sorumlu olur. Ayný kural, borçlu yönünden zamanaþýmýna uðramýþ bir borca kefil olan kiþi hakkýnda da uygulanýr.

Kanundan aksi anlaþýlmadýkça kefil, bu bölümde kendisine tanýnan haklardan önceden feragat edemez.

II. Þekil

MADDE 583- Kefalet sözleþmesi, yazýlý þekilde yapýlmadýkça ve kefilin sorumlu olacaðý azamî miktar ile kefalet tarihi belirtilmedikçe  geçerli olmaz. Kefilin, sorumlu olduðu azamî miktarý, kefalet tarihini ve müteselsil kefil olmasý durumunda, bu sýfatla veya bu anlama gelen herhangi bir ifadeyle yükümlülük altýna girdiðini kefalet sözleþmesinde kendi el yazýsýyla belirtmesi þarttýr.

Kendi adýna kefil olma konusunda özel yetki verilmesi ve diðer tarafa veya bir üçüncü kiþiye kefil olma vaadinde bulunulmasý da ayný þekil koþullarýna baðlýdýr. Taraflar, yazýlý þekle uyarak kefilin sorumluluðunu borcun belirli bir miktarýyla sýnýrlandýrmayý kararlaþtýrabilirler.

Kefalet sözleþmesinde sonradan yapýlan ve kefilin sorumluluðunu artýran deðiþiklikler, kefalet için öngörülen þekle uyulmadýkça hüküm doðurmaz.

III. Eþin rýzasý

MADDE 584- Eþlerden biri mahkemece verilmiþ bir ayrýlýk kararý olmadýkça veya yasal olarak ayrý yaþama hakký doðmadýkça, ancak diðerinin yazýlý rýzasýyla kefil olabilir; bu rýzanýn sözleþmenin kurulmasýndan önce ya da en geç kurulmasý anýnda verilmiþ olmasý þarttýr.

Kefalet sözleþmesinde sonradan yapýlan ve kefilin sorumlu olacaðý miktarýn artmasýna veya adi kefaletin müteselsil kefalete dönüþmesine ya da kefil yararýna olan güvencelerin önemli ölçüde azalmasýna sebep olmayan deðiþiklikler için eþin rýzasý gerekmez.

(Ek fýkra: 28/3/2013-6455/77 md.) Ticaret siciline kayýtlý ticari iþletmenin sahibi veya ticaret þirketinin ortak ya da yöneticisi tarafýndan iþletme veya þirketle ilgili olarak verilecek kefaletler, mesleki faaliyetleri ile ilgili olarak esnaf ve sanatkârlar siciline kayýtlý esnaf veya sanatkârlar tarafýndan verilecek kefaletler, 27/12/2006 tarihli ve 5570 sayýlý Kamu Sermayeli Bankalar Tarafýndan Yürütülen Faiz Destekli Kredi Kullandýrýlmasýna Dair Kanun kapsamýnda kullanýlacak kredilerde verilecek kefaletler ile tarým kredi, tarým satýþ ve esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet kooperatifleri ile kamu kurum ve kuruluþlarýnca kooperatif ortaklarýna kullandýrýlacak kredilerde verilecek kefaletler için eþin rýzasý aranmaz.

10857

C. Ýçeriði

I. Türlerine göre

1. Adi kefalet

MADDE 585- Adi kefalette alacaklý, borçluya baþvurmadýkça, kefili takip edemez; ancak, aþaðýdaki hâllerde doðrudan doðruya kefile baþvurabilir:

1. Borçlu aleyhine yapýlan takibin sonucunda kesin aciz belgesi alýnmasý.

2. Borçlu aleyhine Türkiye’de takibatýn imkânsýz hâle gelmesi veya önemli ölçüde güçleþmesi.

3. Borçlunun iflasýna karar verilmesi.

4. Borçluya konkordato mehli verilmiþ olmasý.

Alacak, kefaletten önce veya kefalet sýrasýnda rehinle de güvence altýna alýnmýþsa, adi kefalette kefil, alacaðýn öncelikle rehin konusundan alýnmasýný isteyebilir. Ancak, borçlunun iflasýna veya kendisine konkordato mehli verilmesine karar verilmiþse, bu hüküm uygulanmaz.

Sadece açýðýn kapatýlmasý için kefil olunmuþsa, borçlu aleyhine yapýlan takibin kesin aciz belgesi alýnmasýyla sonuçlanmasý veya borçlu aleyhine Türkiye’de takibatýn imkânsýz hâle gelmesi ya da konkordatonun kesinleþmesi durumlarýnda, doðrudan doðruya kefile baþvurulabilir. Sözleþmede, bu durumlarda alacaklýnýn, önce asýl borçluya baþvurmak zorunda olduðu kararlaþtýrýlabilir.

2. Müteselsil kefalet

MADDE 586- Kefil, müteselsil kefil sýfatýyla veya bu anlama gelen herhangi bir ifadeyle yükümlülük altýna girmeyi kabul etmiþse alacaklý, borçluyu takip etmeden veya taþýnmaz rehnini paraya çevirmeden kefili takip edebilir. Ancak, bunun için borçlunun, ifada gecikmesi ve ihtarýn sonuçsuz kalmasý veya açýkça ödeme güçsüzlüðü içinde olmasý gerekir.

Alacak, teslime baðlý taþýnýr rehni veya alacak rehni ile güvenceye alýnmýþsa, rehnin paraya çevrilmesinden önce kefile baþvurulamaz. Ancak, alacaðýn rehnin paraya çevrilmesi yoluyla tamamen karþýlanamayacaðýnýn önceden hâkim tarafýndan belirlenmesi veya borçlunun iflas etmesi ya da konkordato mehli verilmesi hâllerinde, rehnin paraya çevrilmesinden önce de kefile baþvurulabilir.

3. Birlikte kefalet

MADDE 587- Birden çok kiþi, ayný borca birlikte kefil olduklarý takdirde, her biri kendi payý için adi kefil gibi, diðerlerinin payý için de kefile kefil gibi sorumlu olur.

Borçluyla birlikte veya kendi aralarýnda müteselsil kefil olarak yükümlülük altýna giren kefillerden her biri, borcun tamamýndan sorumlu olur. Ancak, bir kefil, kendisiyle birlikte daha önce veya ayný zamanda müteselsilen yükümlü bulunan ve Türkiye’de takip edilebilen bütün kefillere karþý takibe giriþilmiþ olmadýkça, kendi payýndan fazlasýný ödemekten kaçýnabilir. Bir kefil, bu hakký, diðer kefillerin kendi paylarýný ödemiþ veya ayni güvence saðlamýþ olmalarý durumunda da kullanabilir. Aksine anlaþmalar saklý kalmak kaydýyla, borcu ödeyen kefil, kendi paylarýný daha önce ödememiþ olmalarý ölçüsünde, diðer kefillere karþý rücu hakkýna sahiptir. Bu hak, borçluya rücudan önce de kullanýlabilir.

Alacaklý, kefilin ayný alacak için baþka kiþilerin de kefil olduðunu veya olacaðýný varsayarak kefalet ettiðini biliyor veya bilmesi gerekiyorsa, bu varsayýmýn sonradan gerçekleþmemesi veya kefillerden birinin alacaklý tarafýndan kefalet borcundan kurtarýlmasý ya da kefaletinin hükümsüz olduðuna karar verilmesi durumunda kefil, kefalet borcundan kurtulur.

10858

Birbirlerinden baðýmsýz olarak ayný borç için kefil olanlardan her biri, kefalet borcunun tamamýndan sorumlu olur. Ancak, borcu ödeyen kefil aksine anlaþma olmadýkça, diðerlerine toplam kefalet miktarýndaki payý oranýnda rücu hakkýna sahiptir.

4. Kefile kefil ve rücua kefil

MADDE 588- Alacaklýya, kefilin borcu için güvence veren kefile kefil, kefil ile birlikte, adi kefil gibi sorumludur.

Rücua kefil, kefilin borçludan rücu alacaðý için güvence veren kefildir.

II. Ortak hükümler

1. Kefil ile alacaklý arasýndaki iliþki

a. Sorumluluðun kapsamý

MADDE 589- Kefil, her durumda kefalet sözleþmesinde belirtilen azamî miktara kadar sorumludur.

Aksi sözleþmede kararlaþtýrýlmamýþsa kefil, belirtilen azamî miktarla sýnýrlý olmak üzere, aþaðýdakilerden sorumludur:

1. Asýl borç ile borçlunun kusur veya temerrüdünün yasal sonuçlarý.

2. Alacaklýnýn, kefile, onun borcu ödeyerek yapýlmalarýný önleyebileceði uygun bir zaman önce bildirmesi koþuluyla, borçluya karþý yönelttiði takip ve davalarýn masraflarý ile gerektiðinde rehinlerin kefile tesliminin ve rehin haklarýnýn devrinin sebep olduðu masraflar.

3. Ýþlemiþ bir yýllýk ve iþlemekte olan yýla ait akdî faizler ile gerektiðinde tahvil karþýlýðýnda ödünç verilen anaparanýn iþlemiþ bir yýllýk ve iþlemekte olan yýla ait faizleri.

Sözleþmede açýkça kararlaþtýrýlmamýþsa kefil, borçlunun sadece kefalet sözleþmesinin kurulmasýndan sonraki borçlarýndan sorumludur.

Kefilin, asýl borç iliþkisinin hükümsüz hâle gelmesinin sebep olduðu zarardan ve ceza koþulundan sorumlu olacaðýna iliþkin anlaþmalar kesin olarak hükümsüzdür.

b. Kefilin takibi

MADDE 590- Borçlunun iflasý sebebiyle asýl borç daha önce muaccel olsa bile, belirlenen vadeden önce kefile karþý takibat yapýlamaz.

Bütün kefalet türlerinde kefil, ayni güvence karþýlýðýnda hâkimden, mevcut rehinler paraya çevrilinceye ve borçlu aleyhine yapýlan takip sonucunda kesin aciz belgesi alýnýncaya veya konkordato kararýna kadar kendisine karþý yöneltilen takibin durdurulmasýna karar verilmesini isteyebilir.

Asýl borcun muaccel olmasý, alacaklý veya borçlunun önceden süre içeren bildirimde bulunmasýna baðlýysa, kefalet borcu için bu süre, bildirimin kefile yapýldýðý tarihte iþlemeye baþlar.

Yerleþim yeri yabancý bir ülkede olan borçlunun borcunu ödemesi, döviz iþlemleri veya havale ile ilgili yasaklar gibi sebeplerle, o yabancý ülkenin yasal düzenlemeleri gereði imkânsýz hâle gelmiþ veya sýnýrlandýrýlmýþsa, yerleþim yeri Türkiye’de olan kefil, takibe bu sebeple itiraz edebilir.

10859

c. Def’iler

MADDE 591- Kefil, asýl borçluya veya mirasçýlarýna ait olan ve asýl borçlunun ödeme güçsüzlüðünden doðmayan bütün def’ileri alacaklýya karþý ileri sürme hakkýna sahip olduðu gibi, bunlarý ileri sürmek zorundadýr. Yanýlma veya sözleþme yapma ehliyetsizliði ya da zamanaþýmýna uðramýþ bir borç sebebiyle borçlunun yükümlü olmadýðý bir borca bilerek kefalet hâli bu hükmün dýþýndadýr.

Asýl borçlu kendisine ait olan bir def’iden vazgeçmiþ olsa bile kefil, yine de bu def’iî alacaklýya karþý ileri sürebilir.

Kefil, asýl borçluya ait def’ilerin varlýðýný bilmeksizin ödemede bulunursa, rücu hakkýna sahip olur. Buna karþýlýk asýl borçlu, kefilin bu def’ileri bildiðini veya bilmesi gerektiðini ispat ederse kefil, bunlar ileri sürülmüþ olsaydý ödemeden kurtulacaðý ölçüde rücu hakkýný kaybeder.

Kumar veya bahisten doðan bir borca kefalette kefil, borcun bu niteliðini bilmiþ olsa bile, asýl borçlunun sahip olduðu def’ileri ileri sürebilir.

d. Özen gösterme, rehin ve borç senetlerinin teslimi

MADDE 592- Alacaklý, kefalet sýrasýnda var olan veya daha sonra asýl borçludan alacaðýn özel güvencesi olmak üzere elde ettiði rehin haklarýný, güvenceyi ve rüçhan haklarýný kefilin zararýna olarak azaltýrsa, zararýn daha az olduðu alacaklý tarafýndan  ispat edilmedikçe, kefilin sorumluluðu da buna uygun düþen bir miktarda azalýr. Kefilin fazladan ödediði miktarýn geri verilmesini isteme hakký saklýdýr.

Çalýþanlara kefalet hâlinde alacaklý, çalýþanlar üzerinde yükümlü olduðu gözetimi ihmal eder veya kendisinden beklenebilen özeni göstermezse ve borç da bu sebeple doðmuþ ya da bu özeni göstermesi hâlinde ulaþamayacaðý ölçüde artmýþ olursa, bu borcu veya borcun artan kýsmýný kefilden isteyemez.

Alacaklý, borcu ödeyen kefile haklarýný kullanmasýna yarayabilecek borç senetlerini teslim etmek ve gerekli bilgileri vermekle yükümlüdür. Alacaklý, kefalet sýrasýnda var olan veya asýl borçlu tarafýndan alacak için sonradan saðlanan rehinleri ve diðer güvenceleri de kefile teslim etmek veya bunlarýn devri için gerekli iþlemleri yapmak zorundadýr. Alacaklýnýn, diðer alacaklarý sebebiyle sahip olduðu rehin ve hapis haklarý, kefilin haklarýndan sýraca önce geldikleri ölçüde saklýdýr.

Alacaklý, haklý bir sebep olmaksýzýn yükümlülüklerini yerine getirmez, aðýr kusuruyla mevcut belgeleri veya rehinleri ya da sorumlu olduðu diðer güvenceleri elinden çýkarýrsa, kefil borcundan kurtulur. Bu durumda kefil, ödediðinin geri verilmesini ve varsa ek zararýnýn giderilmesini isteyebilir.

e. Ödemenin kabulünü isteme

MADDE 593- Borçlunun iflasý sebebiyle olsa bile, borç muaccel olduðu takdirde kefil, alacaklýdan yapacaðý ödemeyi kabul etmesini her zaman isteyebilir. Bir borca birden çok kiþinin kefil olmasý durumunda alacaklý, kefillerden biri tarafýndan yapýlacak kýsmi ödemeyi, bunu öneren kefile düþen paydan az olmamak koþuluyla, kabul etmek zorundadýr.

Alacaklý haklý bir sebep olmaksýzýn ödemeyi kabul etmekten kaçýnýrsa, kefil borcundan kurtulur; birlikte müteselsil kefalette ise, kefillerin sorumluluðu kendilerine düþen pay miktarýnca azalýr.

Alacaklýnýn rýzasý varsa kefil, asýl borcu muaccel olmasýndan önce de ödeyebilir. Ancak, bu durumda kefil, asýl borçluya karþý rücu hakkýný borcun muaccel olmasýndan önce kullanamaz.

10860

f. Bildirim, iflasta ve konkordatoda kayýt

MADDE 594- Asýl borçlu, anaparanýn veya yarým yýllýk döneme ait faizin ödenmesinde ya da yýldan yýla yapýlmasý öngörülen anapara ödemelerinde altý ay gecikirse, alacaklýnýn durumu kefile bildirmesi gerekir. Ýstek hâlinde alacaklý, her zaman asýl borcun kapsamý hakkýnda kefile bilgi vermek zorundadýr.

Asýl borçlunun iflasýna karar verilmiþ veya borçlu konkordato istemiþse alacaklý, alacaðýný kaydettirmek ve haklarýnýn korunmasý için gerekeni yapmak zorundadýr. Alacaklýnýn,  borçlunun iflas ettiðini veya borçluya konkordato mehli verildiðini öðrendiði anda, durumu kefile bildirmesi gerekir.

Alacaklý, yukarýdaki fýkralarda öngörülen gereklerden birini yerine getirmezse, bundan dolayý kefilin uðradýðý zarar miktarýnca ona karþý haklarýný kaybeder.

2. Kefil ile borçlu arasýndaki iliþki

a. Güvence verilmesini ve borçtan kurtarýlmasýný isteme hakký

MADDE 595- Kefil, aþaðýdaki durumlarda asýl borçludan güvence verilmesini ve borç muaccel olmuþsa, borçtan kurtarýlmasýný isteyebilir:

1. Asýl borçlu, kefile karþý üstlendiði yükümlülüklere, özellikle belli bir süre içinde kendisini borçtan kurtarma vaadine aykýrý davranmýþsa.

2. Asýl borçlu temerrüde düþmüþse veya yerleþim yerini diðer bir ülkeye nakletmesi yüzünden takibat önemli ölçüde güçleþmiþse.

3. Asýl borçlunun mali durumunun kötüleþmesi, güvencelerin deðer kaybetmesi veya borçlunun kusuru sonucunda kefil için mevcut tehlike, kefaletin yapýldýðý tarihe göre önemli ölçüde artmýþsa.

b. Kefilin rücu hakký

MADDE 596- Kefil, alacaklýya ifada bulunduðu ölçüde, onun haklarýna halef olur. Kefil, bu haklarý asýl borç muaccel olunca kullanabilir.

Kefil, aksi kararlaþtýrýlmamýþsa, rehin haklarý ile ayný alacak için saðlanmýþ diðer güvencelerden sadece kefalet anýnda var olan veya bizzat asýl borçlu tarafýndan, sonradan özellikle bu alacak için verilmiþ bulunanlara halef olur. Alacaklýya kýsmen ifada bulunan kefil, rehin hakkýnýn sadece bunu karþýlayan kýsmýna halef olur. Alacaklýnýn rehin konusu üzerinde geriye kalan alacak hakký, kefilin rehin hakkýndan ön sýrada gelir.

Kefil ile asýl borçlu arasýndaki hukuki iliþkiden doðan istem ve def’iler saklýdýr.

Bir alacaðýn güvencesini oluþturan rehin paraya çevrildiði veya borç rehin veren malik tarafýndan ödendiði takdirde malik, kefile karþý rücu hakkýný, ancak kefil ile kendisi arasýnda böyle bir anlaþma varsa ya da rehin sonradan bir üçüncü kiþi tarafýndan verilmiþse kullanabilir.

Kefilin rücu hakkýna iliþkin zamanaþýmý, kefilin alacaklýya ifada bulunduðu anda iþlemeye baþlar.

Kefil, dava hakký vermeyen veya yanýlma ya da ehliyetsizlik sebebiyle asýl borçluyu baðlamayan bir borç için ödemede bulunduðu takdirde, asýl borçluya karþý rücu hakkýna sahip deðildir. Ancak, kefil zamanaþýmýna uðramýþ bir asýl borçtan sorumlu olmayý borçlunun vekili sýfatýyla üstlenmiþse asýl borçlu, ona karþý vekâlet sözleþmesi hükümleri uyarýnca sorumlu olur.

10861

c. Kefilin bildirim yükü

MADDE 597- Borcu tamamen veya kýsmen ödeyen kefil, durumu borçluya bildirmek zorundadýr.

Kefil, bu bildirimde bulunmazsa ve ödemeyi bilmeyen veya bilmesi gerekmeyen borçlu da alacaklýya ifada bulunursa, rücu hakkýný kaybeder.

Kefilin, alacaklýya karþý sebepsiz zenginleþmeden doðan dava hakký saklýdýr.

D. Sona ermesi

I. Kanun gereðince
MADDE 598- Hangi sebeple olursa olsun, asýl borç sona erince, kefil de borcundan kurtulur.

Borçlu ve kefil sýfatý ayný kiþide birleþmiþ olursa, alacaklý için kefaletten doðan özel yararlar saklý kalýr.

Bir gerçek kiþi tarafýndan verilmiþ olan her türlü kefalet, buna iliþkin sözleþmenin kurulmasýndan baþlayarak on yýlýn geçmesiyle kendiliðinden ortadan kalkar.

Kefalet, on yýldan fazla bir süre için verilmiþ olsa bile, uzatýlmýþ veya yeni bir kefalet verilmiþ olmadýkça kefil, ancak on yýllýk süre doluncaya kadar takip edilebilir.

Kefalet süresi, en erken kefaletin sona ermesinden bir yýl önce yapýlmak kaydýyla, kefilin kefalet sözleþmesinin þekline uygun yazýlý açýklamasýyla, azamî on yýllýk yeni bir dönem için uzatýlabilir.

II. Kefaletten dönme

MADDE 599- Gelecekte doðacak bir borca kefalette, borçlunun borcun doðumundan önceki mali durumu, kefalet sözleþmesinin yapýlmasýndan sonra önemli ölçüde bozulmuþsa veya mali durumunun, kefalet sýrasýnda kefilin iyiniyetle varsaydýðýndan çok daha kötü olduðu ortaya çýkmýþsa, kefil alacaklýya yazýlý bir bildirimde bulunarak, borç doðmadýðý sürece her zaman kefalet sözleþmesinden dönebilir.

Kefil, alacaklýnýn kefalete güvenmesi sebebiyle uðradýðý zararý gidermekle yükümlüdür.

III. Süreli kefalette

MADDE 600- Süreli kefalette kefil, sürenin sonunda borcundan kurtulur.

IV. Süreli olmayan kefalette

MADDE 601- Süreli olmayan kefalette kefil, asýl borç muaccel olunca, adi kefalette her zaman ve müteselsil kefalette ise, kanunun öngördüðü hâllerde, alacaklýdan, bir ay içinde borçluya karþý dava ve takip haklarýný kullanmasýný, varsa rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takibe geçmesini ve ara vermeden takibe devam etmesini isteyebilir.

Borç, alacaklýnýn borçluya yapacaðý bildirim sonucunda muaccel olacaksa kefil, kefalet sözleþmesinin kurulduðu tarihten bir yýl sonra alacaklýdan, bu bildirimi yapmasýný ve borç bu suretle muaccel olunca, yukarýdaki fýkra hükümleri uyarýnca takip ve dava haklarýný kullanmasýný isteyebilir.

Alacaklý, kefilin bu istemlerini yerine getirmezse, kefil borcundan kurtulur.

V. Çalýþanlara kefalette
MADDE 602- Çalýþanlara süreli olmayan kefalette kefil, her üç yýlda bir, ertesi yýlýn sonunda geçerli olmak üzere sözleþmeyi feshettiðini bildirebilir.

10862

E. Uygulama alaný

MADDE 603- Kefaletin þekline, kefil olma ehliyetine ve eþin rýzasýna iliþkin hükümler, gerçek kiþilerce, kiþisel güvence verilmesine iliþkin olarak baþka ad altýnda yapýlan diðer sözleþmelere de uygulanýr.

ONALTINCI BÖLÜM

Kumar ve Bahis

A. Alacaðýn dava ve takip edilememesi

MADDE 604- Kumar ve bahisten doðan alacak hakkýnda dava açýlamaz ve takip yapýlamaz.

Kumar veya bahis için bilerek verilen avanslar ve ödünç paralar ile kumar ve bahis niteliðinde olduklarý takdirde, borsada iþlem gören mallarýn, yabancý paralarýn ve kýymetli evrakýn fiyat farký esasý üzerine yapýlan vadeli satýþlar hakkýnda da ayný hüküm uygulanýr.

B. Borç senedi verme ve isteyerek ödeme

MADDE 605- Kumar oynayan veya bahse giren kiþi tarafýndan imzalanmýþ adi borç veya kambiyo senedi üçüncü bir kiþiye devredilmiþ olsa bile, hiçbir kimse bunlara dayanarak dava açamaz ve takip yapamaz. Kýymetli evrakýn iyiniyetli üçüncü kiþilere saðladýðý haklar saklýdýr.

Kumar ve bahis borcu için isteyerek yapýlan ödemeler geri alýnamaz. Ancak, kumar veya bahsin usulüne göre yürütülmesi beklenmedik olayla veya diðer tarafýn fiiliyle engellenmiþse ya da diðer taraf kumar veya bahse hile karýþtýrmýþsa, isteyerek yapýlan ödeme geri alýnabilir.

C. Piyango ve diðer þans oyunlarý
MADDE 606- Düzenlenmesine kanun veya yetkili makamlarca izin verilmiþ olmadýkça, piyango ve diðer þans oyunlarýndan doðan alacaklar hakkýnda dava açýlamaz ve takip yapýlamaz.

Ýzin verilmemiþ olan durumlarda, piyango ve diðer þans oyunlarý için de kumara iliþkin hükümler uygulanýr.

Yabancý ülkelerde kendi kurallarýna uygun olarak düzenlenen piyango ve diðer þans oyunlarý, Türkiye’de yetkili makamlarca bunlara ait biletlerin satýlmasýna izin verilmiþ olmadýkça, yasal korumadan yararlanamazlar.

ONYEDÝNCÝ BÖLÜM

Ömür Boyu Gelir ve Ölünceye Kadar Bakma Sözleþmeleri

BÝRÝNCÝ AYIRIM

Ömür Boyu Gelir Sözleþmesi

A. Tanýmý

MADDE 607- Ömür boyu gelir sözleþmesi, gelir borçlusunun gelir alacaklýsýna, içlerinden birinin veya üçüncü bir kiþinin ömrü boyunca belirli dönemsel edimlerde bulunmayý üstlendiði sözleþmedir.

Sözleþme, aksine açýk bir hüküm yoksa, gelir alacaklýsýnýn ömrü boyunca yapýlmýþ sayýlýr.

Gelir borçlusunun veya üçüncü bir kiþinin ömrüyle sýnýrlý olarak baðlanmýþ olan gelir, aksi kararlaþtýrýlmamýþsa gelir alacaklýsýnýn mirasçýlarýna geçer.

10863

B. Þekli

MADDE 608- Ömür boyu gelir sözleþmesi, yazýlý þekilde yapýlmadýkça geçerli olmaz.

C. Gelir alacaklýsýnýn haklarý

I. Hakkýn kullanýlmasý

MADDE 609- Sözleþmede aksi kararlaþtýrýlmamýþsa ömür boyu gelir, her altý ayda bir ve peþin olarak ödenir.

Gelirin süresi ömrüne baðlanmýþ olan kiþi, peþin ödeme öngörülen dönemin sona ermesinden önce ölse bile, o döneme ait gelirin tamamý gelir borçlusu tarafýndan borçlanýlmýþ sayýlýr.

Gelir borçlusu iflas ederse, gelir alacaklýsý, gelir borçlusunun yükümlü olduðu dönemsel gelirin elde edilebilmesi için ilgili sosyal güvenlik kurumunca ödenmesi gereken anaparaya denk düþen bir parayý iflas masasýna kaydettirme hakkýný elde eder.

II. Devredilebilmesi

MADDE 610- Sözleþmeyle aksi kararlaþtýrýlmamýþsa gelir alacaklýsý, haklarýný baþkasýna devredebilir.

ÝKÝNCÝ AYIRIM

Ölünceye Kadar Bakma Sözleþmesi

A. Tanýmý

MADDE 611- Ölünceye kadar bakma sözleþmesi, bakým borçlusunun bakým alacaklýsýný ölünceye kadar bakýp gözetmeyi, bakým alacaklýsýnýn da bir malvarlýðýný veya bazý malvarlýðý deðerlerini ona devretme borcunu üstlendiði sözleþmedir.

Bakým borçlusu, bakým alacaklýsý tarafýndan mirasçý atanmýþsa, ölünceye kadar bakma sözleþmesine miras sözleþmesine iliþkin hükümler uygulanýr.

B. Þekli

MADDE 612- Ölünceye kadar bakma sözleþmesi, mirasçý atanmasýný içermese bile, miras sözleþmesi þeklinde yapýlmadýkça geçerli olmaz.

Sözleþme, Devletçe tanýnmýþ bir bakým kurumu tarafýndan yetkili makamlarýn belirlediði koþullara uyularak yapýlmýþsa, geçerliliði için yazýlý þekil yeterlidir.

C. Güvencesi

MADDE 613- Bakým borçlusuna bir taþýnmazýný devretmiþ olan bakým alacaklýsý, haklarýný güvence altýna almak üzere, bu taþýnmaz üzerinde satýcý gibi yasal ipotek hakkýna sahiptir.

D. Konusu
MADDE 614- Bakým alacaklýsý, sözleþmenin kurulmasýyla bakým borçlusunun aile topluluðuna katýlmýþ olur. Bakým borçlusu, almýþ olduðu mallarýn deðerine ve bakým alacaklýsýnýn daha önce sahip olduðu sosyal durumuna göre hakkaniyetin gerektirdiði edimleri, bakým alacaklýsýna ifa etmekle yükümlüdür.

Bakým borçlusu, bakým alacaklýsýna özellikle uygun gýda ve konut saðlamak, hastalýðýnda gerekli özenle bakmak ve onu tedavi ettirmek zorundadýr.

10864

Kabul ettikleri kiþilere ölünceye kadar bakma amacýyla kurulmuþ olan kurumlarýn bakým borcunun kapsamý ve ifasý, kendilerince hazýrlanarak yetkili makamlarýn onayýndan geçen genel düzenlemelerle belirlenir. Bu düzenlemeler, sözleþmenin içeriðinden sayýlýr.

E. Ýptali ve tenkisi
MADDE 615- Bakým alacaklýsý, ölünceye kadar bakma sözleþmesi yüzünden kanuna göre nafaka yükümlüsü olduðu kiþilere karþý yükümlülüðünü yerine getirme imkânýný kaybediyorsa, bundan yoksun kalanlar sözleþmenin iptalini isteyebilirler.

Hâkim, sözleþmenin iptali yerine, bakým borçlusunun ifa edeceði edimlerden mahsup edilmek üzere, bakým alacaklýsýnýn nafaka yükümlüsü olduðu kiþilere nafaka ödemesine karar verebilir.

Mirasçýlarýn tenkis ve alacaklýlarýn iptal davasý açma haklarý saklýdýr.

F. Sona ermesi
I. Önel verilerek fesih

MADDE 616- Taraflarýn edimleri arasýnda önemli ölçüde oransýzlýk bulunur ve fazla alan taraf kendisine baðýþta bulunulma amacý güdüldüðünü ispat edemezse diðer taraf, altý ay önce bildirimde bulunmak koþuluyla, sözleþmeyi her zaman feshedebilir. Bu oransýzlýðýn tespitinde, ilgili sosyal güvenlik kurumunca, bakým borçlusuna verilenin deðerine denk düþen anapara deðeri ile baðlanacak irat arasýndaki fark esas alýnýr.

Sözleþmenin sona erdirilmesi anýna kadar geçen sürede ifa edilmiþ edimler, anapara ve faiziyle birlikte deðerlendirilerek, denkleþtirme sonucunda alacaklý çýkan tarafa geri verilir.

II. Önel verilmeksizin fesih

MADDE 617- Sözleþmeden doðan borçlara aykýrý davranýlmasý sebebiyle sözleþmenin devamý çekilmez hâle gelir veya baþkaca önemli sebepler sözleþmenin devamýný imkânsýz hâle getirir ya da aþýrý ölçüde güçleþtirirse, taraflardan her biri sözleþmeyi önel vermeksizin feshedebilir. Sözleþme bu sebeplerden birine dayanýlarak feshedildiði takdirde kusurlu taraf, aldýðý þeyi geri verir ve kusursuz tarafa, bu yüzden uðradýðý zarara karþýlýk uygun bir tazminat ödemekle yükümlü olur.

Hâkim, sözleþmenin önel verilmeksizin feshini yerinde bulabileceði gibi, taraflardan birinin istemiyle veya kendiliðinden, aile topluluðu içinde yaþamalarýna son vererek, bakým alacaklýsýna ömür boyu gelir baðlayabilir.

III. Bakým borçlusunun ölümü

MADDE 618- Bakým borçlusu ölürse bakým alacaklýsý, bir yýl içinde sözleþmenin feshini isteyebilir. Bu durumda bakým alacaklýsý, bakým borçlusunun iflasý hâlinde, iflas masasýndan isteyebileceði miktara eþit bir paranýn kendisine ödenmesini, bakým borçlusunun mirasçýlarýndan isteyebilir.

G. Devredilemezlik, iflas ve haciz hâlinde istem
MADDE 619- Bakým alacaklýsý, hakkýný baþkasýna devredemez.

Bakým borçlusunun iflasý hâlinde bakým alacaklýsý, borçlunun ödemekle yükümlü olduðu dönemsel gelirin elde edilebilmesi için ilgili sosyal güvenlik kurumunca ödenmesi gereken anapara deðerine eþit bir parayý, iflas masasýna alacak kaydettirme hakkýný elde eder.

Bakým alacaklýsý, bu alacaðýný karþýlamak üzere, üçüncü kiþilerce borçluya karþý yürütülmekte olan hacze katýlabilir.

10865

ONSEKÝZÝNCÝ BÖLÜM

Adi Ortaklýk Sözleþmesi

A. Tanýmý

MADDE 620- Adi ortaklýk sözleþmesi, iki ya da daha fazla kiþinin emeklerini ve mallarýný ortak bir amaca eriþmek üzere birleþtirmeyi üstlendikleri sözleþmedir.

Bir ortaklýk, kanunla düzenlenmiþ ortaklýklarýn ayýrt edici niteliklerini taþýmýyorsa, bu bölüm hükümlerine tabi adi ortaklýk sayýlýr.

B. Ortaklar arasýndaki iliþki

I. Katýlým payý

MADDE 621- Her ortak, para, alacak veya baþka bir mal ya da emek olarak, ortaklýða bir katýlým payý koymakla yükümlüdür.

Sözleþmede aksi kararlaþtýrýlmamýþsa katýlým paylarý, ortaklýðýn amacýnýn gerektirdiði önem ve nitelikte ve birbirine eþit olmak zorundadýr.

Bir ortaðýn katýlým payý, bir þeyin kullandýrýlmasýndan oluþuyorsa kira sözleþmesindeki; bir þeyin mülkiyetinden oluþuyorsa satýþ sözleþmesindeki hasara, ayýptan ve zapttan sorumluluða iliþkin hükümler kýyas yoluyla uygulanýr.

II. Kazanç ve zarar

1. Kazancýn paylaþýlmasý

MADDE 622- Ortaklar, niteliði gereði ortaklýða ait olan bütün kazançlarý aralarýnda paylaþmakla yükümlüdürler.

2. Kazanç ve zarara katýlma

MADDE 623- Sözleþmede aksi kararlaþtýrýlmamýþsa, her ortaðýn kazanç ve zarardaki payý, katýlým payýnýn deðerine ve niteliðine bakýlmaksýzýn eþittir.

Sözleþmede ortaklarýn kazanç veya zarara katýlým paylarýndan biri belirlenmiþse bu belirleme, diðerindeki payý da ifade eder.

Bir ortaðýn zarara katýlmaksýzýn yalnýz kazanca katýlacaðýna iliþkin anlaþma, ancak katýlma payý olarak yalnýzca emeðini koymuþ olan ortak için geçerlidir.

III. Ortaklýðýn kararlarý

MADDE 624- Ortaklýðýn kararlarý, bütün ortaklarýn oybirliðiyle alýnýr.

Sözleþmede kararlarýn oy çokluðuyla alýnacaðý belirtilmiþse çoðunluk, ortak sayýsýna göre belirlenir.

IV. Ortaklýðýn yönetimi

MADDE 625- Yönetim, sözleþme veya kararla yalnýzca bir veya birden çok ortaða ya da üçüncü bir kiþiye býrakýlmýþ olmadýkça, bütün ortaklar ortaklýðý yönetme hakkýna sahiptir.

Ortaklýk, ortaklarýn tümü veya birkaçý tarafýndan yönetilmekte ise, bunlardan her biri, diðerleri katýlmaksýzýn iþlem yapabilir; ancak ortaklýðý yönetmeye yetkili olan her ortak, tamamlanmasýndan önce iþleme itiraz etmek suretiyle, bu iþlemin yapýlmasýný engelleyebilir.

Ortaklýða genel yetkili bir temsilci atanmasý ve ortaklýðýn olaðan dýþý iþlerinin yürütülmesi için, bütün ortaklarýn oybirliði gereklidir. Ancak, gecikmesinde sakýnca olan hâllerde, bu konuda yönetici ortaklardan her biri yetkilidir.

10866

V. Ortaklar arasýndaki sorumluluk

1. Rekabet yasaðý

MADDE 626- Ortaklar, kendilerinin veya üçüncü kiþilerin menfaatine olarak, ortaklýðýn amacýný engelleyici veya zarar verici iþleri yapamazlar.

2. Ortaklarýn yaptýklarý giderler ve iþler

MADDE 627- Ortaklardan birinin ortaklýk iþleri için yaptýðý giderlerden veya üstlendiði borçlardan dolayý diðer ortaklar, ona karþý sorumlu olurlar; bu ortaðýn, yönetim iþleri yüzünden doðrudan doðruya uðradýðý zararlar ile ortaklýðýn yönetiminden kaynaklanan tehlikeler sonucunda doðan zararlarý, diðer ortaklar gidermekle yükümlüdürler.

Ortaklýða avans olarak para veren ortak, verdiði günden baþlamak üzere faiz isteyebilir.

Yükümlü olmadýðý hâlde ortaklýk iþleri için emek sarfetmiþ olan bir ortak, hakkaniyetin gerektirdiði bir karþýlýk ödenmesini isteyebilir.

3. Özen borcu

MADDE 628- Her ortak, ortaklýk iþlerinde kendi iþlerinde olduðu ölçüde çaba ve özen göstermekle yükümlüdür.

Her ortak, diðerlerine karþý, kendi kusuruyla verdiði zararlarý, baþka iþlerde ortaklýða saðladýðý menfaatlerle mahsup ettirme hakký olmaksýzýn gidermekle yükümlüdür.

Ortaklýk iþlerini ücret karþýlýðý yürüten ortak, vekâlet hükümlerine göre sorumlu olur.